Wikipedia

Chicago

miasto w Stanach Zjednoczonych
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 24 lis 2024. Od tego czasu wykonano 1 zmianę, która oczekuje na przejrzenie.
Ten artykuł dotyczy miasta w USA. Zobacz też: inne znaczenia.

Chicago (ⓘ[ʃɪˈkɑ:gəʊ]) – miasto w Stanach Zjednoczonych, położone nad jeziorem Michigan w stanie Illinois, w pobliżu centrum kontynentu północnoamerykańskiego, ponad 800 km od granicy z Kanadą. Stanowi trzecie pod względem wielkości i zaludnienia miasto w Stanach Zjednoczonych (po Nowym Jorku i Los Angeles). Obszar metropolitalny Chicago liczy 9,3 mln mieszkańców i jest to także trzecia co do wielkości amerykańska aglomeracja[1].

Chicago
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Urbs in Horto
(łac. Miasto w ogrodzie)
Przydomek: Wietrzne miasto
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Illinois

Hrabstwo

Cook

Data założenia

około 1780

Prawa miejskie

4 marca 1837

Zarządzający

Brandon Johnson (D)

Powierzchnia

607,4 km²

Wysokość

182 m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


2 664 452
4331 os./km²

Nr kierunkowy

312, 773, 872

Kod pocztowy
Lista kodów
60290-60634, 60636-60647, 60649, 60651-60657, 60659-60661, 60664, 60666, 60668-60670, 60673-60675, 60677-60678, 60680-60682, 60684-60691, 60693-60697, 60699, 60701, 60706-60707, 60803-60805, 60827
Strefa czasowa

UTC-06:00
UTC-05:00

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Chicago”
Położenie na mapie Illinois
Mapa konturowa Illinois, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Chicago”
Ziemia41°52′55″N 87°37′40″W/41,881944 -87,627778
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Chicago jest najważniejszym węzłem komunikacyjnym Stanów Zjednoczonych, na skrzyżowaniu krajowego transportu kolejowego, drogowego i lotniczego (w tym port lotniczy Chicago-O’Hare). Miasto pełni funkcję kluczowego punktu przeładunkowego, co w dużej mierze jest zasługą otwarcia Kanału Illinois i Michigan w 1848 roku. Jednym z wielu przydomków Chicago jest „stolica kolei Stanów Zjednoczonych”[2][3]. Znajduje się tutaj największy węzeł intermodalny w kraju[4].

Jest głównym centrum przemysłowym, finansowym, kulturalnym oraz naukowym regionu Środkowego Zachodu, w tym siedziba najstarszej na świecie giełdy kontraktów terminowych – Chicago Board of Trade. Budynek Home Insurance Building (1885) w Chicago, często uważany jest za pierwszy wieżowiec na świecie[5]. Dzisiaj Chicago znajduje się na 11. miejscu pod względem liczby wieżowców na świecie – w 2023 roku posiadało ich 178[6].

W XX wieku popularne było powiedzenie, że Chicago ma największą populację Polaków poza Warszawą. Choć dokładność tego stwierdzenia jest kwestią sporną, Chicago było wówczas jednym z największych skupisk Polonii na świecie[7]. Od połowy XX wieku wielu Polaków przeniosło się na przedmieścia, Polonia rozproszyła się i została przyćmiona przez rosnące populacje Latynosów i Afroamerykanów[8]. Największe miasto regionu Środkowego Zachodu dzisiaj jest wieloetniczne.

Według danych z 2019, Chicago jest 3. najczęściej odwiedzanym miastem w USA, z liczbą 57,6 milionów turystów[9]. Chicago jest miastem z największą liczbą ruchomych mostów w Ameryce, na świecie więcej ma jedynie Amsterdam[10]. Bywa określane mianem „Wietrznego miasta” (ang. Windy City).

Osobny artykuł: Obszar metropolitalny Chicago.

Pochodzenie nazwy

edytuj

Nazwa „Chicago” pochodzi od francuskiego tłumaczenia słowa shikaakwa pochodzącego z języka Miami-Illinois(inne języki), oznaczającego dziką cebulkę (Allium tricoccum(inne języki)). Pierwsza znana wzmianka o miejscu obecnego miasta Chicago jako Chécagou pochodzi od Roberta de LaSalle’a z około 1679 roku[11].

Centrum

edytuj

Centrum (ang. Downtown) to tzw. Pętla (ang. Loop) zamknięta linią kolei nadziemnej i rozlokowana nad brzegiem jeziora wzdłuż tzw. „Wspaniałej Mili” (ang. Magnificent Mile), obejmująca obszary od Lincoln Park Zoo na południe, aż po Muzeum Historii Naturalnej (ang. Field Museum of Natural History) oraz od jeziora w stronę zachodnią, aż po autostradę I-90 (Dan Ryan). Na terenie Loop mieszczą się m.in. Willis Tower (dawny Sears Tower), Art Institute of Chicago z bogatymi zbiorami impresjonistów, Planetarium Adlera, czy Akwarium Shedda. Tu znajdują się też wielki kompleks wystawienniczy McCormick Place (doroczne Chicago Auto Show) oraz stadion sportowy Soldier Field, na którym mecze rozgrywa zespół futbolu amerykańskiego Chicago Bears.

 
Panorama Chicago

Historia

edytuj
 
Dzielnica historyczna Gold Coast należy do najbogatszych dzielnic w Stanach Zjednoczonych

Na początku drugiej połowy XVIII wieku okolice przyszłego Chicago były zamieszkane wyłącznie przez Indian, głównie ze szczepu Illinois (grupa plemienna Pottawatomi), który wyparł z okolicy inne plemiona (Miami, Sauk i Lisów). Pierwszym nieindiańskim osadnikiem był czarnoskóry Jean Baptiste Point du Sable, który pochodził z Haiti i osiedlił się w okolicy między rokiem 1770 a 1780.

Stany Zjednoczone uzyskały terytorium przyszłego miasta w wyniku traktatu zawartego w Greenville w roku 1795 z Indianami. W 1803 roku Amerykanie wybudowali na terenie obecnego miasta Fort Dearborn. W 1812 roku podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej załoga fortu została zmasakrowana przez Indian.

Pierwsze dekady XIX wieku były okresem intensywnego osadnictwa w nowo utworzonych amerykańskich stanach na zachód od Appalachów. Stan Illinois, w którym leży Chicago, wszedł do Unii w 1818 roku.

 
Widok na wieżowce (Lake Point Tower po lewej i 875 North Michigan Avenue po prawej) oraz molo Navy Pier

12 sierpnia 1833 roku Chicago, które miało wtedy 350 mieszkańców, otrzymało prawa miasteczka. Siedem lat później miasto miało już 4000 mieszkańców. 4 marca 1837 roku Chicago otrzymało prawa miejskie. W tym czasie do Chicago zaczęli napływać pierwsi Polacy, członkowie nieudanego powstania listopadowego[12]. W roku 1848 otwarto kanał łączący Jezioro Michigan z rzeką Missisipi, który miał swój początek w Chicago. W roku 1853 otwarto pierwszą linię kolejową między Chicago i miastem Freeport w Illinois. W następnych latach szybki rozwój kolei stworzył w Chicago jeden z najważniejszych węzłów kolejowych w Stanach Zjednoczonych. Ze swoimi doskonałymi połączeniami transportu wodnego, kolejowego, a potem lotniczego, miasto stało się i jest do dzisiaj jednym z najważniejszych węzłów transportowych w Stanach Zjednoczonych.

W 1857 roku Chicago było już największym miastem na północnym wschodzie ówczesnych Stanów Zjednoczonych i miało ponad 90 tys. mieszkańców. W latach 60. XIX wieku rozpoczęła się masowa migracja Polaków, którzy uciekali spod okupacji Imperium Rosyjskiego[12].

 
Ping Tom Memorial Park z panoramą Chicago w tle

Miasto borykało się z typowymi problemami związanymi z szybkim rozrostem, które jednak były stopniowo rozwiązywane przez inwestycje w infrastrukturę.

W 1871 roku duża część miasta została zniszczona w ogromnym pożarze, jednej z największych katastrof XIX wieku. Przyczyna pożaru jest trudna do ustalenia. Są teorie, że pożar wywołały spadające na Chicago odłamki komety von Bieli, choć tradycyjna wersja mówi o lampie kopniętej przez krowę pani O’Leary. Miasto miało wtedy już 300 tys. mieszkańców i około 100 tys. z nich straciło dach nad głową, a 250 osób zginęło.

To nieszczęście dało okazję do zaprojektowania i zbudowania nowego miasta z nowymi rozwiązaniami urbanistycznymi i architektonicznymi. Szybka odbudowa rozpoczęła się prawie natychmiast i już po trzech latach trudno było znaleźć w mieście ślady pożaru. Nowe budynki w centrum miasta były wybudowane z cegły i kamienia, zastępując w większości drewniane budynki spalone w pożarze.

Nowa architektura była niezwykle oryginalna, a nowy „styl chicagowski” miał wpływ na rozwój wielu innych miast na świecie. Pierwszy na świecie drapacz chmur Home Insurance Building został zbudowany w Chicago w 1885. W zachowanym do dziś drapaczu chmur Reliance Building zbudowanym w latach 1890–1894 zastosowano nowatorskie rozwiązania (np. szerokie okna), które na świecie przyjęły się dopiero kilkadziesiąt lat później. W Chicago pracowali światowej sławy architekci, m.in. Daniel Burnham, Frank Lloyd Wright i Mies van der Rohe.

 
Plaża North Avenue, 1997

Na przełomie XIX i XX wieku miasto rozwijało się bardzo gwałtownie (nawet według amerykańskich standardów), głównie z powodu napływu ogromnej rzeszy imigrantów z Europy. W 1890 r. samo Chicago było domem dla ponad miliona ludzi, co czyniło je drugim co do wielkości miastem w kraju (zaraz za Nowym Jorkiem)[13]. W roku 1900 miasto liczyło już ok. 1,7 mln mieszkańców, a w roku 1910 blisko 2,2 mln mieszkańców.

Między 1916, a końcem lat 20. XX wieku do South Side w Chicago, dotarła pierwsza fala co najmniej 75 tys. migrantów – z Południa Stanów Zjednoczonych. W tym czasie kwitnąca społeczność afroamerykańska, uczyniła z Chicago centrum jazzowym Stanów Zjednoczonych[14]. W 1922 do Chicago przybył Joe King Oliver[15].

Chicago było jednym z miast najbardziej dotkniętych Wielkim Kryzysem (1929-1933) w kraju, ze względu na uzależnienie od ciężkiego przemysłu. Najbardziej ucierpieli wtedy czarnoskórzy mieszkańcy, wśród których prawie połowa straciła pracę[13]. W 1930 r. w Chicago mieszkało ok. 230 tys. Afroamerykanów i stanowili oni 7% populacji miasta. Trzydzieści lat później w Chicago było ich już 810 tys., co stanowiło prawie 23% populacji, zgodnie z danymi spisowymi[16].

2 grudnia 1942 roku na korcie do gry w squasha należącym do podmiejskiego uniwersytetu uczeni pod kierunkiem Enrico Fermiego uruchomili pierwszy na świecie reaktor jądrowy.

22 listopada 1987 r. doszło do przechwycenia sygnału telewizyjnego dwóch lokalnych stacji telewizyjnych, w wyniku czego doszło do krótkiej pirackiej transmisji nagrania przedstawiającego niezidentyfikowaną osobę noszącą maskę i kostium Maxa Headrooma[17][18][19][20].

 
Teller House

Klimat

edytuj
Średnia temperatura i opady dla Chicago
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] -0,6 1,8 8,1 15,0 21,1 26,5 28,9 27,7 23,8 16,8 9,0 1,6 15,1
Średnie dobowe temperatury [°C] -4,6 -2,4 3,3 9,4 15,1 20,5 23,3 22,4 18,1 11,4 4,6 -2,4 9,9
Średnie temperatury w nocy [°C] -8,6 -6,6 -1,6 3,8 9,4 14,5 17,7 17,2 12,4 6,0 0,2 -6,3 4,9
Opady [mm] 43,9 45,5 63,5 85,9 93,5 87,6 94,0 125 81,5 80,0 80,0 57,2 937
Średnia liczba dni śnieżnych 8.2 5.9 4.2 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 1.7 6.9 28
Średnia liczba dni z opadami 10,5 8,8 11,1 12,0 11,6 10,2 9,8 9,8 8,3 10,2 10,8 11,0 124
Wilgotność [%] 72.2 71.6 69.7 64.9 64.1 65.6 68.5 70.7 71.1 68.6 72.5 75.5 69,6
Średnie usłonecznienie [h] 136 136 187 215 282 311 318 283 227 193 113 106 2508
Źródło: NOAA[21] (liczba dni z opadami dla wartości 0,3 mm, port lotniczy Chicago-O’Hare, 1981-2010)
Średnia dobowa temperatura jeziora Michigan (°C)[22]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
3,9 2,7 3,2 4,9 7,1 14,1 21,5 23,2 20,3 14,9 9,6 5,7 10,9

Gospodarka

edytuj
Zobacz więcej w artykule Obszar metropolitalny Chicago, w sekcji Gospodarka.

Wielki ośrodek handlowo-finansowy (cztery giełdy, w tym największa na świecie giełda płodów rolnych – ang. Chicago Mercantile Exchange). Dawniej centrum przemysłu metalurgicznego, obecnie elektromaszynowego, ponadto maszynowego, chemicznego, przetwórczo-spożywczego. Siedziba koncernów i przedsiębiorstw: McDonald’s, United Airlines, Exelon, Motorola Solutions, Groupon, Conagra Brands, Mondelēz International, Archer Daniels Midland, Walgreens, CME Group i wiele innych[23][24].

Od początku swojej działalności swoją siedzibę w Chicago miał magazyn Playboy – aż do 2012 r., kiedy siedziba została przeniesiona do Los Angeles[25].

Transport

edytuj
 
Widok na Jane Byrne Interchange
 
Pociąg metra w Chicago

Wielki węzeł komunikacyjny. Główny zespół portowy Wielkich Jezior. Największy węzeł kolejowy na półkuli zachodniej, krzyżuje się tu 41 linii kolejowych, a w ciągu doby jest odprawianych około 1500 pociągów. Chicago posiada jeden z największych co do ruchliwości portów lotniczych świata – O’Hare (78,6 mln pasażerów w 2004 roku), a także nieco mniejszy Midway. Przez miasto (i przedmieścia) przebiega kilka autostrad, w tym osiem międzystanowych.

Chicago posiada rozbudowany system komunikacji miejskiej (ang. Chicago Transit Authority – CTA). Składają się na niego linie metra na-, nad- i podziemne, oznakowane kolorami niebieskim (z zachodnich przedmieść miasta przez downtown do lotniska O’Hare), zielonym (z zachodu przez downtown na południe), pomarańczowym (z południa do downtown), czerwonym (z południa na północ), brązowym (z downtown do bliskich dzielnic na północy), fioletowym (z downtown na daleką północ) i żółtym (łącząca północno-zachodnie przedmieście Skokie z linią fioletową), oraz miejskie i podmiejskie linie autobusowe, które jednak – mimo znacznej liczebności linii i pojazdów – nie zapewniają alternatywnego dla samochodów środka transportu zbiorowego w mieście.

Ważną rolę w transporcie pasażerskim w granicach metropolii zajmują kompanie taksówkowe, ze słynną Yellow Cab na czele. Żółte taksówki, tak popularne w wielu amerykańskich miastach z Nowym Jorkiem na czele, po raz pierwszy wyjechały na ulice właśnie w Chicago. Łącznie w mieście zarejestrowanych jest około 7000 taksówek.

Pasażerski transport kolejowy zapewnia system Metra, który zapewnia połączenia centrum z dalszymi przedmieściami. Dalekobieżny ruch pasażerski obsługiwany jest przez przewoźników kolejowego Amtrak i autobusowego Greyhound.

Atrakcje turystyczne

edytuj
 
Chicago Theatre
 
Choinka świąteczna Chicago w Parku Milenijnym (2015)
 
Fragment chicagowskiej promenady
 
Blue Island Avenue

Demografia

edytuj
Zobacz więcej w artykule Obszar metropolitalny Chicago, w sekcji Demografia.

Podczas spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2020 r. miasto Chicago liczyło 2 746 388 mieszkańców, co oznacza wzrost o 50 790 od czasu spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2010 roku[26]. Jednak do 2023 r. populacja zmalała o 81 900 do 2 664 452 mieszkańców[26]. Średnia wieku wynosi 35,3 lat, w porównaniu z 38,7 lat dla Illinois i 38,5 lat dla Stanów Zjednoczonych[27].

Średni dochód gospodarstwa domowego (dane z 2022) w Chicago wynosi 71 673 dolarów, zaś dochód na mieszkańca 45 840 dolarów. 16,9% mieszkańców żyje poniżej relatywnej granicy ubóstwa[26].

Etniczność

edytuj

Według danych pięcioletnich z 2022 roku, ludność biała nielatynoska stanowiła 32,7% ludności miasta, Latynosi jakiejkolwiek rasy – 29%, ludność czarna lub Afroamerykanie – 28,8%, 9,7% było rasy mieszanej, 7% deklarowało pochodzenie azjatyckie i 0,7% to była rdzenna ludność Ameryki. 20,2% mieszkańców Chicago urodziło się poza granicami Stanów Zjednoczonych[28].

Skład rasowy 2022 2010 1990 1970 1940
Biali Amerykanie 42,4 % 45,0 % 45,4 % 65,6 % 91,7 %
— Biali niebędący Latynosami 32,7 % 31,7 % 37,9 % 59,0 % 91,2 %
Afroamerykanie 28,8 % 32,9 % 39,1 % 32,7 % 8,2 %
Latynosi (dowolnej rasy) 29,0 % 28,9 % 19,6 % 7,4 % 0,5 %
Azjaci 7,0 % 5,5 % 3,7 % 0,9 % 0,1 %

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (21,4%), niemieckiego (7,3%), irlandzkiego (7,2%) i polskiego (5,1%). Ponadto do Chicago najechało mnóstwo innych narodowości, w tym osoby pochodzenia włoskiego (103,6 tys.), portorykańskiego (94 tys.), angielskiego (82,4 tys.), chińskiego (61,8 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (47,7 tys.), hinduskiego (44,4 tys.), filipińskiego (30,5 tys.), francuskiego (29,5 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (25,5 tys.), rosyjskiego (24,9 tys.), szwedzkiego (24,2 tys.), arabskiego (22,9 tys.) i ekwadorskiego (21,4 tys.)[28].

Polonia

edytuj

Do 1930 roku polscy imigranci i ich dzieci zastąpili Niemców jako największą grupę etniczną w Chicago. Do 1980 roku Latynosi i Afroamerykanie w dużej mierze zastąpili Polaków w starszych centralnych dzielnicach śródmieścia, podczas gdy Polonia masowo przenosiła się na przedmieścia[29]. W spisie z 2000 r. okazało się, że w stanie Illinois mieszkało 933 tys. osób polskiego pochodzenia. 23% z nich mieszkało w Chicago, 65% na jego przedmieściach, a 12% w innych częściach stanu. Osoby polskiego pochodzenia stanowiły 7,3% populacji miasta Chicago[12]. W Chicago populacja polskich cudzoziemców osiągnęła szczyt w 1980 r., kiedy Polonia liczyła 301 tysięcy osób[30].

 
Szwedzka dzielnica Andersonville

Dzielnice narodowe

edytuj

Chicago zawsze było miastem wyraźnie imigranckim, z wyodrębnionymi dzielnicami etnicznymi: niemiecką, czeską, grecką, meksykańską, chińską, polską i wiele innych[31]. Populacja dzielnic zmienia się wraz z różnymi falami imigrantów, więc na przykład czeska historyczna dzielnica Pilzna (Pilsen Historic District) jest obecnie zamieszkana głównie przez Meksykanów. Szwedzka dzielnica Andersonville w dużej mierze straciła szwedzką populację, ale nadal ma kilka szwedzkich sklepów i restauracji. Szwedzkie dziedzictwo Andersonville jest nadal widoczne na jego ulicach, szczególnie w Swedish American Museum[32].

Religia

edytuj
Zobacz więcej w artykule Obszar metropolitalny Chicago, w sekcji Religia.

W Chicago, Irlandczycy wraz z niemieckimi katolikami i garstką francuskojęzycznych mieszkańców, w latach 30. i 40. XIX wieku, położyli podwaliny pod Kościół katolicki w mieście. Następnie w ostatnich dekadach XIX wieku i na początku XX wieku, populacja katolicka nie tylko ogromnie rosła, ale stała się znacznie bardziej zróżnicowana, wraz z przybyciem tysięcy Polaków, Czechów, Słowaków, Chorwatów i Włochów[33]. Do katolickich uczelni powstałych jeszcze w XIX wieku, należą: Uniwersytet Loyola i DePaul University.

Dzięki działaniom Kościoła Metodystyczno–Episkopalnego, do 1848 r. metodyści zostali największą anglojęzyczną grupą protestancką w pierwszych dekadach życia Chicago. Metodyści założyli swoją pierwszą szkołę niedzielną w 1832 r. i zachęcali do działań przeciwko spożywaniu alkoholu. Luteranie, z których wielu było Niemcami i Skandynawami, utworzyli 17 kongregacji do 1870 roku i w ciągu dwóch dekad stali się największą grupą protestancką w mieście. W 1886 roku założono Instytut Biblijny Moody'ego. W 1892 roku baptyści z Chicago, wspierani funduszami od magnata naftowego Johna D. Rockefellera, założyli University of Chicago. Chicago Temple Building wzniesiony w 1924 roku, to 173-metrowy wieżowiec kościelny, który uznany jest za najwyższy kościelny budynek na świecie. Utworzony przez zjednoczonych metodystów, przez siedem lat był najwyższym budynkiem Chicago[34]. Po drugiej wojnie światowej Wielka Migracja Afroamerykanów, doprowadziła do utworzenia wielu „czarnych” kościołów[35].

 
Norweski kościół luterański Minnekirken

Judaizm w Chicago stworzył religijne instytucje świadczące usługi społeczne dla tysięcy wschodnioeuropejskich Żydów, którzy przybyli do Chicago między 1880, a I wojną światową[36].

W latach 30. i 40. XX wieku Chicago było prawdopodobnie główną siedzibą aktywizmu katolickiego, który dał początek takim organizacjom jak Catholic Youth Organization (założycielem był biskup Bernard Sheil z Chicago)[36].

W latach 1980–2020 członkostwo w Kościele katolickim na obszarze aglomeracji Chicago spadło z ponad 3,1 mln do 2,75 mln (odsetek z 39,1% do 28,6%). W 1980 roku do największych organizacji pozakatolickich należały: Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce, z siedzibą w Chicago (196,7 tys.), Kościół Luterański Synodu Missouri (191,1 tys.) i Zjednoczony Kościół Metodystyczny (174,7 tys.), jednak wszystkie one w XXI wieku znacząco się skurczyły[37]. W latach 2000–2020 drastycznie członkostwo zwiększyły społeczność muzułmańska (455 tys. wyznawców) i lokalne bezdenominacyjne zbory ewangelikalne (415,8 tys. członków)[38].

W 2020 roku mnogość kościołów protestanckich, ponadto obejmuje: Kościoły baptystyczne (w tym Narodową Misyjną Konwencję Baptystyczną Ameryki – 149,9 tys., Narodową Konwencję Baptystyczną USA – 68,2 tys. i Południową Konwencję Baptystów – 47,9 tys.), Kościoły zielonoświątkowe (w tym Zbory Boże – 68,4 tys., Kościół Boży w Chrystusie – 54,2 tys. i Zjednoczony Kościół Zielonoświątkowy – 72 zbory), Kościoły kalwińskie (tj. Zjednoczony Kościół Chrystusa – 59,1 tys. i Kościół Prezbiteriański USA – 39,7 tys.), Kościoły Chrystusowe (41,6 tys.), Kościół Episkopalny (29,5 tys.), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (27,9 tys.) i Ewangeliczny Wolny Kościół Ameryki (z 84 zborami)[37].

Family Christian Center i New Life Covenant Assemblies of God należą do 50. największych megakościołów w Stanach Zjednoczonych[39].

Inne religie w aglomeracji Chicago obejmują społeczności żydowską (ok. 80 tys.), świadków Jehowy (79,4 tys.), hinduistyczną (40,5 tys.), mormońską (ok. 40 tys.), buddyjską (35,4 tys.), greckiego prawosławia (32,6 tys.) i wiele innych (w tym kościołów wschodnich)[40].

Pewna, rosnąca część mieszkańców pozostaje bez przynależności religijnej[41].

 
Meczet Darussalam w Lombard

Islam

edytuj

Społeczność muzułmańska Chicago jest jedną z największych i najszybciej rosnących w USA (wzrost z 1,3% w 2000 do 4,7% w 2020)[38]. Muzułmańska populacja Chicago jest prawdopodobnie najbardziej zróżnicowaną na świecie, dzięki czemu miasto zyskało sobie przydomek „amerykańskiej Medyny” (przyciąga muzułmanów ze wszystkich stron świata)[42]. Muzułmanie w Chicago są pochodzenia arabskiego, indyjskiego, pakistańskiego, nigeryjskiego i innego afrykańskiego, jak również są liczne populacje z Bliskiego Wschodu (w tym Palestyńczycy i Jordańczycy)[43][44]. Pierwszymi muzułmanami, którzy licznie przybyli do Chicago na początku XX wieku, byli Albańczycy i Bośniacy[43].

Przestępczość

edytuj

Chicago zajęło 28. miejsce na liście najbardziej śmiercionośnych miast w Stanach Zjednoczonych sporządzonej przez stację CBS. Wskaźnik zabójstw w 2019 roku wyniósł 18,26 na 100 tys. mieszkańców[45]. Miasto doświadcza wyższego poziomu morderstw, strzelanin i napaści z użyciem przemocy w porównaniu z innymi dużymi miastami USA. Chicago należy także do miast o najwyższym wskaźniku kradzieży pojazdów mechanicznych[46].

Sport

edytuj
 
Stadion baseballowy Wrigley Field

W Chicago znajduje się kilka dużych stadionów, jak:

Polacy w Chicago

edytuj
Osobne artykuły: Polish Downtown i Trójkąt Polonijny.
 
Gateway Theatre w Chicago, siedziba fundacji Kopernikowskiej w dzielnicy Jefferson Park
 
Sklep na Jackowie
 
Budynek Muzeum Polskiego w Ameryce
 
Parada 3-majowa na ulicy Dearborn w roku 1985

Pierwsza polska parafia katolicka została założona w 1867 roku w dzielnicy West Town, w sąsiedztwie niemieckiej osady katolickiej[47].

W czasie I wojny światowej w Chicago mieszkało 351 600 ludności polskiej, tym samym więcej niż rdzennej polskiej ludności Warszawy[48]. Do końca lat 80. XX wieku dość duża część Polaków w Chicago zamieszkiwała dzielnicę Polish Village, potocznie nazywaną Jackowem od parafialnego kościoła świętego Jacka. Dzisiaj Polacy również są tam obecni, ale są już tam mniejszością. Obecnie tę dzielnicę Chicago zamieszkują przeważnie Meksykanie (zgodnie z kierunkiem migracji Amerykanów mieszkających w Chicago: z południa na północ). Obecnie Polacy mieszkają w wielu różnych dzielnicach Chicago, szczególnie w północno-zachodnich np.: Des Plaines (około 25% Amerykanów mieszkających w tej dzielnicy Chicago jest pochodzenia polskiego), Niles, Arlington Heights, Mount Prospect. Polacy przenoszą się również, chociaż już w mniejszym stopniu, do południowo-zachodnich dzielnic Chicago, takich jak Burbank albo Palos Hills; ale główne skupisko polskich średnich i małych biznesów mieści się w Chicago na północny zachód od Jackowa, wzdłuż ulic Belmont i Central oraz dalej w okolicach ulic Harlem i Irving Park Road, a nawet przenoszą się na niektóre dzielnice Chicago i jego północno-zachodnie dzielnice. Bardzo dużo Polaków, przeważnie pochodzących z południa Polski (szczególnie Podhalan) można zobaczyć w południowej części Chicago. Dzielnica Portage Park w Chicago, według spisu ludności z 2000 roku, stanowi największe skupisko Amerykanów narodowości polskiej albo pochodzenia polskiego w Chicago.

Chicago to bardzo duże centrum zorganizowanych Polaków. Pierwszym posłem polonijnym z tego miasta do parlamentu Illinois był pochodzący ze Śląska działacz Piotr Kiołbasa[potrzebny przypis]. Siedziba władz centralnych Kongresu Polonii Amerykańskiej (PAC), Związku Narodowego Polskiego (PNA), Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego (PRCU), Związku Polek w Ameryce (PWA), Związku Podhalan w Północnej Ameryce (PHAA), Polish American Youth (PAY) i wielu innych organizacji.

Związek Narodowy Polski jest właścicielem stacji radiowej WPNA 1490 oraz wydawcą gazety codziennej „Dziennik Związkowy” (ang. Polish Daily News) założonej w roku 1908. Najstarszym polskim zabytkiem jest Kościół św. Stanisława Kostki zbudowany ok. 1870, a przy Zjednoczeniu Rzymsko-Katolickim mieści się Muzeum Polskie w Ameryce. Jedynym kościołem w Chicago, w którym odprawiane są msze św. jedynie w języku polskim jest misyjny Kościół św. Trójcy, mimo że Polacy w jego okolicy nie mieszkają od wielu już lat[49].

W Chicago wychodzą dwie gazety codzienne w języku polskim, kilkanaście tygodników i miesięczników („Program”, „Express”, „Biznes ”[a], „Szikagowianka”[b], „Monitor”[c] i in.), kilkugodzinne programy codzienne nadają dwie stacje telewizyjne, tu emitowany jest program Polsatu 2 „Oblicza Ameryki”, a także program publicystyczny Telewizji Trwam „Jak my to widzimy”; ponadto nadawanych jest kilkadziesiąt programów radiowych z co najmniej czterech stacji nadawczych.

W Chicago i w niektórych dzielnicach Chicago organizowane są rozmaite przedsięwzięcia Polaków mieszkających w Chicago:

Należy również wymienić w Chicago działalność komercyjną: rokrocznie wydawany „Informator Polonijny” – książka telefoniczna o objętości około 2000 stron.

Polskie kościoły rzymskokatolickie

edytuj
 
Kościół św. Michała Archanioła w Chicago
 
Kościół świętego Jacka
 
Parafia Matki Bożej Anielskiej w Chicago

Parafie Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego

edytuj
  • Diecezja Zachodnia[52]
  • Parafia Katedralna Wszystkich Świętych[53]
  • Parafia św. Jadwigi
  • Parafia św. Jana[54]
  • Parafia św. Cyryla i Metodego[55]
  • Parafia Słowa Bożego

Świadkowie Jehowy

edytuj
  • zbór Polish Chicago[56]

Zbory Boże

edytuj

Urodzeni w Chicago

edytuj

Osobistości ze świata muzyki urodzone w Chicago

edytuj

Z Chicago pochodzi wielu raperów oraz innych ludzi ze świata muzyki, np. producenci, m.in.:

Miasta partnerskie

edytuj

Miasta partnerskie Chicago[58]:

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nie istnieje od 2008.
  2. ↑ Wydawana od 2009 pod inną nazwą.
  3. ↑ Przestał istnieć w roku 2007.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Port St. Lucie metro fourth-largest growth in U.S. [online], WPTV News Channel 5 West Palm, 17 marca 2024 [dostęp 2024-07-12] (ang.).
  2. ↑ Jay Koziarz, Transportation that built Chicago: The railroads [online], Curbed Chicago, 21 września 2017 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  3. ↑ Unveiling Chicago's Role as an International Logistics Powerhouse [online], www.averitt.com [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  4. ↑ Kenneth Kowal, Chicago: The Intermodal Hub of America [online], Transmodal, 8 czerwca 2023 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  5. ↑ Colin Marshall, The world's first skyscraper: a history of cities in 50 buildings, day 9 [online], The Guardian, 2 kwietnia 2015 [dostęp 2024-07-12] (ang.).
  6. ↑ Jeff Desjardins, Ranked: The Cities with the Most Skyscrapers in 2023 [online], Visual Capitalist [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  7. ↑ Teresa Nowakowski, What Is Paczki Day? [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-07-12] (ang.).
  8. ↑ A Brief History Of The Polish Community In Chicago [online], Culture Trip, 19 sierpnia 2016 [dostęp 2024-07-12] (ang.).
  9. ↑ US tourism top cities stats round-up post [online], Xola, 17 czerwca 2022 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  10. ↑ Museum Exhibits - The City of Bridges [online], McCormick Bridgehouse & Chicago River Museum [dostęp 2024-07-12] (ang.).
  11. ↑ Quaife, Milo M. (1933). Checagou: From Indian Wigwam to Modern City, 1673–1835. Chicago, IL: University of Chicago Press. OCLC 1865758.
  12. ↑ a b c Polish Chicago | History of Poles in Chicago | The Clare [online], theclare.com, 21 sierpnia 2017 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  13. ↑ a b Zachary Leiter, Chicago’s 250 Year History of Segregation [online], The Chicago Reporter, 2023 [dostęp 2024-11-21] (ang.).
  14. ↑ Catherine Uecker, Library Guides: Chicago Jazz: Chicago, Jazz, and the Great Migration [online], guides.lib.uchicago.edu [dostęp 2024-11-24] (ang.).
  15. ↑ Chicago's Breakdown: When Jazz Came North | Driehaus Museum [online], driehausmuseum.org [dostęp 2024-11-24] (ang.).
  16. ↑ Heather Cherone, How Did Chicago Become So Segregated? By Inventing Modern Segregation [online], WTTW News [dostęp 2024-11-21] (ang.).
  17. ↑ Chris Knittel, The Mystery of the Creepiest Television Hack [online], Vice, 25 listopada 2013 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  18. ↑ Patricia Mellencamp, Logics of Television: Essays in Cultural Criticism, Indiana University Press, 22 sierpnia 1990, ISBN 978-0-253-20582-7 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  19. ↑ James Schwoch i inni, Media Knowledge: Readings in Popular Culture, Pedagogy, and Critical Citizenship, SUNY Press, 1992, ISBN 978-0-7914-0825-4 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  20. ↑ Tom Forester, Perry Morrison, Computer ethics. Cautionary tales and ethical dilemmas in computing, Cambridge, Mass. London: MIT, 1994, ISBN 978-0-262-56073-3 [dostęp 2024-05-24].
  21. ↑ NOAA: National Weather Service Climate. Chicago.
  22. ↑ Chicago average sea temperature – seatemperature.org.
  23. ↑ Lauren Bozarth, Top Companies Headquartered in Chicago by Neighborhood [online], Luxury Apartments Chicago | Luxury Living, 22 listopada 2023 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  24. ↑ David Marden, The Top 10 Companies Headquartered in Chicago [online], OpenHausRealty.com, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  25. ↑ Kurt Orzeck, Playboy moving headquarters from Chicago to L.A. [online], Reuters [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  26. ↑ a b c QuickFacts - Chicago city, Illinois [online], US Census Bureau [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  27. ↑ Illinois | Data USA [online], datausa.io [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  28. ↑ a b 2022: ACS 5-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2024-07-13].
  29. ↑ Poles [online], www.encyclopedia.chicagohistory.org [dostęp 2024-07-15] (ang.).
  30. ↑ The Polish Community in Metro Chicago [online], The Polish American Association, czerwiec 2004 [dostęp 2024-11-22] (ang.).
  31. ↑ Top 6 Ethnic Neighborhoods in Chicago [online], www.brightsparktravel.com [dostęp 2024-11-23] (ang.).
  32. ↑ Neighborhoods - Andersonville [online], WTTW [dostęp 2024-11-23] (ang.).
  33. ↑ The Irish of Chicago [online], www.lib.niu.edu [dostęp 2024-11-19].
  34. ↑ Photo Essay: Chicago's Chapel in the Sky (Or, The World's Tallest Church Building) [online], AvoidingRegret [dostęp 2024-11-23] (ang.).
  35. ↑ Protestants [online], www.encyclopedia.chicagohistory.org [dostęp 2024-11-19].
  36. ↑ a b Religious Institutions [online], www.encyclopedia.chicagohistory.org [dostęp 2024-11-19].
  37. ↑ a b Congregational Membership Reports | US Religion [online], www.thearda.com [dostęp 2024-11-19].
  38. ↑ a b Rankings by Counties, Metro-Areas, States (Quicklists) | Statistics | US Religion [online], www.thearda.com [dostęp 2024-11-19].
  39. ↑ Outreach 100: Largest Churches in America [online], outreach100.com [dostęp 2024-11-22] (ang.).
  40. ↑ Congregational Membership Reports | US Religion [online], www.thearda.com [dostęp 2024-11-19].
  41. ↑ Major U.S. metropolitan areas differ in their religious profiles [online], Pew Research Center [dostęp 2019-01-28] (ang.).
  42. ↑ American Medina: Stories of Muslim Chicago [online], Chicago History Museum, 2 listopada 2020 [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  43. ↑ a b Chicago Sun-Times: Holy month unites Chicago Muslims [online], CAIR-Chicago [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  44. ↑ Appendix A Chicago's Arab American Community [online], U.S. Commission on Civil Rights [dostęp 2024-07-13] (ang.).
  45. ↑ Elisha Fieldstadt, Highest murder rates in the U.S. - The most deadly cities [online], www.cbsnews.com, 23 lutego 2022 [dostęp 2024-08-18] (ang.).
  46. ↑ 20 Shocking Chicago Crime Rate, Statistics, & Trends (2024) [online] [dostęp 2024-08-18] (ang.).
  47. ↑ Dominic A. Pacyga, Slavic Chicago [online], American Historical Association, 1 grudnia 2011 [dostęp 2024-11-23] (ang.).
  48. ↑ Wacław Sobieski, Dzieje Polski, t. III, Warszawa 1925, s. 156.
  49. ↑ webpage kościoła.
  50. ↑ orzelbialy.com.
  51. ↑ Strona domowa Sokoła.
  52. ↑ Diecezja Zachodnia PNCC.
  53. ↑ Parafia Katedralna Wszystkich Świętych.
  54. ↑ Parafia św. Jana. sanjuanbautistapncc.webs.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)].
  55. ↑ Parafia św. Cyryla i Metodego. cmpncc.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-15)].
  56. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-22].
  57. ↑ a b Church Directory [online], Assemblies of God [dostęp 2024-11-24] (ang.).
  58. ↑ Sister citeis – Chicago Sister Cities.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chicago&oldid=75342762”