6 Regiment Pieszy Litewski

6 Regiment Pieszy Litewski
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1775
	Dowódcy
Ostatni	Ksawery Massalski
	Działania zbrojne
	Wojna w obronie Konstytucji 3 maja; Powstanie kościuszkowskie
	Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe

6 Regiment Pieszy Litewski – oddział piechoty armii Wielkiego Księstwa Litewskiego wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany 9 grudnia 1775^[1] jako dar biskupa wileńskiego księcia Massalskiego. Nazwę i szefostwo zawarowano dla domu Massalskich^[2]. W 1776 roku liczył etatowo 110 żołnierzy^[3].

Ten pułk bez Etatu y żadnego regulaminu, o Komplecie w jakim utrzymywać się powinien nieczyni wiadomości. Poddał się pod Lustracją w pięciu Kompaniach y z kwotą iak się kładzie w Tabelli. Od podniesienia Swoiego Pieniędzy ze Skarbu nie-brał, kosztem szczególnie Jwo Xcia Imci Biskupa Wileń. dotychczas utrzymywany. Lud w nim iest mierny, lecz prócz nowych mundurów, kilkudziesiąt karabinowy ledwo kilkunastu wszystkich Pałaszów w Reszcie nic nie jest warte, a wielu rzeczy zupełnie niedostaie^[a]

Stan faktyczny według „raty marcowej” z 1777 roku wynosił 94 żołnierzy^[3]. Według raportu za okres 15 I – 15 II 1779 roku regiment składał się z dwóch kompanii i zgodnie z etatem miał mieć 111 „głów”. Faktycznie posiadał 105 żołnierzy^[4].

Reformy sejmu czteroletniego przewidywały w 1789 przyrost liczebności wojsk do armii 100 tysięcznej. Etat zakładał powiększenie regimentu do 2153 osób^[4]. Nieco później zmniejszono jej etat do 65 tysięcy. Ten, jak i wcześniejszy etat nie został zrealizowany. Udało się jednak powiększyć regiment do czterech kompanii^[4]. Według raportu z lutego 1790 roku, w regimencie etatowo powinny być 723 osoby. Faktycznie było ich 521^[4].

We wrześniu 1792 roku etat regimentu przewidywał 1440 żołnierzy. Faktycznie było ich 839. W wyniku redukcji przeprowadzonej w sierpniu 1793 roku, etat jednostki wyniósł 752 żołnierzy, a faktycznie 686^[4]. Stan regimentu, sporządzony na podstawie raportu z 16 grudnia 1793 wynosił etatowo 799 osób, a faktycznie 633 żołnierzy^[5]. Prawdopodobnie wielkości te niewiele się zmieniły do wybuchu powstania kościuszkowskiego^[4].

Przy zachowaniu etatu z 1776, nowy zaciąg dla jednostki przewidywał 320 ludzi, co razem miało stanowić 330 żołnierzy w służbie^[6]. Stan oddziału w 1792 roku, do czasu przejęcia wojska litewskiego przez konfederację targowicką, wynosił etatowo 1440 żołnierzy, a praktycznie 839^[7]. Można przyjąć, że w kwietniu 1794 roku stan regimentu wynosił etatowo 799 żołnierzy, a faktyczny 634^[8].

Regiment posiadał dwa bataliony złożone z 4 kompanii^[9]. Jego stan liczebny na dzień 1 sierpnia 1793 wynosił 686 ludzi, a 16 kwietnia 1794 roku około 680^[9].

Barwa regimentu

Po 1776: wyłogi pąsowe, guziki srebrne. Piechota litewska używała rajtroków chabrowych^[10].
Podczas insurekcji kościuszkowskiej: wyłogi pąsowe, guziki srebrne^[10].

Stanowiska

Regiment stacjonował w następujących miejscowościach^[1]:

Wilno,
Nowogródek (1790),
Poniewież (1792).

Żołnierze regimentu

Pierwszym szefem regimentu został w 1775 roku Franciszek Massalski, a po jego odejściu w 1788 roku Franciszek Niesiołowski, którego matką była Katarzyna z domu Massalska^[2]. Regimentem dowodził zazwyczaj pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów^[11]. W 1779 roku w sztabie regimentu powinien znajdować się szef regimentu, regimentsfelczer, pułkownik, podpułkownik, major, regimentskwatermistrz, audytor i adiutant. Kwatermistrz początkowo miał rangę chorążego. Audytor pojawił się dopiero w 1790 roku. W kompaniach miało być po trzech oficerów: kapitan sztabowy, porucznik i chorąży. Razem, poza szefem i regimentsfelczerem, bez audytora, w jednostce powinno być 11 oficerów^[4].

W 1790 roku liczba oficerów powiększyła się o jednego kapitana sztabowego, dwóch poruczników, audytora, drugiego porucznika adiutanta, czterech podporuczników, i dwóch chorążych^[4]. Po 1793 roku kadra oficerska zwiększyła się do dwóch majorów, dwóch poruczników adiutantów, trzech kapitanów z kompanią, pięciu kapitanów sztabowych, ośmiu poruczników, ośmiu podporuczników i ośmiu chorążych. Dało to liczbę 40 oficerów, bez szefa i regimentsfelczera, typową dla ówczesnych regimentów pieszych wojska całej Rzeczypospolitej^[4].

Szefowie regimentu^[1]:

książę Ksawery Massalski (4 maja 1775),
Franciszek Ksawery Niesiołowski (wojewodzic nowogródzki 1785).

Pułkownicy^[1]:

Jerzy A. Radziwiłł^[12]
Teodor Laskarys^[12]
Belcour François Thesby (2 marca 1781)
Kazimierz Ruszczyc (1794)

Walki regimentu

6 Regiment Pieszy Litewski uczestniczył w 1792 w VII wojnie polsko-rosyjskiej toczonej w obronie Konstytucji 3 Maja.
Szef: gen. Franciszek Ksawery Niesiołowski. Stan osobowy: 948 ludzi.

Bitwy i potyczki^[1]

bitwa pod Mirem (11 czerwca 1792)
bitwa pod Brześciem (23 sierpnia),
bitwa pod Sałatami (29 lipca 1794).

Uwagi

↑ Opinia gen. lejt. J. A. Vietinghofa po lustracji regimentu 1776 roku^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Gembarzewski 1925 ↓, s. 35.
↑ ^a ^b ^c Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 421.
↑ ^a ^b Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXI.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 422.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 423.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIII.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIV.
↑ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXVI.
↑ ^a ^b Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 102.
↑ ^a ^b Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.
↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. XI.
↑ ^a ^b Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 424.

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717–1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.

[4] Opinia gen. lejt. J. A. Vietinghofa po lustracji regimentu 1776 roku^[2].

[CITEREFGembarzewski192535-1] Gembarzewski 1925 ↓, s. 35.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999421-2] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 421.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXI-3] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXI.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999422-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 422.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999423-6] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 423.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXIII-7] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIII.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXIV-8] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXIV.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999XXVI-9] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. XXVI.

[CITEREFRatajczykTeodorczyk1987102-10] Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 102.

[CITEREFLinder1960barwy_pułkowe-11] Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.

[CITEREFMachyniaSrzednicki1998XI-12] Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. XI.

[CITEREFMachyniaRakutisSrzednicki1999424-13] Machynia, Rakutis i Srzednicki 1999 ↓, s. 424.

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]