Bez koralowy

Bez koralowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	piżmaczkowate
Rodzaj	bez
Gatunek	bez koralowy
	Nazwa systematyczna
	Sambucus racemosa L.; Sp.Pl.2, 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bez koralowy, dziki bez koralowy (Sambucus racemosa L.) – gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), dawniej także w bzowatych (Sambucaceae) lub przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Azji, Europie i Ameryce Północnej^[4]. Na południu Polski jest rośliną pospolitą, dalej na północy bywa lokalnie rzadki, np. na północy Mazowsza, na ziemi lubuskiej i Pomorzu Środkowym^[5].

Morfologia

Owoce

Pokrój: Małe drzewo lub krzew o wysokości do 5 metrów.
Łodyga: Kora pnia ciemnobrunatna, młodszych pędów jasnobrunatna. Wewnątrz pędów gąbczasty rdzeń o cynamonowym kolorze^[6].
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bez przylistków, krótkoogonkowe, 5-7 listkowe, listki jajowatoeliptyczne i grubopiłkowane. Rozwijają się równocześnie z kwiatami.
Kwiaty: Kwiatostany kuliste w postaci wydłużonych wiech. Kwiaty drobne (średnicy 4 mm), najpierw zielonawe, później żółtawobiałe, przedsłupne lub równoczesne.
Owoc: Kuliste, koralowoczerwone pestkowce, soczyste, niejadalne.
Gatunek podobny: Bez czarny łatwo odróżnić w czasie kwitnienia po kwiatostanach – spłaszczonych podbaldachach i kwiatach barwy białej oraz w czasie owocowania – po owocach czarnych. Bez czarny bez kwiatów i owoców różni się białym rdzeniem wewnątrz pędów^[6].

Biologia i ekologia

Rośnie w lasach i zaroślach. Szczególnie często występuje w niższych położeniach górskich. Lubi gleby bogate w azot (gatunek azotolubny). Jest również gatunkiem synantropijnym. Kwitnie od kwietnia do maja. Kwiaty wydzielają przyjemną woń, są samopylne lub zapylane przez owady. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Sambuco-Salicion i Ass. Sambucetum racemosae^[7].

Roślina trująca: cała roślina jest trująca, również owoce są trujące dla ludzi, zjadane są jednak przez niektóre ptaki. Po ugotowaniu lub usmażeniu owoce tracą właściwości trujące^[8]^[9]. U ludzi zatrucie objawia się bólem głowy, wymiotami, biegunką.

Zastosowanie

Roślina ozdobna, uprawiana ze względu na swoje piękne kwiatostany i jaskrawoczerwone owoce. Łatwo można ją rozmnażać przez sadzonki pędowe wykonane z bocznych pędów o długości ok. 30 cm w miesiącach sierpień – wrzesień. Ukorzeniają się one w wilgotnej ziemi lub w wodzie.

Odmiany uprawne

'Plumosa Aurea' – krzewy osiągające do 2–3 m wysokości i szerokości. Listki powcinane, złotożółte^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
↑ Sambucus racemosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 495. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 440. ISBN 83-0114342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Łukasz Łuczaj: Dzika Kuchnia.
↑ Plants For A Future.
↑ Bez koralowy 'Plumosa Aurea'. 2013. [dostęp 2013-05-22]. (pol.).

Bibliografia

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).

[iucn-3] Sambucus racemosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].

[5] Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 495. ISBN 83-915161-1-3.

[klucz-6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 440. ISBN 83-0114342-8.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[8] Łukasz Łuczaj: Dzika Kuchnia.

[9] Plants For A Future.

[10] Bez koralowy 'Plumosa Aurea'. 2013. [dostęp 2013-05-22]. (pol.).

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]