Byblos

Byblos^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Liban
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV, VI
Numer ref.	295
Region	Kraje arabskie
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1984; na 8. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Byblos
‏جبيل‎
Państwo	Liban
Muhafaza	Dżabal Lubnan
Gmina	Kada Dżubajl
Populacja ; • liczba ludności	; 44 379
Nr kierunkowy	961(9)
	Położenie na mapie Libanu Byblos
	34°07′25″N 35°39′04″E/34,123611 35,651111
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Byblos (arab. جبيل, Dżubajl, dialekt libański: Dżbejl; fen. Gebal; asyr. Gubla) – miasto w środkowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego, centrum administracyjne dystryktu Kada Dżubajl.

Liczy około 21 tys. mieszkańców (2006), głównie maronitów, istnieje też mniejszość szyicka.

Stałe osadnictwo istnieje tu od 8000 lat, co czyni Byblos jednym z najdłużej nieprzerwanie zamieszkałych miast na świecie^[1].

Historia

Miejsce to stale zamieszkane od czasów neolitycznych, przez tysiąclecia ściśle związane jest z legendami i historią obszaru śródziemnomorskiego. Byblos jest też bezpośrednio łączone z powstaniem i upowszechnieniem alfabetu fenickiego, podłoża współczesnego alfabetu.
Powstało jako osada rybacka w VI tysiącleciu p.n.e. Od III tysiąclecia p.n.e. znane jako wielki fenicki ośrodek handlowy, gdzie prowadzono handel cedrem i wapieniami ze starożytnym Egiptem, skąd sprowadzano w zamian m.in. papirus. Greckie słowo byblos oznaczało papirus i stąd nazwa nadana miastu prawdopodobnie przez greckich handlarzy, którzy ściągali do Byblos po ten surowiec. Miasto było też ważnym ośrodkiem religijnym dzięki słynnej w czasach antycznych świątyni Baalat Gubal zbudowanej w IV tysiącleciu p.n.e.^[2] W XXIII wieku p.n.e. zostało podbite przez Amorytów, a w 1725 p.n.e. zajęte przez Hyksosów^[3]. W 1580 p.n.e. Egipcjanie podbili Byblos i całe wybrzeże pozwalając miastu na rozwój handlu przez następne stulecia aż do najazdów Ludów Morza w XIII wieku p.n.e.^[2] Od X wieku p.n.e. Byblos było zdobywane przez kolejne imperia – asyryjskie, babilońskie, perskie, greckie Aleksandra Macedońskiego i rzymskie. W 636 roku podbite przez wojska arabskie, a w 1104 przez Krzyżowców. W 1289 zdobyte przez mameluków pod wodzą sułtana Bajbarsa. W XV wieku podbite przez Imperium Osmańskie^[3].

Zabytki

Na terenie wykopalisk odkryto ślady kolejnych istniejących w tym miejscu cywilizacji, m.in.:

Neolityczne domostwa – tell na którym poświadczone są warstwy neolityczne z ok. 6600 roku p.n.e., gdzie znajdują się ślady zabudowy w postaci prostokątnych domów o podłogach i ścianach wykonanych z ubitej gliny. Na niniejszym stanowisku odkryto również pochówki w dużych naczyniach.
Świątynia Baalat Gubal (opiekunki miasta) – zbudowana ok. 2800 p.n.e. była w ciągu dwóch tysięcy lat wielokrotnie przebudowywana. Obecnie widoczna na wzgórzu budowla i pozostałości prowadzącej do niej kolumnady pochodzą z czasów cesarstwa rzymskiego.
Świątynia w kształcie litery L, pochodząca z 2700 r. p.n.e., z której odkopano fundamenty.
Świątynia Obelisków z początków II tysiąclecia p.n.e.
Szybowe groby królewskie z II tysiąclecia p.n.e., których odnaleziono dziewięć. Niektóre z odkrytych w nich sarkofagów znajdują się w Muzeum Narodowym w Bejrucie: wśród nich sarkofag króla Ahirama z napisem wykonanym alfabetem wczesnofenickim (uważany za najstarszy zapis w języku fenickim).
Studnia królewska znajdująca się w głębokim obniżeniu w centrum wykopalisk, źródło zaopatrywało mieszkańców w wodę od początków zasiedlenia tych terenów aż do końca epoki hellenistycznej.
Rzymski teatr – częściowo odbudowany.
Zamek krzyżowców z XII wieku – odbudowany, znajdujący się przy wejściu na teren wykopalisk.
Katedra św. Jana Chrzciciela, kościół w stylu romańskim z trzema apsydami, którego budowę rozpoczęli krzyżowcy w 1115 r.

Miasta partnerskie

Byblos

Wzgórze świątyni Baalat Gubal

Świątynia w kształcie L

Świątynia obelisków

Studnia królewska

Wzgórze świątyni Baalat Gubal

Jeden z sarkofagów królewskich

Świątynia Baalat Gubal

Zamek perski

Zamek krzyżowców

Katedra św. Jana Chrzciciela z 1115 r.

Katedra św. Jana Chrzciciela – baptysterium

Widok z zamku krzyżowców na meczet

Spojrzenie na port

Przypisy

↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Byblos [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-07-07] (ang.).
↑ ^a ^b Terry Carter, Lara Dunston, Amelia Thomas: Lonely Planet Syria & Lebanon. Wyd. 3. Londyn: Lonely Planet, 2008, s. 308. ISBN 978-1741046090.
↑ ^a ^b Marsha E. Ackermann, Michael J. Schroeder, Janice J. Terry, Jiu-Hwa Lo Upshur, Mark F. Whitters: Encyclopedia of World History. T. 1. Nowy Jork: Facts on File Inc., 2008, s. 58. ISBN 978-0-8160-6386-4.

Bibliografia

Jean-Pierre Thiollet: Je m’appelle Byblos. Paris: H&D, 2005, ISBN 2-914266-04-9.
A. Humphreys, C. Lanigan, J. Wiliams: Bliski Wschód: Syria, Jordania i Liban; Pascal, 2001, ISBN 83-88355-52-X.
Lista światowego dziedzictwa UNESCO
www.middleeast.com/byblos
Byblos through the ages, Nina Jidéjian, Beyrouth, Dar al-Machreq, 1968
Je m’appelle Byblos, Jean-Pierre Thiollet, Paris, H & D, 2005. ISBN 2-914266-04-9.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Byblos [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-07-07] (ang.).

[:0-4] Terry Carter, Lara Dunston, Amelia Thomas: Lonely Planet Syria & Lebanon. Wyd. 3. Londyn: Lonely Planet, 2008, s. 308. ISBN 978-1741046090.

[hs-5] Marsha E. Ackermann, Michael J. Schroeder, Janice J. Terry, Jiu-Hwa Lo Upshur, Mark F. Whitters: Encyclopedia of World History. T. 1. Nowy Jork: Facts on File Inc., 2008, s. 58. ISBN 978-0-8160-6386-4.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]