Aleksandryt
Aleksandryt – minerał, kamień szlachetny, rzadka, przezroczysta odmiana chryzoberylu[1]. W zależności od oświetlenia zmienia barwę: w świetle dziennym jest zielony, w sztucznym oświetleniu – czerwony (zjawisko fluorescencji spowodowane obecnością metali chromu[1] i żelaza w kryształach aleksandrytu). Nazwany na cześć przyszłego cara Aleksandra II[2] w 1842. Został odkryty przypadkowo, w dolinie rzeki Tokowaja, w pobliżu Jekaterynburga na Uralu, podczas poszukiwania szmaragdów.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Al2BeO4 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
8,5 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
wyraźna |
| Gęstość |
3,64-3,77 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
zielony, niebieskozielony, fioletowy, czerwony, purpurowy |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty |
Występowanie
edytujWystępuje w skałach metamorficznych i pegmatytach. Może występować w złożach okruchowych. Najcenniejsze aleksandryty pochodzą ze złóż:
- Na Uralu (Rosja), gdzie odkryto je w latach trzydziestych XIX wieku (1834). Złoża na Uralu są obecnie prawie całkowicie wyeksploatowane. Tu znaleziono najpiękniejszą i największą grupę kryształów aleksandrytu – druzę składającą się z 22 kryształów o masie 5 kg.
- Na Sri Lance – Latpandura. Tu znaleziono największy, pojedynczy kryształ, po przecięciu i oszlifowaniu zachował masę 66 karatów, przechowywany jest w Smithsonian Institution w Waszyngtonie).
- W Brazylii – Minas Gerais, Bahia.
- W Birmie – Mogok.
- Na Madagaskarze – Tsarasatro, Ambatosoratra.
- Na Tasmanii.
- W USA.
Zastosowanie
edytuj- kamień jubilerski (łatwo pęka podczas cięcia i polerowania)
- kamień kolekcjonerski
Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii udało się wyprodukować syntetyczny aleksandryt, który jest wykorzystywany:
- w laserach
- do produkcji iluminatorów w statkach kosmicznych oraz sztucznych satelitach
W przestrzeni kosmicznej nie ma ochrony przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym i innymi promieniowaniami kosmicznymi. Aleksandryt ma zdolności do odfiltrowywania różnych części widma światła. To właśnie ta właściwość wywołuje zmiany jego barwy.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 21, ISBN 83-7183-240-0.
- ↑ Bania i inni, Sztuka świata. T. 17, Słownik terminów : A -K, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 21, ISBN 978-83-213-4726-4.
Bibliografia
edytuj- Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
- Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.