Siogunat

Siogunat (jap. 幕府 bakufu; dosł. „rządy spod namiotu”) – nazwa okresu historycznego oraz systemu zarządzania krajem przez dziedzicznych dowódców wojskowych (siogunów) w dawnej Japonii. Słowo to tłumaczone jest również jako „urząd w namiocie” (ang. tent office) lub „sprawowanie rządów spod namiotu” (ang. tent government), odnosiło się bowiem do kwatery głównej dowódcy wojskowego na polu bitwy.

Opis

Siogunat miał swój początek w okresie Kamakura, podczas rządów Yoritomo Minamoto.

Był to system feudalny z charakterystyczną drabiną społeczną, znaną w średniowiecznej Europie. Samurajowie, czyli bushi, w zamian za swoją służbę byli nagradzani ziemią, a ta z kolei była dzielona między ich synów. Hierarchia ta była oparta na ścisłych związkach samurajów z ich poddanymi.

Istniały trzy główne siogunaty, które skupiały się wokół rodziny dzierżącej władzę (jeden z jej członków miał tytuł sioguna). Były to:

• siogunat Kamakura (1185–1333) albo Kamakura-bakufu – okres Kamakura, w którym przewodnictwo militarne bushi (klasy wojowników) i system feudalny współistniały z władzą dworu w Kioto;
• siogunat Ashikaga (1338–1573) albo Muromachi-bakufu – okres Muromachi lub Muromachi-Ashikaga, w którym bushi zawładnęli resztkami systemu cesarskiego i pozbawili arystokrację dworską większości posiadłości ziemskich;
• siogunat Tokugawa (1603–1867) albo Edo-bakufu – okres Edo, w którym klasa wojowników władała krajem niezagrożona, opierając się na niefeudalnych sposobach rządzenia.

Pochodzenie słowa „siogunat”

Słowo to pochodzi od angielskiego wyrazu shogunate (utworzonego z kolei od japońskiego shōgun). Jego dosłowny odpowiednik nie istnieje w języku japońskim, gdzie występuje on jako bakufu. W języku polskim stosowany jest zarówno zapis zbliżony do wymowy japońskiej („siogunat”), jak i zapis zbliżony do wymowy angielskiej („szogunat”).

Pochodzenie słowa „bakufu”

Słowo bakufu pochodzi z języka chińskiego z okresu panowania dynastii Tang (618–907). Miało ono wówczas podwójne znaczenie:

• kwatery głównej straży wewnętrznej pałacu cesarzy dynastii Tang;
• kwatery głównej generała (dowódcy) w trakcie ekspedycji militarnych.

Najstarsze znane w Japonii odniesienie do tego słowa pochodzi z połowy X wieku (okres Heian) w odniesieniu do tytułu dworzanina, dowódcy oddziału lewej strony straży wewnętrznej pałacu sa-konoe-taishō (łącznie było sześć oddziałów) w ramach urzędu gwardii pałacowej konoe-fu lub efu.

Kronika historyczna „Azuma kagami” („Zwierciadło Wschodu”) opisująca okres Kamakura (1185–1333) wymienia słowo bakufu w kontekście wyznaczenia Yoritomo Minamoto na stanowisko u-konoe-taishō (dowódcy oddziału prawej strony gwardii pałacowej) w 1190 roku. W tamtym czasie słowo bakufu nie było łączone ani z nim, ani z Kamakurą.

Było pierwotnie używane w odniesieniu do kwatery głównej strażników pałacu wewnętrznego, rezydencji ich dowódcy lub samego dowódcy. Współcześni uczeni używają terminu bakufu (lub angielskiego shogunate) do określenia rodzaju struktury władzy, której przewodził siogun, a w szczególności do trzech powyżej wymienionych siogunatów. Słowo to jest używane także w znaczeniach: miejsce pod namiotem w czasie dowodzenia na polu bitwy, feudalne władze Japonii

„Bakumatsu”

Bakumatsu (幕末) oznacza „koniec bakufu”, „koniec rządów spod namiotu”. Była to schyłkowa, ostatnia część okresu Edo, liczona od przybycia „czarnych statków” komodora Matthew Perry'ego w 1853 roku do przywrócenia władzy cesarskiej w 1867 roku (restauracja Meiji). Był to czas niepokojów wewnętrznych, wynikających z niezadowolenia klasy samurajów, zmieniających się sojuszy w walce o władzę, fali nacjonalizmu, ale jednocześnie zainteresowania cywilizacją Zachodu i rosnącą świadomością doprowadzenia do szybkiej modernizacji państwa.