1873
rok kalendarzowy w XIX wieku
Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1873
Wydarzenia w Polsce
edytuj- 7 maja – zainaugurowała działalność Akademia Umiejętności w Krakowie.
- 23 czerwca – w Gdańsku uruchomiono tramwaj konny.
- 23 lipca – wydano pierwszą pocztówkę o tematyce górskiej.
- 3 sierpnia – postanowiono założyć Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie.
- 15 sierpnia – otwarto most kolejowy w Toruniu.
- 30 października – ksiądz i pszczelarz Jan Dzierżoń został ekskomunikowany za krytykowanie dogmatu o nieomylności papieża.
- 31 grudnia – powstało Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie, wkrótce przekształcone w Towarzystwo Tatrzańskie, a w 1920 przemianowane na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie.
Wydarzenia na świecie
edytuj- 1 stycznia – Japonia przyjęła kalendarz gregoriański. Zobacz też: 1582, Kalendarz japoński.
- 11 lutego – abdykował Amadeusz I Sabaudzki, w Hiszpanii proklamowano Pierwszą Republikę Hiszpańską.
- 18 lutego – w Sofii został powieszony przez Turków bułgarski bohater narodowy Wasił Lewski.
- 1 marca – w USA rozpoczęła się masowa produkcja maszyn do pisania.
- 3 marca – William Fox został po raz czwarty premierem Nowej Zelandii.
- 1 kwietnia – 547 osób zginęło po zatonięciu brytyjskiego parowca RMS Atlantic u wybrzeży Nowej Szkocji.
- 2 kwietnia – Passaic w stanie New Jersey uzyskało prawa miejskie.
- 8 kwietnia – Julius Vogel został premierem Nowej Zelandii.
- 5 maja – powstała Skandynawska Unia Monetarna.
- 9 maja – doszło do krachu na giełdzie w Wiedniu.
- 10 maja – wojna Modoków: zwycięstwo wojska amerykańskiego w bitwie koło Sorass Lake.
- 11 maja – sejm pruski wydał ustawy majowe dotyczące kształcenia duchownych i egzaminu państwowego.
- 12 maja – Oskar II został koronowany na króla Szwecji.
- 13 maja – opatentowano uchwyt lampki do maszyny do szycia.
- 20 maja – krawiec Jacob Davis oraz przedsiębiorca Levi Strauss uzyskali amerykański patent na dżinsy ze wzmocnionymi za pomocą nitów kieszeniami.
- 23 maja – w Kanadzie została utworzona Północno-Zachodnia Policja Konna.
- 25 maja – spłonęła Opera Królewska w Valletcie na Malcie.
- 29 maja – w Weimarze odbyła się premiera oratorium Chrystus Franciszka Liszta.
- 13 czerwca – kanadyjski astronom James Craig Watson odkrył planetoidę (132) Aethra, pierwszą przecinającą orbitę Marsa.
- 14 czerwca – niemiecki archeolog amator Heinrich Schliemann odkrył tzw. skarb Priama.
- 1 lipca – Wyspa Księcia Edwarda dołączyła do Konfederacji Kanady.
- 12 lipca – w Hiszpanii rozpoczęło się powstanie kantonalistów.
- 15 lipca – w Glasgow zostaje założony klub piłkarski Rangers F.C.
- 30 sierpnia – Austriacy Julius von Payer i Karl Weyprecht odkryli archipelag Ziemia Franciszka Józefa na Morzu Barentsa.
- 1 września – w San Francisco uruchomiono tramwaje linowe.
- 8 września – Gustave Rolin-Jaequemyns i dziesięciu innych prawników powołali Instytut Prawa Międzynarodowego.
- 2 października – w Berlinie odsłonięto Kolumnę Zwycięstwa, upamiętniającą pruskie sukcesy wojenne.
- 22 października – władcy Austro-Węgier, Niemiec i Rosji zawarli sojusz wojskowy (Sojusz Trzech Cesarzy).
- 20 listopada – dwa miasta Buda i Peszt zostały połączone i utworzyły Budapeszt.
- 22 listopada – na północnym Atlantyku francuski transatlantyk „Ville du Havre” zatonął po zderzeniu ze szkockim kliperem „Loch Earn”; zginęło 226 osób.
Urodzili się
edytuj- 1 stycznia – Mariano Azuela, meksykański rewolucjonista, lekarz i pisarz (zm. 1952)
- 2 stycznia – Teresa z Lisieux, francuska karmelitanka, Doktor Kościoła, święta katolicka (zm. 1897)
- 5 stycznia – Laura Meozzi, włoska zakonnica (zm. 1951)
- 7 stycznia – Adolph Zukor, pionier przemysłu filmowego pochodzenia węgierskiego (zm. 1976)
- 8 stycznia – Helena Petrowić-Niegosz, księżna Neapolu, królowa Włoch i Albanii, cesarzowa Etiopii (zm. 1952)
- 9 stycznia – Chajim Nachman Bialik (hebr. חיים נחמן ביאליק), narodowy wieszcz Izraela; prozaik, tłumacz, eseista, wydawca (zm. 1934)
- 13 stycznia – Olof Mark, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1920)
- 14 stycznia – Moisiej Uricki, rosyjski socjaldemokrata i komunista pochodzenia żydowskiego (zm. 1918)
- 15 stycznia – Władysław Benda, polski malarz, ilustrator, projektant (zm. 1948)
- 19 stycznia – Adam Alojzy Krzyżanowski, ekonomista polski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (zm. 1963)
- 22 stycznia – Johannes Wende, niemiecki architekt i budowniczy (zm. 1954)
- 23 stycznia – Karol Irzykowski, polski pisarz, krytyk literacki i filmowy (zm. 1944)
- 24 stycznia – Tadeusz Bobrowski, polski generał (zm. 1930)
- 28 stycznia – Sidonie-Gabrielle Colette, francuska pisarka (zm. 1954)
- 2 lutego – Constantin von Neurath, dyplomata hitlerowski (zm. 1956)
- 6 lutego – Abraham Neumann, polski malarz, grafik pochodzenia żydowskiego (zm. 1942)
- 7 lutego – Thomas Andrews, konstruktor statków, projektant RMS Titanica (zm. 1912)
- 15 lutego – Hans von Euler-Chelpin, szwedzki chemik organik, biochemik, pochodzenia niemieckiego, laureat Nagrody Nobla (zm. 1964)
- 17 lutego – Henryk Przeździecki, polski duchowny katolicki, biskup siedlecki (zm. 1939)
- 28 lutego – William McMaster Murdoch, Pierwszy Oficer na RMS Titanicu (zm. 1912)
- 3 marca – Emma Döll, niemiecka polityk (zm. 1930)
- 10 marca – Jakob Wassermann, niemiecki pisarz żydowskiego pochodzenia (zm. 1934)
- 11 marca – Michael Guhr, spiskoniemiecki lekarz, działacz turystyczny, prezes Karpathenverein, propagator narciarstwa (zm. 1933)
- 13 marca – Maryla Wolska, polska poetka okresu Młodej Polski (zm. 1930)
- 29 marca – Tullio Levi-Civita, włoski matematyk (zm. 1941)
- 5 kwietnia - Adela Łukiewska, polska działaczka społeczna (zm. 1941)
- 10 kwietnia – Jerzy Tomanek, polski nauczyciel i działacz społeczny (zm. 1954)
- 11 kwietnia – Stanisław Kochowicz, polski działacz niepodległościowy, polityczny, społeczny i kulturalny (zm. 1948)
- 12 kwietnia – Herbert Nicol, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1950)
- 15 kwietnia:
- Juliette Atkinson, amerykańska tenisistka (zm. 1944)
- Józefa Bojanowska, polska feministka, działaczka społeczna, założycielka licznych organizacji kobiecych (zm. 1945)
- 18 kwietnia – Seweryn Czetwertyński, polski ziemianin, polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1945)
- 19 kwietnia – August Krasicki, hrabia, właściciel Leska (zm. 1946)
- 20 kwietnia – Wojciech Korfanty, polski polityk, jeden z przywódców powstań śląskich (zm. 1939)
- 25 kwietnia – Félix d’Hérelle, kanadyjski mikrobiolog, współodkrywca bakteriofagów, pomysłodawca terapii fagowej (zm. 1949)
- 30 kwietnia – Wasyl Czagowec, ukraiński fizjolog (zm. 1941)
- 3 maja – Nini Roll Anker, norweska pisarka (zm. 1942)
- 2 czerwca – Anna Eliza Williams, angielska superstulatka (zm. 1987)
- 3 czerwca – Otto Loewi, austriacki farmakolog (zm. 1961)
- 5 czerwca – Alojzy Versiglia, włoski salezjanin, misjonarz, biskup, męczennik, święty katolicki (zm. 1930)
- 7 czerwca – Wacław Tokarz, polski historyk powstań narodowych i wojskowości, profesor UJ i UW (zm. 1937)
- 12 czerwca – Włodzimierz Jasiński, polski duchowny katolicki, biskup sandomierski i łódzki (zm. 1965)
- 28 czerwca – Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, Księżna Wałbrzycha (zm. 1943)
- 1 lipca – Alice Guy-Blaché, amerykańska reżyserka filmowa pochodzenia francuskiego (zm. 1968)
- 7 lipca – Anna Sychravová, czechosłowacka nauczycielka, polityk, tłumaczka (zm. 1925)
- 20 lipca – Joseph Wallis, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1919)
- 12 sierpnia – Waldemar Björkstén, fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1933)
- 13 sierpnia – Józef Haller, generał broni Wojska Polskiego, legionista (zm. 1960)
- 15 sierpnia – Roman Podoski, polski uczony elektryk, pionier elektryfikacji polskich kolei, współzałożyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich (zm. 1954)
- 23 sierpnia – Bolesław Frej, polski generał brygady (zm. 1950)
- 30 sierpnia – Cezydiusz Giacomantonio, włoski franciszkanin, misjonarz, męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
- 1 września – Iwan Klun, rosyjski malarz (zm. 1943)
- 11 września – Daria od św. Zofii Campillo Paniagua, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 17 września – Cécile Sorel, francuska aktorka (zm. 1966)
- 20 września – Robert Wrenn, amerykański tenisista, zwycięzca mistrzostw USA (zm. 1925)
- 30 września – Jonas Jonsson, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1926)
- 3 października – Serafino Cimino, włoski arcybiskup, nuncjusz w Peru, franciszkanin (zm. 1928)
- 6 października – Wacław Baehr, polski biolog (zm. 1939)
- 8 października:
- Ejnar Hertzsprung, duński astronom i chemik (zm. 1967)
- Jan Calabria, włoski duchowny, założyciel Zgromadzenia Ubogich Sług Bożej Opatrzności, święty katolicki (zm. 1954)
- 9 października – Karl Schwarzschild, niemiecki fizyk, astronom (zm. 1916)
- 11 października:
- Joseph Irwin France, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1939)
- Stanisław Nowodworski, polski prawnik, polityk, prezydent Warszawy (zm. 1931)
- 14 października – Ray Ewry, amerykański lekkoatleta, skoczek w dal z miejsca (zm. 1937)
- 17 października – Ludwik Izierski, pułkownik audytor Wojska Polskiego (zm. 1946)
- 24 października – Jules Rimet, francuski działacz sportowy (zm. 1956)
- 4 listopada – George Edward Moore, angielski filozof (zm. 1958)
- 9 listopada – Tadeusz Miciński, polski poeta Młodej Polski (zm. 1918)
- 16 listopada – Zygmunt Szymanowski, polski lekarz, bakteriolog, oficer lekarz WP, działacz społeczny II RP i członek KC PZPR w Polsce Ludowej (zm. 1956)
- 12 grudnia – Richard Frankfurter, niemiecki prawnik, dziennikarz i polityk (zm. 1953)
- 14 grudnia – Joseph Jongen, belgijski kompozytor, organista i pedagog (zm. 1953)
- 15 grudnia – Harry E. Humphrey, amerykański spiker, lektor i aktor (zm. 1947)
- 21 grudnia – Kazimierz Ruciński, polski architekt (zm. 1945)
- 25 grudnia – Włodzimierz Ghika, rumuński błogosławiony katolicki (zm. 1954)
- 30 grudnia – Al Smith, amerykański polityk (zm. 1944)
Zmarli
edytuj- 1 stycznia – Antoni Dobrzański, polski duchowny katolicki, ojciec duchowy powstańców krakowskich (ur. 1804)
- 20 stycznia – Bazyli Antoni Maria Moreau, francuski zakonnik, założyciel Braci Świętego Krzyża, błogosławiony katolicki (ur. 1799)
- 27 stycznia – Adam Sedgwick, brytyjski geolog (ur. 1785)
- 17 marca – Barbara Maix, austriacka zakonnica, założycielka Sióstr Niepokalanego Serca Maryi, błogosławiona katolicka (ur. 1818)
- 25 marca – Wilhelm Marstrand, duński malarz (ur. 1810)
- 23 kwietnia – Wolfgang Menzel, niemiecki pisarz, krytyk i historyk literatury (ur. 1798)
- 1 maja – David Livingstone, szkocki misjonarz anglikański i podróżnik (ur. 1813)
- 8 maja – John Stuart Mill, angielski filozof, politolog i ekonomista, liberał, zwolennik równouprawnienia kobiet (ur. 1806)
- 22 maja – Alessandro Manzoni, włoski pisarz, czołowy przedstawiciel włoskiego romantyzmu (ur. 1785)
- 3 sierpnia – Carl Leopold Lohmeyer, niemiecki farmaceuta, autor pierwszego drukowanego przewodnika po Tatrach wyd. w 1842 r. (ur. 1799)
- 20 września – Giovanni Battista Donati, włoski astronom (ur. 1826)
- 6 października – Paweł Edmund Strzelecki, polski podróżnik, geolog, geograf; badacz Australii (ur. 1797)
- 14 grudnia – Louis Agassiz, szwajcarski zoolog i paleontolog (ur. 1807)
Święta ruchome
edytuj- Tłusty czwartek: 20 lutego
- Ostatki: 25 lutego
- Popielec: 26 lutego
- Niedziela Palmowa: 6 kwietnia
- Wielki Czwartek: 10 kwietnia
- Wielki Piątek: 11 kwietnia
- Wielka Sobota: 12 kwietnia
- Wielkanoc: 13 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 14 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 22 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 1 czerwca
- Boże Ciało: 12 czerwca
