Feliks Breański
Feliks Klemens Breański (Szahin-Pasza, tur. Şahin Paşa) herbu Łabędź[2] (ur. 29 listopada 1794 w Brączewie, zm. 15 stycznia 1884 w Auteuil) – polski generał w powstaniu styczniowym, pułkownik armii królestwa Sardynii, generał służby tureckiej.
| generał brygady[1] | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1811–1812 (Armia Księstwa Warszawskiego), |
| Stanowiska |
1815–1830 podporucznik, porucznik, kapitan, |
| Główne wojny i bitwy |
Kampania Moskiewska (1812), |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujFeliks Breański był synem Teodora Breańskiego h. Łabędź i Brygidy z Falęckich (h. Leszczyc). Jego bratem był ksiądz Walerian Tyburcjusz. Po ukończeniu gimnazjum w Poznaniu pracował w Dyrekcji Skarbu Księstwa Warszawskiego. W 1811 wstąpił do wojska i odbył kampanię roku 1812 w Rosji. Tam, pod Smoleńskiem dostał się do rosyjskiej niewoli. W 1815 wstąpił do armii Królestwa Kongresowego, gdzie początkowo służył w 1 pułku strzelców pieszych, następnie w pułku grenadierów gwardii[3], awansując od podporucznika do kapitana[4]. Następnie był adiutantem gen. Józefa Chłopickiego, dowódcy 1 Dywizji Piechoty, a w 1827 został szefem sztabu tej dywizji, dowodzonej wtedy przez gen. Jana Krukowieckiego[3].
Brał udział we wszystkich działaniach bojowych tej dywizji w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Odznaczył się w II bitwie pod Wawrem za co awansowany został na podpułkownika. W czasie bitwy pod Tykocinem kierował zdobyciem mostów na Narwi i grobli tykocińskiej. Odznaczony za to Krzyżem Kawalerskim Orderem Virtuti Militari[5]. Został szefem sztabu przy nowym wodzu naczelnym i prezesie Rządu Narodowego gen. Janie Krukowieckim, a także był dowódcą pułku grenadierów gwardii (22 września - 4 października 1831). W bitwie pod Ostrołęką został ciężko ranny.
Jako dowódca 4 Dywizji Piechoty przekroczył pruską granicę pod Świedziebną. Internowany w Malborku, został administratorem wszystkich internowanych oddziałów polskiej piechoty. W 1832 udał się do Francji.
Na emigracji związał się z obozem Hotelu Lambert. Członek władz Związku Jedności Narodowej[6], gorąco zabiegał o pozyskanie Wielkiej Brytanii dla sprawy polskiej[7].
W 1833 organizował wraz z gen. Józefem Bemem polski legion w Portugalii. Rozpoczął tworzenie pułku piechoty, stacjonującego w La Rochelle, lecz wobec fiaska przygotowań Bema plan ten nie został zrealizowany. Bezskutecznie zabiegał u rządu francuskiego o utworzenie polskiego legionu w Algierii. W 1845 został prezesem Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja, organizacji monarchistycznej propagującej wyniesienie dynastii Czartoryskich.
W czasie Wiosny Ludów wyjechał wraz z Adamem Jerzym Czartoryskim do Berlina. Udał się do Rzymu z misją tworzenia oddziałów polskich we Włoszech, pozostających na żołdzie papieża. Dowodził legionem lombardzko-piemonckim, pozostawał w opozycji do Adama Mickiewicza. Wziął udział w I wojnie sardyńsko-austriackiej, walczył w bitwie pod Custozzą w 1848. Po przegranej bitwie pod Novarą w 1849 legion został rozwiązany[8], a dzięki protekcji Władysława Zamoyskiego Breański wstąpił na żołd armii sardyńskiej, gdzie dowodził 11 pułkiem piechoty i był oficerem Sztabu Głównego. W 1851 wystąpił z armii sardyńskiej na żądanie Rosjan i osiadł w Nicei.
W 1853 został generałem brygady w armii tureckiej. W czasie wojny krymskiej, wraz z Ludwikiem Bystrzonowskim zajął się reorganizacją armii kaukaskiej Ahmed Kurd Paszy, stacjonującej w Karsie i został jej sztabowcem. Tam jako Szahin-Pasza opracował plan działań zaczepnych przeciwko Rosji, który stał się podstawą operacji armii tureckiej i brał udział w walkach do roku 1854. W 1855 wystąpił z wojska na żądanie rządu piemonckiego, jednakże rok później, w październiku 1856 zorganizował brygadę piechoty w Dywizji Kozaków Sułtańskich Władysława Zamoyskiego, formowanej przy wsparciu finansowym Wielkiej Brytanii. 31 lipca 1856 nastąpiło rozwiązanie dywizji[5].
Później wysyłany w misjach dyplomatyczno-wojskowych m.in. w 1860 do Cavour we Włoszech, w 1862 do Konstantynopola. W czasie powstania styczniowego kierował powołanym w maju 1863 powstańczym Biurem Wojskowym w Paryżu i podległymi mu filiami w Strasburgu i Dreźnie. Biuro zajmowało się mianowaniem agentów do spraw wojskowych, werbunkiem ludzi wśród emigrantów i kierowaniem ich na teren walki. Sprawowało także opiekę nad urlopowanymi powstańcami i prowadziło ewidencję wszystkich polskich wojskowych przebywających poza krajem. Podlegało ono Wydziałowi Wojny Rządu Narodowego jako jego III Sekcja. Działalność Biura zakończyła się 3 kwietnia 1864. Po upadku powstania mieszkał początkowo w Paryżu, potem w Auteuil, gdzie zmarł[3].
Odznaczony francuskim Medalem św. Heleny[9].
Zmarli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Karol Forster: Powstanie narodu polskiego, w r. 1830-1831. Berlin: Wydawnictwo K. Kozłowskiego, 1873, s. III/38. (pol.).
- ↑ Według innych źródeł herbu Sas, patrz: The genealogical tree of Feliks Breański h. Sas. (pol.)
- ↑ a b c Zbigniew Gnat-Wieteska, op. cit., s. 28. (pol.)
- ↑ Janusz Stankiewicz: Lista imienna oficerów Wojska Polskiego 1817-1830, Nazwiska A - K. kwiecień-maj 2007. [dostęp 2010-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-11)]. (pol.).
- ↑ a b Zbigniew Gnat-Wieteska: Generałowie Powstania Styczniowego. Wyd. I. Pruszków: Ajaks, 1994, s. 29. ISBN 83-85621-26-1. (pol.).
- ↑ Joanna Nowak: Władysław Zamoyski. O sprawę polską w Europie (1848-1868), w: Kwartalnik Historyczny nr 3/2003, wyd. PAN, Poznań 2003, s. 32-33. ISSN 0023-5903. (pol.)
- ↑ Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831. r. we Francji zawiązanego.. Paryż: Drukarnia A. Pinard, 1831-1833, s. 221-222. (pol.).
- ↑ Marian Kałuski: Polacy we Florencji – Włochy drugą ojczyzną Polaków. Australia, 4 kwietnia 2007. [dostęp 2010-09-17]. (pol.).
- ↑ Tadeusz Jeziorowski. Swoim towarzyszom chwały ostatnią myśl poświęca - Medal św. Heleny. „Kronika Miasta Poznania”. Nr 3 (1997). s. 161-164.
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami poległym i zmarłym Powstańcom 1863 r. (M.P. z 1933 r. nr 24, poz. 32).
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia Wojskowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15175-1.
- Encyklopedia Wojskowa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10727-4.
- Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
- Zbigniew Gnat-Wieteska: Generałowie Powstania Styczniowego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 1994. ISBN 83-85621-26-1.
- Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831. r. we Francji zawiązanego.. Paryż: Drukarnia A. Pinard, 1831-1833.
- Karol Forster: Powstanie narodu polskiego, w r. 1830-1831. Berlin: Wydawnictwo K. Kozłowskiego, 1873.
Linki zewnętrzne
edytuj- Stefan Rdesiński: Informacja o Feliksie Breańskim na portalu genealogicznym rodziny Rdesińskich. [dostęp 2010-09-17]. (pol.).
- Informacja o Polakach na służbie tureckiej, na stronie ambasady polskiej w Ankarze. [dostęp 2010-09-17]. (tur.).
- Noty biograficzne Polaków w armii tureckiej na portalu edukacyjnym. [dostęp 2010-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-05)]. (tur.).
Literatura dodatkowa
edytuj- Józef Frejlich: Breański Feliks. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 422–423. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0