Berłóweczka zimowa

Berłóweczka zimowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	berłóweczka
Gatunek	berłóweczka zimowa
	Nazwa systematyczna
	Tulostoma brumale Pers.; Neues Mag. Bot. 1: 86 (1794)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Berłóweczka zimowa, pałeczka zimowa (Tulostoma brumale Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tulostoma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Gatunek ma 17 synonimów łacińskich. Niektóre z nich^[2]:

Lycoperdon mammosum P. Micheli 1729
Lycoperdon pediculatum Bull. 1787
Lycoperdon pedunculatum L. 1763
Tulostoma mammosum P. Micheli ex Fr. 1829

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r, wcześniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był przez W. Rudnicką-Jezierską jako pałeczka zimowa^[3].

Morfologia

Owocnik

Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty, i powstaje pod ziemią (hypogeicznie). W trakcie dojrzewania wykształca się trzon przebijający się ponad ziemię, a na jego szczycie powstaje kulista główka o średnicy do 1,3 cm średnicy. Osłona zewnętrzna (egzoperydium) błoniasta, biaława i szybko odpada. Tylko na dolnej części główki często zachowują się jej resztki w postaci zwisających frędzli. Wewnętrzna osłona (endoperydium) sztywna, pergaminowa, gładka, barwy białawej, z wiekiem ochrowobiałej z rdzawymi plamami. Otwiera się na szczycie ujściem krótko rurkowatym, nieco wystającym. Strefa wokół ujścia ciemniej zabarwiona. Trzon o długości od 1,5 do 7 cm i grubości do 0,4 cm, płoworudawy, początkowo włóknisty, potem nagi. Pokryty delikatnymi łuseczkami mniej lub bardziej przylegającymi do trzonu, z wiekiem gładki. Gleba jasnobrązowa^[4].

Cechy mikroskopijne

Włośnia przezroczysta i bezbarwna, grubościenna, z wąskim światłem, rzadko septowana i często pokryta kryształkami. Zarodniki kuliste, jasnożółtawe, drobno brodawkowane, o średnicy do 6 µm^[4]

Występowanie i siedlisko

Występuje na półkuli północnej. W Polsce rzadki. Nowsze stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym^[6], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków grzybów chronionych^[7].

Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek rzadki^[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Austrii, Belgii, Czechach, Danii, Estonii, Norwegii, Finlandii, Szwecji^[3].

Rośnie pojedynczo lub w grupach w ciepłych murawach wśród traw i mchów, na glebach suchych, piaszczystych lub wapiennych. Owocniki pojawiają się głównie jesienią^[4].

Gatunki podobne

Berłóweczkę zimową można pomylić z niejadalną berłówecką frędzelkowaną (Tulostoma fimbriatum), u której ujście jest postrzępione^[9].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
↑ Stanowiska berłóweczki zimowej w Polsce. [dostęp 2017-12-04].
↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Czesław Narkiewicz "Grzyby chronione Dolnego Śląska", Jelenia Góra, Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005 ISBN 83-89863-20-0

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).

[2] Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[rudnicka-4] Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.

[5] Stanowiska berłóweczki zimowej w Polsce. [dostęp 2017-12-04].

[6] Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)

[rozp2014-7] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[8] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Czesław Narkiewicz "Grzyby chronione Dolnego Śląska", Jelenia Góra, Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005 ISBN 83-89863-20-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]