Dursztyn
Dursztyn (słow. Durštín, węg. Dercsény, niem. Dürrenstein, Durstin[4] lub Dürrstein[5]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
| wieś | |
 Kościół w Dursztynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
553[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-433[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNT |
| SIMC |
0457159 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
 49°24′46″N 20°11′31″E/49,412778 20,191944[1]
| |
| Strona internetowa | |
Dursztyn jest jedną z 14 wsi polskiej części Spisza. Nazwa pochodzi od niemieckiego słowa durstein (twarda skała) i oznacza trudne przejście lub przejazd przez skały.
Położenie
edytujWieś leży w zachodniej części Pienin Spiskich, u podnóża Żaru, usytuowana pomiędzy wapiennymi grzbietami – Honajem i Czerwoną Skałą, z których wypływają potoki: Dursztyński, Przeczny i Dziurawy. Ludność Dursztyna licząca ok. 500 mieszkańców, zachowała polską gwarę spiską podobną do podhalańskiej. Główna produkcja rolna we wsi to hodowla bydła i produkcja mleka. Na rozległych łąkach rozrzucone są Dursztyńskie Skałki wchodzące w skład Pienińskiego Pasa Skałkowego.
Historia
edytujPierwsze wiadomości o Dursztynie pochodzą z XVI wieku, kiedy to wieś podlegała administracji węgierskiej w zamku Niedzica, wchodzącej w skład klucza posiadłości niedzickiej. Po wschodniej stronie wsi istniał dwór, o czym świadczy nazwa miejscowa pól na terenie dzisiejszej hali wypasowej Dworek. We wsi istniała gorzelnia dworska, która dostarczała wódkę do piwnic we Frydmanie.
Po likwidacji folwarku mieszkańcy Jurgowa wykupili od węgierskich właścicieli ponad 180 ha ziemi, w tym lasy, łąki, pola uprawne, rozciągające się od Jurgowskiej Skały i góry Żar na północ, do góry Honaj i Nadawek. Są to tzw. Jurgowskie Hale. Na ich obrzeżu, w dolinie Piekiełko pomiędzy Gajną Skałą a Żarem wybudowali wspólnie, istniejące do dzisiaj Jurgowskie Stajnie. Na Jurgowskich Halach do dziś wypasa się owce ze wsi podhalańskich, zachowując tradycje pasterskie. Wytwarzany jest tam ser owczy, bundz i serki owcze wędzone (oscypki).
Kultura
edytujWe wsi jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[6]. Tradycyjnym ubiorem był strój spiski w odmianie trybskiej[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27096
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 240 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Dursztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 229.
- ↑ Andrzej Olejko, "Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918-1939", Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków - Rzeszów 2012, strona 10
- ↑ Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
- ↑ Sylwia Plucińska, Górale Spiscy | Strój i ubiór codzienny [online], etnozagroda.pl [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-20] (pol.).