1 Brygada Artylerii Armat
1 Warszawska Brygada Artylerii Armat im. Józefa Bema – związek taktyczny artylerii ludowego Wojska Polskiego.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1943 |
| Rozformowanie |
1989 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Patron | |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
11 listopada 1943 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Leon Bukojemski-Nałęcz |
| Ostatni |
płk dypl. Wiesław Pietrzak |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
wojska lądowe |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
1 Korpus Polski w ZSRR |
| Odznaczenia | |
 
| |
Formowanie brygady
edytujBrygada została sformowana w Sielcach nad Oką[3] na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 1 dowódcy 1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR z 19 sierpnia 1943. Dowódca brygady 3 września 1943 wydał pierwszy rozkaz dzienny. 24 września 1943 jednostka otrzymała imię Józefa Bema.
Organizacja Brygady Artylerii im. Józefa Bema w okresie od września do grudnia 1943 przedstawiała się następująco:
- dowództwo Brygady Artylerii
- bateria sztabowa
- 3 pułk artylerii ciężkiej
- 4 pułk artylerii przeciwpancernej
- 1 samodzielny dywizjon moździerzy
- 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej
W grudniu 1943 jednostki wydzielono z brygady, z wyjątkiem 3 pac który rozformowano, tworząc trzy dywizjony artylerii ciężkiej podporządkowane dowództwu1 BAA (nazwa taktyczna – 1 Brygada Artylerii Ciężkiej).
1 kwietnia 1944 Brygada została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR, a w lipcu 1944 w skład 1 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze brygady
edytujDowódcy brygady[4]
- płk Leon Bukojemski-Nałęcz[5](1943–1944)[6]
- płk Józef Błoński[5] (1944–1945)[7]
- ppłk Borys Chmielnicki (1949–1951)
- ppłk Albin Czarnecki (1951–1952)
- płk Ryszard Kubiczek (1952–1953)
- ppłk Władysław Hawro (1953–1955)
- płk Józef Klimkowski (1955–1957)
- płk Zbigniew Kotowski (1957–1958)
- ppłk Władysław Mróz (1958–1962)
- płk dypl. Jerzy Gaca (1962–1969)
- płk dypl. Maciej Grzybowski (1969–1975)
- płk dypl. Bolesław Grzesiecki (1975–1979)
- płk dypl. Kazimierz Rozum (1979–1983]
- płk dypl. Piotr Piszczatowski (1983–1985)
- płk dypl. Wiesław Pietrzak (1985–1993)
Zastępcy dowódcy ds. polityczno-wychowawczych[5]
- mjr Marian Fedak[8]
- mjr Wiktor Grosz
- por. Stefan Sobczak
- kpt. Leszek Krzemień
- mjr Bolesław Jasiński
- mjr Stanisław Sapieżko
Zastępcy dowódcy ds. technicznych[5]
- płk Władysław Romanowicz
Szefowie sztabu[5]
Marsze i działania bojowe
edytujDziałania bojowe prowadziła w składzie 1 Armii WP, poczynając od wsparcia ogniowego pod Smoleńskiem (luty 1944) poprzez walki pod Turzyskiem, Puławami (lipiec – sierpień 1944). W 1945 r. brała udział w walkach o Wał Pomorski (luty – marzec 1945), następnie w operacji berlińskiej (kwiecień – maj 1945), kończąc nad Łabą szlak bojowy.
Okres powojenny
edytuj
Po zakończeniu działań wojennych do 4 lipca 1945 r. pełniła służbę okupacyjną w Niemczech, a następnie sztab oraz część pododdziałów skierowano do Bielska. Dywizjony ogniowe pozostały nad zachodnią granicą, w rejonie Kostrzyna, gdzie zastała je w październiku reorganizacja brygady.
Po rozwiązaniu, na bazie sztabu i pododdziałów brygady, sformowano[9]:
- 85 Warszawski pułk artylerii ciężkiej,
- 24 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej,
- 25 Warszawski dywizjon artylerii ciężkiej.
W 1949 roku 24 i 25 dac razem z 27 dac zostały dyslokowane do garnizonu Węgorzewo i tam włączone w skład 15 Brygady Artylerii Ciężkiej. Dowódcą został mianowany ppłk Borys Chmielnicki, zastępcą ds. politycznych mjr Marian Fedak, szefem sztabu mjr Kazimierz Szoszka, a kwatermistrzem został mjr Stanisław Ślusarz[8]. 19 stycznia 1958 wręczono brygadzie sztandar[10]. 13 sierpnia 1958 przeglądu brygady dokonał minister obrony narodowej gen. broni Marian Spychalski[11].
W 1961, na podstawie rozkazu dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego nr 0141 z 24 lipca po rozwiązaniu sztabu 8 Dywizji Artylerii Przełamania, 15 Warszawska Brygada Artylerii Armat stała się jednostką samodzielną podporządkowaną bezpośrednio dowództwu Warszawskiego OW[12].
Na podstawie rozkazu nr 07 Ministra Obrony Narodowej z 4 maja 1967 jednostka została przemianowana na 1 Warszawską Brygadę Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. 26 września 1974 wizytował brygadę I sekretarz KC PZPR Edward Gierek oraz minister obrony narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski[13]. 9 maja 1975 brygada otrzymała Order Sztandaru Pracy II klasy[13]. 13 grudnia 1981, decyzją Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, na obszarze całego kraju wprowadzony został stan wojenny. Brygada postawiona została w stan pełnej gotowości bojowej i zgodnie z rozkazem pełniła służbę patrolową na obszarze województw suwalskiego i olsztyńskiego[14].
W marcu 1985 brygada brała udział na poligonie toruńskim w ćwiczeniach taktycznych pod kryptonimem „Laweta 85”. Brygadę wizytował główny inspektor szkolenia, wiceminister obrony narodowej gen. broni Eugeniusz Molczyk i dowódca Wojsk Rakietowych i artylerii WP gen. bryg. Włodzimierz Kwaczeniuk[4].
W 1989, na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 088/Org. z 10 czerwca 1989, brygadę przeformowano w 1 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych i Artylerii. Ośrodek składał się ze Szkoły Podchorążych Rezerwy, Szkoły Podoficerów Zawodowych oraz dwóch Szkół Podoficerów Zasadniczej Służby Wojskowej[4]. Na wypadek wojny ośrodek miał formować 1 BAA. Ośrodek funkcjonował do 1993, kiedy to na jego bazie utworzono 1 Mazurską Brygadę Artylerii.
Sztandar brygady
edytujSztandar ufundowany przez Związek Patriotów Polskich wręczony został brygadzie w dniu przysięgi 11 listopada 1943 roku w Dziwowie[15][a]. Wykonany został w Moskwie.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 90 × 90 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą skórzanej tulei. Drzewce z jasnego, politurowanego drewna z dwóch części skręconych za pomocą okuć stalowych. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym z napisem: "1 Brygada Artylerii im. Józefa Bema"[15].
Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski, pola między ramionami krzyża białe. Pośrodku aplikowany i haftowany biało-szarą nicią orzeł w otoku wieńca laurowego aplikowanego z żółtego jedwabiu i haftowanego żółto-szaro-beżową nicią. Na ramionach napisy haftowane białą nicią: „HONOR I OJCZYZNA”, „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na białych polach, ozdobionych gałązkami lauru, haftowane biało-szarą nicią inicjały: „3 P.A.C.”, „4 P.PANC", „1 D.M.”, „1 D.P-lot.”[15].
Strona odwrotna:
Rysunek jak na stronie głównej. Pośrodku aplikowany i haftowany kolorowo wizerunek gen. Józefa Bema w otoku wieńca laurowego. Pod wizerunkiem napis biało-szarą nicią: „1 BRYGADA ARTYLERII IM. JÓZEFA BEMA”. Na dwu górnych białych polach, ponad gałązkami lauru, daty: „1848" „1943 11 XI”[b], na dolnych gałązki lauru[15].
Uwagi
edytuj- ↑ Leonard Skibiński na str. 44 swojej książki podaje rozkaz dowódcy 1 BAA nr 113 z 30 XII 1943, CAW III/223-34. Podaje również, że w materiałach archiwalnych są dwie wzmianki o wręczeniu sztandaru: pierwsza – podczas składania przysięgi 11 XI 1943 i druga – 1 I 1944, odnotowana w wymienionym rozkazie dowódcy 1 BAA
- ↑ data przysięgi brygady
Przypisy
edytuj- ↑ Leszkowicz 2022 ↓, s. 748.
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 35.
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 37.
- ↑ a b c Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e Skibiński 1984 ↓, s. 237.
- ↑ Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 42.
- ↑ a b Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 48.
- ↑ a b c Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 56.
- ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 45.
- ↑ Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 60.
- ↑ Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 61.
- ↑ Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 64.
- ↑ a b Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 71.
- ↑ Pawlica, Łach i Godlewski 1998 ↓, s. 73.
- ↑ a b c d Wanda Bigoszewska: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. s. 105 – 107.
Bibliografia
edytuj- Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
- Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
- Edward Pawlica, Wiesław Łach, Dariusz Godlewski: 1 Mazurska Brygada Artylerii im. gen. Józefa Bema, Tradycje i współczesność. Olsztyn: Dowództwo 1 Mazurskiej Brygady Artylerii im. gen. Józefa Bema, 1998. ISBN 83-87643-55-6.
- Leonard Skibiński: 1 Brygada Artylerii Armat 1943-1945: Dzieje 1 Warszawskiej Brygady Artylerii Armat im. gen. Józefa Bema. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1984. ISBN 83-11-07085-7.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960. Skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Władysław Ways: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek artylerii, Cz. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967. ISBN 978-83-11-07419-4.