Biostratygrafia

Biostratygrafia – dziedzina stratygrafii oparta na badaniu skamieniałości. Celem klasyfikacji biostratygraficznej (rozpoziomowania biostratygraficznego) jest wydzielenie w skałach jednostek na podstawie analizy rozprzestrzenienia stratygraficznego (pionowego) kopalnych taksonów (skamieniałości przewodnich). Klasyfikacja ta jest możliwa w skałach zawierających skamieniałości - a więc w skałach osadowych^[1]. Jej wynikiem jest ustalenie wieku względnego osadów (osady starsze i młodsze), natomiast wiek bezwzględny (w milionach lat) poznaje się innymi metodami^[2].

Podstawowe pojęcia

Jednostka biostratygraficzna – skały wyodrębnione spośród skał otaczających na podstawie charakterystycznego zespołu skamieniałości lub nawet jednej skamieniałości^{[potrzebny przypis]}.

Poziom (biozona) – jest formalną jednostką biostratygraficzną, obejmującą ciała skalne wyróżniane (definiowane) na podstawie zaniku bądź pojawienia się taksonów w profilu stratygraficznym i rozpoznawane na podstawie obecności tychże taksonów^[1].

Rodzaje poziomów biostratygraficznych:

poziom zasięgu gatunku;
poziom zespołowy;
poziom współwystępowania;
poziom interwałowy;
poziom filogenetyczny;
poziom rozkwitu^[1].

Skały nie zawierające skamieniałości można wyróżnić jako międzypoziom jałowy lub śródpoziom jałowy^[1].

Grupy istotne dla biostratygrafii

Niektóre grupy organizmów żywych mają większe znaczenia dla biostratygrafii od innych ze względu na szybką ewolucję morfologiczną i szerokie rozprzestrzenienie (paleo)geograficzne. Te właśnie grupy (częściej nektoniczne lub planktoniczne niż bentosowe)^[1] dostarczają dobrych skamieniałości przewodnich^[2].

Badania biostratygraficzne prowadzono dawniej przede wszystkim na podstawie makroskamieniałości. Były to przede wszystkim:

w paleozoiku - trylobity, graptolity i goniatyty;
w mezozoiku - amonity^[3].

Obecnie rozpoziomowanie biostratygraficzne wykonuje się częściej na podstawie mikroskamieniałości takich jak:

otwornice^[4];
konodonty^[5];
kopalne ziarna pyłku, zarodniki i dinocysty (stadia przetrwalnikowe bruzdnic)^[6]^[7], obejmowane zbiorczą nazwą palinomorf i będące przedmiotem badań palinostratygrafii^[7];
gyrogonity^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e G.G. Racki G.G., M.M. Narkiewicz M.M., Polskie zasady stratygrafii, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 2006, s. 78, ISBN 83-7372-914-3 .
↑ ^a ^b HenrykH. Makowski HenrykH. (red.), Geologia historyczna, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1977 .
↑ R.R. Wedekind R.R., Einführung in die Grundlage der historischen Geologie. I: Die Ammoniten-, Trilobiten-, und Brachiopodenzeit, Stuttgart: Ferdinand Enke, 1935, viii 109 (niem.).
↑ E.E. Łuczkowska E.E., Mikropaleontologia: Protozoa, Kraków: Wydawnictwa AGH, 1993, s. 302, ISSN 0239-6114 .
↑ University College London Postgraduate Unit ofU.C.L.P.U. Micropalaeontology, Conodonts [online], various, 2002 [dostęp 2023-07-15] (ang.).
↑ Peter K.P.K. Bijl Peter K.P.K., DINOSTRAT: a global database of the stratigraphic and paleolatitudinal distribution of Mesozoic–Cenozoic organic-walled dinoflagellate cysts, „Earth System Science Data”, 14 (2), 2022, s. 579–617, DOI: 10.5194/essd-14-579-2022, ISSN 1866-3508 [dostęp 2023-07-15] (ang.).
↑ ^a ^b KazimieraK. Chłopek KazimieraK., SoniaS. Dybova-Jachowicz SoniaS., AnnaA. Sadowska AnnaA. (red.), Palinologia, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk, 2003, ISBN 978-83-89648-02-0 [dostęp 2023-07-15] .
↑ MoniqueM. Feist MoniqueM. i inni, Treatise on Invertebrate Paleontology, Part B: Protoctista 1, Volume 1: Charophyta, Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America–University of Kansas, 2005, xvi 170, ISBN 0-8137-3002-3, LCCN 53-12913 (ang.).

[:2-1] G.G. Racki G.G., M.M. Narkiewicz M.M., Polskie zasady stratygrafii, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 2006, s. 78, ISBN 83-7372-914-3 .

[:0-2] HenrykH. Makowski HenrykH. (red.), Geologia historyczna, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1977 .

[3] R.R. Wedekind R.R., Einführung in die Grundlage der historischen Geologie. I: Die Ammoniten-, Trilobiten-, und Brachiopodenzeit, Stuttgart: Ferdinand Enke, 1935, viii 109 (niem.).

[4] E.E. Łuczkowska E.E., Mikropaleontologia: Protozoa, Kraków: Wydawnictwa AGH, 1993, s. 302, ISSN 0239-6114 .

[5] University College London Postgraduate Unit ofU.C.L.P.U. Micropalaeontology, Conodonts [online], various, 2002 [dostęp 2023-07-15] (ang.).

[6] Peter K.P.K. Bijl Peter K.P.K., DINOSTRAT: a global database of the stratigraphic and paleolatitudinal distribution of Mesozoic–Cenozoic organic-walled dinoflagellate cysts, „Earth System Science Data”, 14 (2), 2022, s. 579–617, DOI: 10.5194/essd-14-579-2022, ISSN 1866-3508 [dostęp 2023-07-15] (ang.).

[:1-7] KazimieraK. Chłopek KazimieraK., SoniaS. Dybova-Jachowicz SoniaS., AnnaA. Sadowska AnnaA. (red.), Palinologia, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk, 2003, ISBN 978-83-89648-02-0 [dostęp 2023-07-15] .

[8] MoniqueM. Feist MoniqueM. i inni, Treatise on Invertebrate Paleontology, Part B: Protoctista 1, Volume 1: Charophyta, Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America–University of Kansas, 2005, xvi 170, ISBN 0-8137-3002-3, LCCN 53-12913 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]