Agaricus subrufescens
Agaricus subrufescens Peck – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Agaricus subrufescens |
| Nazwa systematyczna | |
| Agaricus subrufescens Peck Ann. Rep. Reg. N.Y. St. Mus. 46: 105 (1894) [1893] | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1894 r. Charles Horton Peck w Nowym Jorku i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 6 synonimów. Niektóre z nich:
- Agaricus fiardii Pegler 1983
- Agaricus rufotegulis Nauta 1999[2].
Morfologia
edytujBazydiokarpy wykazują dużą zmienność morfologiczną[3].
O średnicy 5–9 cm, grubomięsisty, początkowo półkulisty, potem wypukły do płaskowypukłego. Brzeg prosty, ze zwisającymi resztkami osłony. Powierzchnia włóknista, z przylegającymi włókienkami i łuskami, bardziej gęstymi na środku, na środku fioletowo-brązowa, czerwonawo-brązowa, ciemnobrązowa, przy brzegu fioletowo-brązowa, czerwonawo-brązowa lub brązowo-pomarańczowa[3].
Wolne, cienkie, gęste, o szerokości 3–7 mm, z 3–4 seriami blaszeczek, początkowo białe, potem kolejno różowe, brązowe, w końcu ciemnobrązowe[3].
Wysokość 6,8–49,5 cm, grubość 0,6–1,2 cm, centralnie osadzony, wewnątrz pusty, zwężający się ku górze lub cylindryczny, bulwiasty z ryzomorfami. Powierzchnia gładka, z rozproszonymi małymi włóknistymi guzkami poniżej pierścienia. Pierścień w górnej części trzonu, błoniasty, zwisający, biały i z czasem zanikający[3].
W kapeluszu o grubości 4–6 cm, biały, mięsisty, watowaty, o lekko migdałowym zapachu[3].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 10–19 × 4–8 μm, maczugowate, czterozarodnikowe, szkliste, gładkie. Bazydiospory 4-6,5 × 3–4,5 μm, elipsoidalne, częściowo jajowate, gładkie, z wyraźnymi wierzchołkami, bez por rostkowych. Cheilocystydy 7–18 × 5–13 µm, szkliste, gładkie, składające się z 2-4 kulistych lub prawie kulistych komórek tworzących strzępkę, z gruszkowatą komórką bazową. Strzępki skórki kapelusza o wymiarach 3,75–16,25 μm, brązowe lub jasnobrązowe, gładkie, w większości przypadków zwężone na przegrodach. Pierścień zbudowany ze strzępek o średnicy 4–7,5 μm średnicy, głównie cylindrycznych, gładkich i szklistych[3].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[4]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez W. Wojewodę wykazie wielkowocnikowych grzybów Polski[5], ale jego stanowiska podano w późniejszych latach[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Zastosowanie
edytujAgaricus subrufescens jest grzybem jadalnym, a także grzybem leczniczym od dawna stosowanym w medycynie ludowej. W tych celach od końca IX wieku jest uprawiany w niektórych stanach USA oraz w Brazylii, z której jest eksportowany do wielu innych krajów[3].
Badania naukowe wykazały, że zawiera bioaktywne związki chemiczne o właściwościach przeciwnowotworowych. Stosowany jest w profilaktyce raka, cukrzycy, hiperlipidemii, miażdżycy i przewlekłym zapaleniu wątroby, stymuluje także układ odpornościowy. Działanie lecznicze wykazuje kilka związków. Większość z nich powszechnie występuje u grzybów, niektóre (np. ergosterol i b-glukany) są uważane za związki charakterystyczne dla królestwa grzybów i są wśród nich wszechobecne, ale u Agaricus subrufescens wyizolowano także takie bioaktywne związki, jak: ryboglukany, glukomannany, ergosterol, piroglutaminian sodu, agarytyna, kompleks RNA-białko. Związki te hamują rozwój nowotworów i ich przerzuty, działają jako inomodulatory, stymulują szlaki apoptozy[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Komsit Wisitrassameewong i inni, Agaricus subrufescens: A review, „Saudi Journal of Biological Sciences”, 19 (2), 2012, s. 131–146, DOI: 10.1016/j.sjbs.2012.01.003 (ang.).
- ↑ Występowanie Agaricus subrufescens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 32–38, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-02] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Agaricus subrufescens w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2013-03-05] (pol.).