Dwupierścieniak cesarski
Dwupierścieniak cesarski (Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny Biannulariaceae[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dwupierścieniak cesarski |
| Nazwa systematyczna | |
| Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer Revue Mycol., Paris 5: 9 (1940) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Catathelasma, Biannulariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1879 r. Petter Karsten nadając mu nazwę Armillaria imperialis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1940 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Catathelasma[2].
- Agaricus imperialis Fr. 1845
- Armillaria imperialis Quél. 1872
- Armillaria nobilis Murrill 1914
- Biannularia imperialis (Quél.) Beck 1922
- Clitocybe imperialis (Quél.) Ricken 1914
- Omphalia imperialis (Quél.) Quél. 1886
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r.[4] Dawniej nazywany był opieńką cesarską, bedłką cesarską lub czopem[5].
Morfologia
edytujŚrednica 5–20 cm, za młodu półkulisty, później płaskołukowaty, w końcu lejkowato wklęsły. Brzeg długo pozostaje podwinięty. Powierzchnia łuskowata o barwie od bladobrązowej do brązowej[6]. Młode owocniki są trudne do zauważenia, gdyż są ukryte w ściółce leśnej. Przez długi czas otoczone są osłoną[5].
Głęboko zbiegające na trzon, wąskie o barwie od jasnokremowej do żółtej z brązowym odcieniem[6].
Wysokość 7–16 cm, grubość 3–5 cm, walcowaty lub kołkowaty, zwężony dołem, pełny i twardy. Powierzchnia o barwie od białej do ochrowej. Posiada wyraźny skórzasty i odstający pierścień[6]. Pierścień ten jest podwójny i trwały[6].
Gruby, twardy, soczysty, barwy białej. Smak i zapach mączno-ogórkowy[6].
Biały. Zarodniki eliptyczne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 10–15 × 4–6 μm[7].
Występowanie i siedlisko
edytujOpisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, w niektórych krajach Europy oraz w Korei i Japonii[8]. W Polsce jest rzadki. W literaturze naukowej do 2020 r. podano 16 stanowisk historycznych i 6 współczesnych (niektóre błędnie)[9]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[10]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów wymierających (E)[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Niemczech, Estonii, Szwecji, Finlandii, Słowacji, Czechach[4].
Pojawia się w lasach iglastych i mieszanych, ale także na pastwiskach i przy potokach, szczególnie w lasach podgórskich. Rośnie głównie pod świerkami i sosnami oraz w borówkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[6].
Znaczenie
edytujGrzyb mykoryzowy[4]. Należy do smacznych grzybów jadalnych, ale w Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Catathelasma imperiale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2020-05-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Henryk Orłoś, Atlas grzybów leśnych, Warszawa: PWRiL, 1974.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Catathalesma imperiale [online], Mushroom Expert [dostęp 2013-03-04].
- ↑ Mapa zasięgu Catathalesma imperiale na świecie. Discover Life. [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska dwupierścieniaka cesarskiego w Polsce. [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.