Wikipedia

Aleksandr Prochanow

radziecko-rosyjski pisarz

Aleksandr Andriejewicz Prochanow (ros. Алекса́ндр Андре́евич Проха́нов, ur. 26 lutego 1938 w Tbilisi[1]) – radziecko-rosyjski pisarz i publicysta[2], członek sekretariatu Związku Pisarzy Federacji Rosyjskiej oraz autor ponad 30 powieści i zbiorów opowiadań[3]. Od listopada 1993[3][4] jest redaktorem naczelnym skrajnie prawicowej[5] (lub radykalnie reakcyjnej)[1] gazety „Zawtra” („Jutro”).

Aleksandr Prochanow
Алекса́ндр Андре́евич Проха́нов
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1938
Tbilisi, Gruzińska SRR

Zawód, zajęcie

dziennikarz, pisarz

Alma Mater

Moskiewski Instytut Lotnictwa

Odznaczenia
Nagroda Leninowskiego Komsomołu
Order Aleksandra Newskiego (Federacja Rosyjska) Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Przyjaźni Narodów Order „Znak Honoru”
Multimedia w Wikimedia Commons

Założyciel Klubu Izborskiego[6], zdecydowany przeciwnik pieriestrojki – przemian ustrojowych w ZSRR, zainicjowanych w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa[7]. Prawicowy nacjonalista[8].

Życiorys

edytuj

Aleksandr Prochanow urodził się w Tbilisi, mieście ówcześnie będącym częścią Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, do którego jego przodkowie, członkowie rosyjskiej chrześcijańskiej grupy religijnej „Mołokanie”[9], zostali zesłani przez Katarzynę Wielką[7]. Jeden z nich, Iwan Prochanow, był przywódcą Wszechrosyjskiego Związku Chrześcijan Ewangelików (1908-1928)[9][10].

W 1955 roku Prochanow rozpoczął naukę w Moskiewskim Instytucie Lotnictwa, gdzie po raz pierwszy zaczął pisać poezję i prozę[7]. Uczelnię tę ukończył w 1960 roku[11]. Po studiach pracował jako inżynier w jednym z radzieckich instytutów badawczych (Научно-исследовательский институт)[12], a następnie w latach 1962–1964 był zatrudniony jako leśniczy w Karelii i obwodzie moskiewskim[10]. Pod koniec lat sześćdziesiątych zaczął pisać eseje i felietony dla czasopism „Krugozor”, „Smiena” i „Sielskaja Mołodioż”[13], a następnie zainspirował się twórczością Andrieja Płatonowa i Vladimira Nabokova[10].

Kariera

edytuj

Między 1960 a 1970 rokiem pracował dla sowieckich gazet „Prawda” i „Litieraturnaja Gazieta”[1][13]. Jako korespondent zagraniczny Prochanow odwiedził między innymi Afganistan, Nikaraguę, Kambodżę, Angolę i Etiopię[1]. Podróże te stanowiły dla niego materiał potrzebny do napisania późniejszych książek. Prochanow był jednym z pierwszych dziennikarzy, którzy opisali wydarzenia z marca 1969 na wyspie Zhenbao podczas radziecko-chińskiego Konfliktu nad Ussuri[7].

W 1971 roku ukazała się jego pierwsza książka zatytułowana Иду в путь мой[13]. Jego mentor i promotor literacki Jurij Trifonow napisał do niej przedmowę[14]. Prochanow w swoich wspomnieniach powie później o nim: „Lubił ekspresyjność, eksperymenty z językiem, przepływ metafor, mój naiwny młodzieńczy panteizm. Ale moje pierwsze powieści zorientowane na społeczeństwo wzbudziły w nim sceptycyzm, więc powierzył mnie pod opiekę innemu pisarzowi, Władimirowi Makaninowi, który był w tym czasie moim dobrym przyjacielem”[3][13].

W 1972 roku Prochanow został członkiem Związku Pisarzy ZSRR[15]. W połowie lat osiemdziesiątych był aktywnym współpracownikiem gazet „Mołodaja Gwardija”, „Nasz Sowremiennik” i „Litieraturnaja Rossija”[16]. W 1990 Prochanow kandydował na stanowisko redaktora naczelnego Litieraturnajej Gaziety, ostatecznie jednak na to stanowisko wybrano Fiodora Burlackiego, protegowanego Michaiła Gorbaczowa[13]. W latach 1989–1991 Prochanow pracował jako redaktor naczelny czasopisma Sowietskaja Literatura[16], wydawanego w dziewięciu językach w ponad stu krajach. Mimo tego iż miał reputację zagorzałego komunisty, nigdy nie wstąpił do partii komunistycznej.

W grudniu 1990 (jeszcze jako szef „Sowietskiej Literatury”) Prochanow założył gazetę „Dzień” i został jej redaktorem naczelnym. Początkowo była ona organem Związku Pisarzy Radzieckich, latem 1991 roku „Dzień” wszedł w struktury Związku Pisarzy Rosyjskich. Mając podtytuł Organ opozycji duchowej, stał się prawdopodobnie najbardziej radykalną rosyjską gazetą krytykującą poczynania Borysa Jelcyna i jego ludzi. Uznanemu przez Prochanowa za „patriotyczną alternatywę” dla proliberalnej, kierowanej nomenklaturą „Litieraturnajej Gaziety”, „Dniowi” udało się przyciągnąć przedstawicieli rosyjskiego ruchu opozycyjnego, zjednoczonych nienawiścią do liberalnych reform, ale podzielonych względem komunizmu. Wśród nich byli ultra-nacjonaliści, których publikacje wywołały oburzenie, zaś moskiewscy Żydzi potępili Dzień za promowanie ksenofobii, rasizmu i antysemityzmu[17].

W lipcu 1991 napisał Słowo do narodu, polityczny list otwarty podpisany przez Giennadija Ziuganowa, Wasilija Starodubcewa, Igora Szafariewicza, Walentina Rasputina, Walentina Wariennikowa i Eduarda Wołodina[18]. Dokument wzywający do utworzenia zjednoczonego „frontu patriotycznego” był postrzegany z perspektywy czasu jako platforma ideologiczna dla nieudanej próby zamachu stanu w sierpniu 1991. Publikacja manifestu spowodowała rozłam między Prochanowem i generałem Aleksandrem Ruckojem (którego kiedyś pomógł uratować z niewoli w Afganistanie, a później wspierał jego kampanię wyborczą). Ten ostatni, przemawiając w rosyjskiej telewizji, obiecał swojemu byłemu przyjacielowi „dziesięć lat więzienia”[13].

Podczas nieudanego zamachu stanu w sierpniu 1991 r. Prochanow poparł juntę, a w 1992 dołączył do kierownictwa Narodowego Frontu Zbawienia wraz z Giennadijem Ziuganowem, Nikołajem Pawłowem, Michaiłem Astafjewem i Igorem Szafariewiczem. W tym samym roku stworzył Ruch Dzień, próbując zachęcić czytelników swojej gazety do jego poparcia[13]. Podczas kryzysu konstytucyjnego w 1993 Dzień stał się niejako rzecznikiem radykalnej opozycji, a Prochanow zyskał rozgłos jako ostry krytyk Jelcyna. Po rozwiązaniu parlamentu rosyjskiego w październiku 1993 Dzień został zamknięty przez rosyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości[13]. W tym samym roku nastąpiła jego reaktywacja pod nazwą Zawtra[19].

 
Aleksandr Prochanow z Aleksiejem Mozgowojem, przywódcą milicji ługańskiej, 7 sierpnia 2014

Wybrane publikacje książkowe

edytuj


  • Rossija: strana niegasimogo swieta[20]
  • Czetyrie cwieta Putina[21]
  • Sriedi pul[22]
  • Wostokowied[23]
  • Russkij[24]
  • Ja russkij sołdat! Gody srażenija[15]

Nagrody i wyróżnienia

edytuj

wg[25][26]:

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Smorodinskaya, Encyclopaedia of Contemporary Russian, Routledge, 28 października 2013, s. 495, ISBN 978-1-136-78786-7 [dostęp 2020-05-20] (ang.).
  2. ↑ Aleksander Prochanow: Narody bez imperialnej protekcji giną [online], www.rp.pl [dostęp 2020-05-20] (pol.).
  3. ↑ a b c Александр Проханов/Alexandr Prohanov – Biografia [online] (ros.).
  4. ↑ Andreas Umland, New Extremely Right-Wing Intellectual Circles in Russia: The Anti-Orange Committee, the Isborsk Club and the Florian Geyer Club, „Russian Analytical Digest”, s. 7 [dostęp 2020-05-20] (ang.).
  5. ↑ Martin Durham, Margaret Power, New Perspectives on the Transnational Right, Palgrave Macmillan, 19 stycznia 2011, ISBN 978-0-230-31628-7 [dostęp 2020-05-20] (ang.).
  6. ↑ Justyna Prus, Prawosławni staliniści na zapleczu Kremla [online], www.polityka.pl, 2017 [dostęp 2020-05-20] (pol.).
  7. ↑ a b c d Leszek Sykulski: Rosja jako imperium sieciowe. Aleksander Prochanow i koncepcja "piątego imperium" – Nowa Geopolityka [online] [dostęp 2020-05-20] (pol.).
  8. ↑ Francis Fukuyama, Koniec historii i ostatni człowiek, Otwarte, 16 marca 2017, ISBN 978-83-240-4538-9 [dostęp 2020-05-20] (pol.).
  9. ↑ a b Albert W. Wardin, On the Edge: Baptists and Other Free Church Evangelicals in Tsarist Russia, 1855-1917, Wipf and Stock Publishers, 28 października 2013, s. 162, ISBN 978-1-62032-962-7 [dostęp 2020-05-20] (ang.).
  10. ↑ a b c Александр Проханов · Биография [online], web.archive.org, 4 marca 2016 [dostęp 2020-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  11. ↑ Александр Проханов [online], www.livelib.ru [dostęp 2020-05-20].
  12. ↑ Биография Александра Проханова [online], РИА Новости, 2018 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  13. ↑ a b c d e f g h АЛЕКСАНДР ПРОХАНОВ [online], www.whoiswho.ru [dostęp 2020-05-20].
  14. ↑ Александр Проханов «Иду в путь мой» [online] [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  15. ↑ a b Александр Проханов, Я русский солдат! Годы сражения, Litres, 21 stycznia 2020, ISBN 978-5-04-000186-6 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  16. ↑ a b Проханов Александр Андреевич – досье, все новости [online], Перебежчик [dostęp 2020-05-20].
  17. ↑ Corey, Russian Antisemitism Pamyat/De, Routledge, 26 listopada 2013, s. 220, ISBN 978-1-134-36766-5 [dostęp 2020-05-20] (ang.).
  18. ↑ __ СЛОВО К НАРОДУ [online], web.archive.org, 10 października 2009 [dostęp 2020-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2009-10-10].
  19. ↑ О нас [online], zavtra.ru [dostęp 2020-05-20].
  20. ↑ Александр Проханов, Россия: страна негасимого света, Litres, 17 sierpnia 2019, ISBN 978-5-04-184659-6 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  21. ↑ Александр Проханов, Четыре цвета Путина, Litres, 5 września 2017, ISBN 978-5-457-43428-8 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  22. ↑ Александр Проханов, Среди пуль, Litres, 5 września 2017, ISBN 978-5-4250-9177-2 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  23. ↑ Александр Проханов, Востоковед, Litres, 5 września 2017, ISBN 978-5-04-023771-5 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  24. ↑ Александр Проханов, Русский, Litres, 21 kwietnia 2017, ISBN 978-5-457-07742-3 [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  25. ↑ Проханов почувствовал себя «на коне» после поздравления Путина [online], Национальная Служба Новостей - НСН [dostęp 2020-05-20] (ros.).
  26. ↑ Charles Clover, Black Wind, White Snow: The Rise of Russia's New Nationalism, Yale University Press, 26 kwietnia 2016, ISBN 978-0-300-22394-1 [dostęp 2020-05-20] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Prochanow&oldid=74159769”