Fylodoce

Fylodoce
	; Fylodoce bażynowate
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	fylodoce
	Nazwa systematyczna
	Phyllodoce R. A. Salisbury; Parad. Lond. ad t. 36. 1 Jun 1806
	Typ nomenklatoryczny
	P. taxifolia R. A. Salisbury
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fylodoce (Phyllodoce Salisb.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje 7^[4]^[5]–8^[6]^[7] gatunków. Są to rośliny strefy arktycznej i subarktycznej oraz gór w strefie umiarkowanej. Najszerzej rozprzestrzenione jest fylodoce błękitne rosnące na północy Ameryki Północnej, Azji i Europy^[8]. W tej ostatniej jest jedynym przedstawicielem rodzaju – występuje w Arktyce sięgając na południe do południowej Norwegii oraz wyspowo w górach Szkocji i w Pirenejach^[9]. Pozostałe gatunki rosną głównie w Ameryce Północnej^[6], w jej północnej i zachodniej części, gdzie w Kordylierach sięgają na południu po Kalifornię i Arizonę^[5]. Na Alasce i Dalekim Wschodzie rośnie fylodoce aleuckie. W Azji jako endemit wyspy Honsiu rośnie także fylodoce alpejskie^[8], a w Chinach w prowincji Jilin – Phyllodoce deflexa^[4]. W naturze rośliny te rosną w tundrze, na murawach alpejskich i subalpejskich^[10].

Nazwa rodzajowa utworzona została od określenia jednej z nereid (nimf) z greckiej mitologii, przy czym powód tego jest niejasny^[7].

Morfologia

Fylodoce gruczołowate

Pokrój: Krzewinki zimozielone, poduszkowe, o pędach pokładających się i silnie rozgałęzionych^[8], niskie^[4]. Młode pędy ogruczolone, starsze stają się nagie lub omszone. Z powodu wypukłych blizn liściowych po opadłych liściach starsze pędy są szorstkie^[7].

Liście: Skrętoległe^[7]^[8], rzadziej także nakrzyżległe^[4], w górnej części pędu skośnie wzniesione, niżej silniej od niego odchylone^[8], ogonkowe^[7]. Blaszka równowąska, skórzasta, na brzegu drobno piłkowana i podwinięta^[8]^[4]^[7], na górnej powierzchni bruzdowana^[8].
Kwiaty: Zebrane po 2–30 (rzadko pojedyncze) w baldach lub baldachogrono na szczycie pędu^[7]. Kwiaty obupłciowe, promieniste^[7]. Działek kielicha jest 5, są one zrośnięte u nasady^[7], drobne i trwałe^[8]^[4]. Korona ma kształt urnowaty, dzwonkowaty lub walcowaty, z płatkami zrośniętymi do ponad połowy swej długości^[7]. Są one u różnych gatunków jasnożółte, żółtozielone, purpurowobłękitne, różowe lub purpurowe^[8]. Pręcików jest zwykle 10, rzadziej 8, u różnych gatunków są schowane lub wystają z korony. Pylniki bez ościstych wyrostków, otwierają się podłużnymi, bocznymi pęknięciami^[7]. Zalążnia górna, 5-komorowa^[8], z szyjką słupka wystającą lub schowaną w koronie, zwieńczoną główkowatym znamieniem^[7].

Owoce: Jajowate lub kuliste^[7], niewielkie torebki^[8] 5-komorowe^[4]. Zawierają liczne, drobne^[8], jajowate i błyszczące nasiona^[4].

Systematyka

Mieszaniec międzyrodzajowy ×Phylliopsis 'Sugar Plum'

Rodzaj z plemienia Phyllodoceae (jest dla niego typem nomenklatorycznym) z podrodziny Ericoideae z rodziny wrzosowatych Ericaceae^[11]. W obrębie plemienia rodzaj Phyllodoce jest siostrzany względem rodzaju Kalmiopsis, a wraz z nim dla grupy obejmującej rodzaje Epigaea i Rhodothamnus. W obrębie rodzaju Phyllodoce breweri, a następnie Phyllodoce empetriformis są kolejnymi gatunkami bazalnymi dla pozostałych^[10].

Wykaz gatunków^[5]^[8]

Phyllodoce aleutica (Spreng.) A.Heller – fylodoce aleuckie
Phyllodoce ×alpina Koidz. – fylodoce alpejskie
Phyllodoce breweri (A.Gray) A.Heller – fylodoce Brewera
Phyllodoce caerulea (L.) Bab. – fylodoce błękitne
Phyllodoce deflexa Ching ex H.P.Yang
Phyllodoce empetriformis (Sm.) D.Don – fylodoce bażynowate
Phyllodoce glanduliflora (Hook.) Coville – fylodoce gruczołowate
Phyllodoce ×intermedia (Hook.) Rydb. – fylodoce pośrednie
Phyllodoce nipponica Makino – fylodoce japońskie

W obrębie rodzaju występują mieszańce międzygatunkowe. W szkółkach roślin ozdobnych uzyskano także mieszańce międzyrodzajowe – ×Phyllothamnus (mieszaniec fylodoce bażynowatego i Rhodothammnus chamaecistus) oraz ×Phylliopsis (różne gatunki fylodyce z Kalmiopsis leachiana)^[8].

Zastosowanie i uprawa

Niemal wszystkie gatunki bywają uprawiane jako ozdobne (w Polsce rzadko^[8]), stosowane podobnie do wrzosów i wrzośców, sadzone w ogrodach skalnych i wrzosowiskach. Wymagają gleb kwaśnych, organicznych (torfowych lub z dużym dodatkiem torfu). Wymagają stanowisk zacisznych i chłodnych, zimą w przypadku braku pokrywy śnieżnej należy je osłaniać gałęziami roślin iglastych^[8].

Rośliny rozmnaża się przez podział i sadzonki pędowe^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-02-09] (ang.).
↑ ^a ^b Phyllodoce. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2020-02-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Phyllodoce Salisbury. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-09].
↑ ^a ^b ^c Phyllodoce Salisb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-09].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 711, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m John G. Packer, A. Joyce Gould: Phyllodoce Salisbury. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 174-179. ISBN 978-83-09-01032-6.
↑ T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 3. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 10. ISBN 0-521-08489-X.
↑ ^a ^b Gillespie, E. L., & Kron, K. A.. Molecular Phylogenetic Relationships and Morphological Evolution within the Tribe Phyllodoceae (Ericoideae, Ericaceae). „Systematic Botany”. 38, 3, s. 752–763, 2013. DOI: 10.1600/036364413x670250.
↑ Genus: Phyllodoce Salisb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-02-09].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-02-09] (ang.).

[ing-3] Phyllodoce. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2020-02-09].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Phyllodoce Salisbury. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-09].

[pow-5] Phyllodoce Salisb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-09].

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 711, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m John G. Packer, A. Joyce Gould: Phyllodoce Salisbury. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-09].

[czekalski-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 174-179. ISBN 978-83-09-01032-6.

[tutin-9] T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 3. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 10. ISBN 0-521-08489-X.

[gillespie-10] Gillespie, E. L., & Kron, K. A.. Molecular Phylogenetic Relationships and Morphological Evolution within the Tribe Phyllodoceae (Ericoideae, Ericaceae). „Systematic Botany”. 38, 3, s. 752–763, 2013. DOI: 10.1600/036364413x670250.

[grin-11] Genus: Phyllodoce Salisb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-02-09].

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]

[2]

[3]

[11]