Cynocefal
Cynocefal lub Psiogłowy (gr. κῠνοκέφᾰλοι) – termin oznaczający „psią-głowę”, stosowany do określenia mitologicznych stworzeń o korpusie człowieka i głowie psa[1].
 Cynocefal z Kroniki Norymberskiej (1493) | |
| Inne imiona |
Psiogłowy |
|---|---|
Starożytność
edytujWedług legend i opisów Cynocefale lub Psiogłowi mieli ludzkie ciało zakończone psią głową. W IV wieku przed naszą erą grecki historyk i lekarz Ktezjasz napisał szczegółową relację o cynocefalach w dziele O Indiach (Ἰνδικά Indika)[2]. Pierwowzoru stworzeń niektórzy badacze doszukują się w postaciach z panteonu bogów starożytnego Egiptu, którymi mają być Hapi (syn Horusa) lub Anubis, egipski bóg zmarłych przedstawiany z głową szakala.
Pliniusz w dziele Naturalis Historia opisał ich jako lud żyjący w górach Indii. Psiogłowi mieli porozumiewać się za pomocą szczekania, żyć w grotach i ubierać się w zwierzęce skóry. Według opisów byli dobrymi myśliwymi, używającymi oszczepów, łuków i mieczy[1].
Średniowiecze
edytujŹródła średniowieczne opisywały tę rasę w sposób bardziej przerażający odbiorców, jako wyposażonych w wielkie szczęki i ognisty oddech. W części źródeł opisywani są także jako kanibale. W drugiej połowie IX wieku brytyjski mnich Ratramnus stworzył pracę opisującą Psiogłowych, w której opisał ich jako istoty w pełni ludzkie, nadające się do ochrzczenia jako potomkowie biblijnego Adama[1]. Marco Polo lokalizował kraj Psiogłowców na Andamanach[3].
Podania o Psiogłowych pozostały w świadomości społecznej i kulturze także w następnych stuleciach. W tym micie może mieć źródło mit o wilkołaku[1].
Święty Krzysztof
edytuj
Św. Krzysztof jest w chrześcijaństwie patronem podróżników i marynarzy[4]. W angielskiej, bułgarskiej, greckiej i irlandzkiej tradycji ludowej[5] był czasem przedstawiany jako olbrzym z psią głową, który przenosił podróżnych przez rzekę. Tak przedstawiany jest w staroangielskiej Pasji św. Krzysztofa, gdzie nazywany jest przedstawicielem rasy o długiej szczęce, ostrych zębach i błyszczących oczach oraz mieszkańcem kraju kanibali i ludojadów[4].
Według legend irlandzkich Krzysztof urodził się jako psiogłowy olbrzym, poganin o imieniu Reprobus. Wyrażać miał jednak skruchę z powodu swego pochodzenia, a po ochrzczeniu wielką radość z przemiany w człowieka. Z czasem wersja o psiej głowie uległa zatarciu. Już w X wieku Walter ze Spiry pisał o Krzysztofie, że pochodził z ludu Cynocephali, różnego w mowie i wyglądzie od innych ludzi. Z czasem Krzysztof był przedstawiany jedynie jako olbrzym[4]. Odmiennie na terenie Rosji i Finlandii podania mówiły o wyjątkowej urodzie św. Krzysztofa. Chcąc uwolnić się od zalotów dziewcząt, Krzysztof poprosił Boga o oszpecenie, a ten w odpowiedzi obdarzył go twarzą psa[5].
Innym świętym chrześcijańskim o psiej głowie miał być także św. Merkuriusz[4], zaś św. Guinefort był psem, którego ludność południowej Francji uznała za męczennika[5].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Cynocephali [online], Monstrous.com [zarchiwizowane z adresu 2011-02-03] (ang.).
- ↑ Ktezjasz, Indica §§ 37, 40-3
- ↑ Leonardo Olschki: Marco Polo's Asia. Berkeley: University of California Press, 1960, s. 153.
- ↑ a b c d St Christopher [online], Monstrous.com [zarchiwizowane z adresu 2012-03-05] (ang.).
- ↑ a b c Emilia Padoł, Święty obrońca dzieci [online], Onet.pl, 23 grudnia 2014 [dostęp 2015-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-22] (pol.).