Franciszek Mirandola
Franciszek Mirandola, właśc. Franciszek Zdzisław Pik (ur. 13 lipca 1871 w Krośnie, zm. 3 czerwca 1930 w Krakowie) – polski pisarz, poeta i tłumacz okresu Młodej Polski.
| |
| Imię i nazwisko |
Franciszek Pik-Mirandola |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
impresjonizm, ekspresjonizm (wiersze okolicznościowe, fantastyka, weird fiction) |
,_26_Rakowicka_street,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg)
Grób Franciszka Pika-Mirandoli.
Jako poeta współtworzył takie kierunki literackie, jak impresjonizm, symbolizm i ekspresjonizm[1]. Poezję tę cechowała „sprawność poetycka i wysoka kultura literacka”[2] oraz „dyskursywna refleksyjność”[3], zaś pod względem treści podejmowała główne wątki filozoficzne epoki, zwłaszcza związane z myślą Fryderyka Nietzschego[4]. Mirandola był również jednym z pierwszych twórców rodzimej fantastyki naukowej oraz fantastyki grozy (wówczas na ogół kojarzonej z tzw. „literaturą niesamowitości” oraz „weird fiction”)[5].
Mirandola przez większość życia borykał się z problemami finansowymi oraz niewielkim zainteresowaniem ze strony czytelników oraz krytyki[6]. Jego „nowele niesamowitości” powstawały równolegle z podobną w duchu oraz nowatorstwie prozą Stefana Grabińskiego, lecz nie zyskały tego samego rozgłosu[1].
Życiorys
edytujWczesne lata i młodość
edytujSyn Wojciecha Pika, miejscowego aptekarza (także radnego i burmistrza Krosna) i Marii ze Stacherskich. Ukończył studia na wydziale farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Choć trudności materialne zmuszały poetę do prowadzenia aptek – w Krośnie, Stryju, Bukowsku, uparcie wracał co jakiś czas do Krakowa, a szczęśliwe czasy studiów pozwoliły mu odbywać podróże literackie i naukowe (Mirandola studiował filozofię w Heidelbergu, przebywał w Berlinie i Paryżu).
W 26 stycznia 1901 roku zawarł związek małżeński z Elżbietą Marią Lewakowską (córką konwertyty Augusta Lewakowskiego) w Krośnie. W tym czasie mieszkał w domu z numerem 54[7].
Podobieństwo własnego nazwiska (Pik) do pierwszego członu nazwiska włoskiego renesansowego pisarza Pico della Mirandola podsunęło mu pomysł na pseudonim literacki.
Przełożył około 200 tomów prozy literatur: włoskiej, francuskiej, angielskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Publikował także tłumaczenia poezji (m.in. Novalisa i Laforgue).
Debiutem poetyckim Mirandoli jest wydany w Krakowie w 1898 roku zbiór wierszy Liber tristium[8], stanowiący wyraz typowej atmosfery młodopolskiej. W 1901 roku ukazał się kolejny tom poezji zatytułowany Liryki.
Duża część poezji Mirandoli, rozproszona po pismach lewicowych, nigdy nie została zebrana. Jest to grupa utworów rewolucyjnych, związanych z polskim ruchem robotniczym. Mirandola zetknął się z ruchem socjalistycznym w latach uniwersyteckich i wstąpił do PPS. Brał udział w redagowaniu czasopisma Naprzód – jeszcze jako tygodnika, następnie współpracował z innymi pismami socjalistycznymi i lewicowymi: Ogniwo, Robotnik warszawski, Prawo Ludu, Promień lwowski. W Bibliotece Latarni wydał broszurę Sztuka a lud[9].
Czasy wojenne
edytujOkres wojny 1914-1918 spędził Mirandola w galicyjskim miasteczku, gdzie tworzył nowele drukowane w czasopismach, a potem zebrane w tomie Tempore belli[10]. Wydanie w 1916 roku nie zakończyło cyklu. W 1919 ukazał się kolejny zbiór prozy pod tytułem Tropy[11].
Ostatnie lata życia Mirandoli nie sprzyjały oryginalnej twórczości. Tłumaczył pozycje wchodzące w skład serii „Biblioteka Laureatów Nobla” Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera w Poznaniu[12][13]. Zaczął interesować się filmem – układać scenariusze i napisy, opracowywał serie przezroczy.
Późniejsze lata i śmierć
edytujMimo tak różnorodnych zajęć poeta żył w nędzy – zapomniany, atakowany przez pisma z powodu filologicznych nieścisłości swoich przekładów, nadużywający alkoholu, załamał się po śmierci bliskiego przyjaciela, Władysława Orkana, i w niedługi czas potem, w pierwszych dniach czerwca 1930 roku, zmarł w swoim mieszkaniu przy ul. Felicjanek, z którego właśnie oczekiwał eksmisji za niezapłacony czynsz.
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim[14].
Na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 8 w Krośnie, nabytej w 1867 przez aptekarza Wojciecha Pika, w której urodził się jego syn Franciszek, w setną rocznicę urodzin poety w grudniu 1971 staraniem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej została umieszczona tablica upamiętniająca pisarza.
W 2015 r. w Bibliotece PWSZ w Krośnie została otwarta czytelnia im. Pika Mirandoli[15].
Twórczość
edytujJako poeta Mirandola kultywował tendencje impresjonistyczne oraz parnasizm. Były to przeważnie drobne utwory okolicznościowe bądź opisowe, charakteryzujące się kunsztem i sprawnością formalną. Tematyka tych wierszy była jednak wtórna względem panujących w okresie Młodej Polski tendencji czy typowych dla tej epoki fascynacji.
Ponadczasową wartość zdradzają jednak nowele fantastyczne Mirandoli zebrane w tomie Tropy (1919). Prozę tę zwykło się zaliczać do początków polskiego ekspresjonizmu, choć Mirandola posłużył się również elementami symbolizmu, groteski, baśni, oniryzmu i horroru. Dzięki temu Tropy są niejako prekursorskie względem powstałego później surrealizmu. Na wykreowanie osobliwego świata prozy Mirandoli wielki wpływ odegrała filozofia Wschodu, pisma Nietzschego i psychoanalityczne teorie Junga. Tropy stawiają zatem Mirandolę w szeregu takich pionierów niesamowitości w literaturze polskiej jak: Bogusław Adamowicz, Antoni Lange, Stanisław Baliński czy Stefan Grabiński.
Bibliografia
edytujPrzekłady
edytuj- Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
- Romain Rolland Colas Breugnon; Dusza zaczarowana
- Björnstjerne Björnson Dziewczę ze Słonecznego Wzgórza, Marsz weselny
- Fryderyk Schiller Dziewica orleańska
- Rudyard Kipling Księga dżungli
- Émile Zola Germinal
- Maurice Maeterlinck Inteligencja kwiatów, Życie pszczół
- Knut Hamsun Głód, Misteria
- Selma Lagerlöf Gösta Berling
- Johanna Spyri Heidi
- utwory Baudelaire’a, Mallarmégo, Verlaine’a, France’a, Tagorego, Novalisa, Defoe
Przypisy
edytuj- ↑ a b Hutnikiewicz 2012 ↓, s. 316.
- ↑ Hutnikiewicz 2012 ↓, s. 167.
- ↑ Hutnikiewicz 2012 ↓, s. 168.
- ↑ Gołębiowski 2020 ↓, s. 310-312.
- ↑ Hutnikiewicz 2012 ↓, s. 317.
- ↑ Kitrasiewicz 2005 ↓, s. 10-14.
- ↑ Zdjęcia aktu małżeństwa https://photos.szukajwarchiwach.gov.pl/ad96dc42be844ec2010cdd71ca1329ce5f3f0c7f39ab6b9a94c7a1182a82f9b9_max.
- ↑ Franciszek Mirandola, Liber tristium [online], polona.pl [dostęp 2019-10-04].
- ↑ Franciszek Mirandola, Sztuka a lud [online], polona.pl [dostęp 2019-10-04].
- ↑ Franciszek Mirandola, Tempore belli. Opowieści z dziejów rządów ros. w Galicyi [online], polona.pl [dostęp 2019-10-04].
- ↑ Franciszek Mirandola, Tropy [online], polona.pl [dostęp 2019-10-04].
- ↑ Marzena Kowalska, Literackie serie wydawnicze w latach 1921–1999, [w:] Radosław Gaziński (red.), Dokąd Zmierzamy? Książka i jej czytelnik, Międzyzdroje: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2008 (Seria Bibliotekarza Zachodniopomorskiego, tom IV), s. 109–126, ISBN 978-83-87879-70-9 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-02].
- ↑ A. Michalewska, Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera, „Roczniki Biblioteczne”, XXII, 1978, s. 117–135.
- ↑ Lokalizator grobów. zck-krakow.pl. [dostęp 2022-01-30].
- ↑ Czytelnia im. Pika Mirandoli [online], pwsz.krosno.pl [dostęp 2019-05-14].
Bibliografia
edytuj- Michał Gołębiowski: Bezkres poranka. O teologii poetyckiej i teologiach kontrkultury. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, 2020.
- Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-13850-9. OCLC 869934413.
- Piotr Kitrasiewicz: Franciszek Mirandola: Nadzieje i przekleństwo. Warszawa: Jirafa Roja, 2005.
- J. Trznadel, Franciszek Mirandola, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, t. 1, Warszawa 1968, s. 775–791.
Linki zewnętrzne
edytuj- Franciszek Mirandola: dzieła i tłumaczenia w bibliotece Polona
Tłumaczenia Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:
- Daniel Defoe, Robinson Crusoe
- Johann Wolfgang von Goethe, Cierpienia młodego Wertera
- Rudyard Kipling, Księga dżungli
- Émile Zola, Germinal
- Anatol France, Poglądy księdza Hieronima Coignarda
- Selma Lagerlöf, Tętniące serce
- utwory Björnstjerne Björnsona
Utwory Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury: