Elanex
Przędzalnia Czesankowa im. M. Koszutskiej Elanex S.A. – zakład przemysłowy w Częstochowie istniejący w latach 1889-2003. Produkował przędzę. Obecnie dawne budynki zakładu są wynajmowane przez prywatne firmy oraz opuszczone. Przędzalnię wełny zbudowano u zbiegu Warty i jej dopływów, pomiędzy ul. Krakowską, Ogrodową i rzeką Stradomką, na Starym Mieście.
 Budynki dawnych zakładów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Adres |
42-200 Częstochowa |
| Data założenia | |
| Data likwidacji | |
Położenie na mapie Częstochowy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°48′02,4″N 19°07′27,4″E/50,800667 19,124278
| |
Historia
edytujW 1889 r. grupa fabrykantów z Roubaix zorganizowała spółkę „Motte, Meillassoux, Caulliez et Delaoutre”, która rok później uruchomiła w Częstochowie czesalnię wełny i przędzalnię. Spółka w Roubaix została zorganizowana w celu eksploatacji przędzalni w Częstochowie. Główni jej udziałowcy, Eugène Motte oraz Alfred Motte, posiadali własne przędzalnie i tkalnie w Roubaix, przędzalnie i tkalnie w Tourcoing[1]. Zakłady składały się z sortowni, pralni wełny, przygotowalni i przędzalni właściwej. Projekt fabryki i powiązanego z nią osiedla, nawiązujący do staropolskiego układu folwarków, przygotował jeden z najwybitniejszych polskich architektów − Edward Lilpop. Całość, w tym budynek administracyjny i willa Jeana Mottego, utrzymana została w konwencji neogotyku[2][3].
W 1904 r. fabryka zatrudniała 1100 robotników. W czasie I wojny światowej Niemcy internowali z Częstochowy Francuzów, zarekwirowali też fabrykę. Produkcję wstrzymano, a zakład ograbiono. Pracownikowi Henrykowi Stalensowi udało się ukryć znaczną część maszyn – otrzymał za to order Polonia Restituta. W latach 1928–1933 pełnił on funkcję dyrektora fabryki. Udało się ją uruchomić w 1921 r. i przystąpiono do jej rozbudowy. Stanęły nowe hale, w których zamontowano nowatorskie wówczas przędzalnie wózkowe. W 1926 r. powstała nowa kotłownia. W tym samym roku firma stała się spółką akcyjną i zmieniła nazwę na „Union Textille”. Do spółki należała także fabryka przy ul. Wólczańskiej w Łodzi oraz fabryka przy ul. Powstańców w Lublińcu. Fabryka liczyła 57 260 wrzecion i zatrudniała 2500 osób. W latach 1937−1938 wybudowano osiedle przy ul. Olsztyńskiej, do dziś zwane „Motami”[2][3]. 1 kwietnia 1939 r. Przędzalnia Wełny Czesankowej „Union Textile” zatrudniała 2180 pracowników[4].
Po II wojnie światowej fabryka nosiła nazwę Częstochowskie Zakłady Przemysłu Wełnianego im. M. Koszutskiej, a następnie Elanex. W 1975 r. zakłady zatrudniały 3098 pracowników[4] i należały do największych w mieście. Przędzalnia Czesankowa Elanex zatrzymała produkcję 31 stycznia 2003 r. Miała wówczas ok. 50 mln zł długu wobec dostawców, Skarbu Państwa, gminy, ZUS-u oraz pracowników. Dodatkowo majątek obciążony był hipotekami. Przędzalnią kilkukrotnie interesowali się nowi inwestorzy.
Pokaźnych rozmiarów kompleks fabryczny przyciąga uwagę przepiękną zabudową, strzelistym kominem i ciekawą wieżą ciśnień[2][3].
W 2017 r. powstały plany przebicia trasy komunikacyjnej łączącej Al. Wolności z ul. Krakowską, mającej częściowo przebiegać po terenie dawnych zakładów, co wiązałoby się z rozbiórką ich niektórych obiektów. W tym samym roku powstało stowarzyszenie „Grupa Elanex”, którego członkowie byli przeciwni wyburzeniu budynków przędzalni i opowiadali się za ich rewitalizacją[5].
Klub Sportowy
edytujW początkach XX w. pracownicy zakładów Mottego i „Częstochowianki” (obecnego Polontexu) organizowali wyścigi rowerowe. Mecz piłkarski między kadrą techniczną obu fabryk był jednym z pierwszych turniejów piłki nożnej w Częstochowie. Efektem było powołanie do życia w 1922 roku Klubu Ogólnosportowego Fabryki Motte, obecnie Klubu Sportowego „Victoria” Częstochowa[2].
Bibliografia
edytuj- Bogdan Snoch, Mała encyklopedia Częstochowy, Towarzystwo Przyjaciół Częstochowy, Częstochowa 2002
Przypisy
edytuj- ↑ Bolesław Pełka, Kapitały francuskie w przędzalnictwie czesankowym wełny i ich wpływ na powstanie dużych przedsiębiorstw, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” (47), 1992, s. 39 [dostęp 2024-03-09] (pol. • fr.).
- ↑ a b c d GINĄCE MIASTO / Fabryka „Motte”, czyli Elanex w Częstochowie, „Gazeta Częstochowska” (20), 28 maja 2020 [dostęp 2022-06-12] (pol.).
- ↑ a b c Elanex - Częstochowa postindustrialna [online], cz.info.pl, 1 grudnia 2012 [dostęp 2022-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-29] (pol.).
- ↑ a b Franciszek Sobalski, Krótka historia przemysáu CzĊstochowy XIX–XXI w., „Ziemia Częstochowska”, XLII, Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, 2017, s. 39–62, DOI: 10.16926/zc.2017.43.02, ISSN 0137-4133 [dostęp 2024-03-09].
- ↑ ESWI, Motte, Grupa Elanex i szkicowanie [online], Gazeta Obywatelska w Częstochowie, 2 grudnia 2017 [dostęp 2024-03-09].