Wikipedia

Barnim I

książę pomorski

Barnim I Dobry (ur. zap. ok. 1210, zm. 13 lub 14 listopada 1278 w Dąbiu[1]) – książę szczeciński i pomorski, z dynastii Gryfitów. Syn Bogusława II i Mirosławy, córki księcia/namiestnika gdańskiego Mściwoja I i Swinisławy[2].

Barnim I Dobry
Ilustracja
Wizerunek herbu
Herb rodowy Gryfitów
książę szczeciński
Okres

od 1220
do 1278

Poprzednik

Bogusław II

Następca

Bogusław IV, Barnim II, Otton I

książę pomorski
Okres

od 1264
do 1278

Poprzednik

brak

Następca

Bogusław IV, Barnim II, Otton I

Dane biograficzne
Dynastia

Gryfici

Data urodzenia

zap. ok. 1210

Data i miejsce śmierci

13 lub 14 listopada 1278
Dąbie

Ojciec

Bogusław II

Matka

Mirosława

Żona

Marianna,
Małgorzata meklemburska,
Matylda askańska

Dzieci

Anastazja, Jadwiga,
NN (córka), Bogusław IV, Mirosława, Beata (Beatrix), Hildegarda, Małgorzata?,
Barnim II, Otton I

Pieczęć Barnima I

Lata panowania

edytuj

Samodzielne rządy, po osiągnięciu wieku sprawnego rozpoczął w 1227. Fakt ten poświadcza wystawiony dokument, z jego własną pieczęcią[3]. Władał księstwem szczecińskim, w czasie, kiedy jego kuzyn Warcisław III zarządzał księstwem dymińskim wydzielonym w 1211. Barnim I zrzucił z Pomorza nadodrzańskiego zwierzchność duńską i przeniósł swój dwór w 1235, z Uznamia do Szczecina (republiki miejskiej)[3], dalej – na skutek skłócenia z mieszczanami tego miasta – do Dąbia (1249)[4].

W 1238 Barnim podjął współdziałanie z margrabiami brandenburskimi Ottonem III i Janem I, którzy pragnęli opanować ziemię lubuską. Odebrał wówczas Henrykowi Pobożnemu Cedynię i Kiniec, przesuwając granice swojego księstwa na linię rzeki Myśli.[potrzebny przypis]

Barnim, „książę na Szczecinie”, który tytułował się też księciem Kaszub (łac.) dux slavorum et Cassubie[5], był jednym z najbardziej pracowitych władców Pomorza. Wraz z Warcisławem III starał się umacniać państwo, poprzez przebudowę gospodarki, tak aby dostosować ją do zachodnich standardów europejskich[6]. W poł. XIII w., zlikwidował m.in. prawo brzegowe, które hamowało bezpieczny rozwój handlu morskiego i zalewowego[4].

Okres jego panowania przypadał na wzmożoną kolonizację niemiecką i lokację miast na prawie magdeburskim oraz lubeckim, których książę ufundował bardzo wiele[a][7]. Źródła wymieniają 30 miast lokowanych przez niego na Pomorzu[8][9][10]. Do nich należały m.in. Szczecin (1243), Stargard (1243), Gryfino (1254), Police (1260) i Goleniów (1268). Po śmierci kuzyna w 1264, pierwsze lata jego samodzielnej działalności skupiały się na jednoczeniu ziem pomorskich oraz potwierdzaniu nadań aktów lokacyjnych dla miast (m.in. dla Gryfic)[9]. Był fundatorem także wielu klasztorów, m.in. w Marianowie. Hojny dla zakonów – nadał cysterkom 600 łanów ziemi[11][4]. Dla ściągnięcia kupców lubeckich i duńskich ponownie wprowadził w 1274 zakaz rabunków rozbitych statków i innych jednostek pływających[b]. Było to spowodowane chęcią poszerzenia i zabezpieczenia wpływów ekonomicznych z resztą Europy Zachodniej[4].

Rzucona na Barnima klątwa 12 sierpnia 1269, przez legata papieskiego Albrechta Magnusa, za obronę ziemi suchańskiej (skutek zdrady joannitów), wprowadził jego w stan wojny[12][4]. Brandenburczycy wspierani siłami joannitów dotarli do Kamienia Pomorskiego, gdzie księciu udzielono schronienia. W dalszej walce, pomoc uzyskał od rycerzy Bolesława Pobożnego, księcia wielkopolskiego[8]. Nawiedzany jednak ciągłymi podjazdami Brandenburczyków i pretensjami biskupa kamieńskiego, zgodził się na ustępstwa i przyjął zwierzchność lenną Brandenburgii (1269)[13][14][15][8].

Hołd lenny złożony margrabiom brandenburskim przez księcia szczecińskiego, spowodował jednocześnie przekazanie na ich rzecz ziemi wkrzańskiej (na zachód od Szczecina)[16]. Dla książęcej racji stanu odniosło to przykre konsekwencje w kolejnych latach na losy jedności Pomorza. Pierwszych jego symptomów, można doszukiwać się przy podziale jego księstwa na dwie części przez jego potomków (podział księstwa dokonany w 1295 spowodował wyodrębnienie na ok. 200 lat dwóch dzielnic – księstwa szczecińskiego i wołogoskiego[17]).

Barnim I zmarł 13 lub 14 listopada 1278 w Dąbiu i został pochowany w kościele NMP w Szczecinie[18][19][8]. Wg innych przekazów Barnima I pochowano w prezbiterium kościoła cystersów w Kołbaczu[20].

Barnim I a templariusze

edytuj

Istnieją przesłanki, że przesiąknięty wielkimi ideami zakonu templariuszy – Barnim I został bratem, tzw. gościem, rycerzem wspomagającym poczynania zakonu. Od lat 30. XIII w. był stałym bywalcem na zakonnych dworach, albo w otoczeniu rycerzy tego zakonu, m.in. Tempelhoff, Lietzen oraz Rurka[21][22].

Barnim korzystał z doradztwa templariuszy z brandenburskich i pomorskich komandorii. Przynależność do zakonu przedstawił w swojej pieczęci, na której umieścił templariuszowski symbol świątyni oraz starożytny symbol słońca, złota, czyli władzy. Są to znaki niespotykane, na żadnych innych pieczęciach książęcych z tego okresu[21]. Charakterystyczne dla jego władzy było również nadawanie okręgów grodowych i innych włości na rzecz zakonu templariuszy[22]. W 1235 nadał zakonowi żyzne ziemie pomiędzy Różycą a Tywą i przeniósł wszelkie prawa na ich rzecz, zwolnił od wszelkich ceł na terenie księstwa i zobowiązał jako swych wasali do udziału w wyprawach zbrojnych. Templariusze mieli prawo do zasiadania w radzie książęcej[10]. Według K. Ślaskiego miało to na celu uniezależnienie polityki panującego dynasty od elity możnowładztwa pomorskiego[6].

Życie prywatne

edytuj

Barnim był żonaty trzykrotnie. Po raz pierwszy z Marianną księżniczką szwedzką, córką króla Eryka X Knutssona i Rychezy duńskiej. Małżeństwo zawarte zostało prawdopodobnie w 1238. Z tego związku pochodziły:

Drugą żoną księcia została księżniczka Małgorzata meklemburska (lata 1252–1253), córka Mikołaja I na Orlu (Werle) i Jutty von Anhalt. Była matką:

Trzecią żoną w latach 1263–1267 została Matylda askańska, córka Ottona III Pobożnego, margrabiego brandenburskiego i Bożeny (Beatrix), z którą Barnim I miał sześcioro dzieci:

W literaturze przedmiotu pojawia się również prawdopodobna córka z pierwszego lub trzeciego małżeństwa – Elżbieta, która jest odrzucana z filiacji przez współczesną genealogię[25].

Genealogia

edytuj
Bogusław I
ur. najp. 1127
zm. 18 III 1187 		Anastazja Mieszkówna
ur. prawd. 1164
zm. po 31 V 1240 		Mściwoj I gdański
ur. ?
zm. w okr. 1213–1215 		Swinisława
ur. ?
zm. p. 4 IX 1230
         
     
  Bogusław II
ur. w okr. 1178–1184
zm. 23 lub 24 I 1220 lub 1221 		Mirosława
ur. w okr. 1190–1195
zm. p. przed 2 II 1237
     
   
1
Marianna
ur. 1215
zm. 27 VI 1252
OO   p. 1238 		2
Małgorzata meklemburska
ur. zap. 1232
zm. przed 25 V 1261
OO   w okr. 1252–1253 		Barnim I Dobry
 (ur. zap. ok. 1210
zm. 13 lub 14 XI 1278) 		3
Matylda askańska
ur. ?
zm. 20 XII 1316
OO   w okr. 29 III 1263 – 20 V 1267
                   
                   
 1    1    1    2    3
Anastazja
ur. w okr. 1239–1245
zm. 15 III 1317 		Jadwiga
ur. ?
zm. ? 		NN, córka
ur. ?
zm. ? 		Bogusław IV
ur. w okr. 1254–1255
zm. 19 II 1309 		Mirosława
ur. 1270
zm. przed 11 XI 1328
   3    3    3    3    3
Beata (Beatrix)
ur. w okr. 1270–1274
zm. w okr. 1315– XII 1316 		Hildegarda
ur. ?
zm. ? 		Małgorzata?
ur. ?
zm. ? 		Barnim II
ur. przed 1275
zm. 28 V 1295 		Otton I
ur. ok. 1279
zm. 30 lub 31 XII 1344

Etymologia jego imienia

edytuj

Barnim to skrócona forma niepewnego imienia zaczynającego się od Broni– w wariancie pomorskim, jako że w dialektach pomorskich słowiańska grupa -or- (która w polszczyźnie zmieniła się w -ro-) zmieniła się w -ar- (porównaj: pomorskie ‘gard’, 'Warcisław', ‘Barnisław’ = polskie ‘gród’, 'Wrocisław', ‘Bronisław’).

W dynastii Gryfitów imię dotąd niespotykane. Prawdopodobnie zostało przeniesione z ziemi barnimskiej (plemiona Sprewian), która od 1176 dziedzicznie należała do dynastów pomorskich Gryfitów[26].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Dla porównania – nowo lokowane miasta otrzymywały zwykle 100 łanów ziemi.
  2. ↑ Polityka księcia wobec lubeczan była zmienna. W 1234 uwolnieni zostali od wszelkich ceł i danin, następnie od prawa brzegowego. W 1251 zostało podpisane z Lubeką tzw. „wieczne przymierze”. Kilka lat później już nie obowiązywało. Barnim I wprowadził zakaz skupywania przez kupców lubeckich zboża w jego kraju oraz zlikwidował wolność celną.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144–145 oraz przyp. 291 i 292, tamże.
  2. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143, 232–237, 246–248.
  3. ↑ a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 144.
  4. ↑ a b c d e J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 71.
  5. ↑ T. Wróblewski, Etnograficzny zarys Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 200.
  6. ↑ a b K. Ślaski, Przemiany narodowościowe na Pomorzu Zachodnim, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 178.
  7. ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 56–57.
  8. ↑ a b c d K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 33.
  9. ↑ a b U. Scheil: Barnim I. Herzog von Pommern. [dostęp 2012-02-14]. (niem.).
  10. ↑ a b Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 53.
  11. ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 58.
  12. ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 60.
  13. ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 61.
  14. ↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 72.
  15. ↑ A. Czacharowski, Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 221.
  16. ↑ B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 58.
  17. ↑ M. Szczaniecki, Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] K. Ślaski (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, s. 85.
  18. ↑ Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 63.
  19. ↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 73.
  20. ↑ Zygmunt Świechowski, Kościół cysterski w Kolbaczu [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, Warszawa 1973, s.43
  21. ↑ a b M. Anklewicz: Barnim I i templariusze. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).
  22. ↑ a b B. Skaziński, M. Sałański: Komandorie i posiadłości templariuszy w Polsce. [dostęp 2012-02-14]. (pol.).
  23. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 155–158.
  24. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 164–172.
  25. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143–151, 163–172.
  26. ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 143.

Bibliografia

edytuj

Opracowania

edytuj
  • Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wyd. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949.
  • Czacharowski A., Dzieje pogranicza Pomorza Zachodniego z Polską w XIII-XVIII wieku, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
  • Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
  • Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
  • Rymar E., Barnim I książę Słowian na Pomorzu (ok. 1220/21-1278), Kraków 2022.
  • Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
  • Szczaniecki M., Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
  • Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.
  • Ślaski K., Przemiany narodowościowe na Pomorzu Zachodnim, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
  • Wróblewski T., Etnograficzny zarys Pomorza Zachodniego, [w:] Ślaski K. (red.), Pomorze Zachodnie – Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.

Opracowania online

edytuj

Literatura dodatkowa

edytuj

Literatura dodatkowa (online)

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Barnim_I&oldid=74631227”