Twardziak zimowy
Twardziak zimowy, żagiew zimowa (Lentinus brumalis (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
twardziak zimowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lentinus brumalis (Pers.) Fr. International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 12(1): 88 (2010) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus brumalis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2010 r. Ivan Zmitrovich, przenosząc go do rodzaju Lentinus[1].
Synonimów naukowych ma ok. 50. Niektóre z nich[2]:
- Boletus ciliatus Hornem. 1806
- Favolus apiahynus Speg. 1919
- Lentinus brumalis (Pers.) Zmitr. 2010
- Leucoporus brumalis (Pers.) Sacc. ex Trotter 1972
- Leucoporus brumalis (Pers.) Speg. 1926
- Leucoporus vernalis (Fr.) Pat. 1900
- Microporus substriatus (Rostk.) Kuntze 1898
- Polyporellus brumalis (Pers.) P. Karst. 1879
- Polyporellus fuscidulus (Schrad.) P. Karst. 1879
- Polyporus brumalis (Pers.) Fr. 1818
- Polyporus cyathoides Quél. 1872
- Polyporus fuscidulus (Schrad.) Fr. 1838
- Polyporus luridus Berk. & M.A. Curtis 1873
- Polyporus nanus F. Brig. 1840
- Polyporus pauperculus Speg. 1889
- Polyporus subarcularius (Donk) Bondartsev 1953
- Polyporus substriatus Rostk. 1838
- Polyporus trachypus Rostk. 1848
- Polyporus tucumanensis Speg. 1898
- Polystictus substriatus (Rostk.) Cooke 1886
Franciszek Błoński w 1889 r. podał nazwę żagiew zimowa. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też przez tegoż autora pod nazwą huba trzoneczkowa[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Lentinus nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak zimowy[4].
Morfologia
edytujŚrednica 2–8 cm, kształt okrągły i płasko rozpostarty, u starszych okazów nieco lejkowaty. Powierzchnia naga, delikatnie filcowata, lub łuskowata, brzeg kapelusza czasami owłosiony. Kolor od ciemnobrązowego do niemal czarnego[5].
Zbiegające, o długości do 1 mm. Pory białe lub kremowe, kanciaste, o przekątnej 2–3 mm[5].
Wysokość 3–6 cm, grubość ok. 0,5 cm. Jest centryczny lub niemal centryczny. Powierzchnia naga, kolor od jasnobrązowego do szarobrązowego[5].
Biały, elastyczny, cienki o słabym kwaskowym zapachu[5].
Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, o rozmiarach 5–7 × 1,5–2,5 μm[6].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek na świecie szeroko rozprzestrzeniony[6]. W Polsce jest pospolity[3].
Owocniki pojawiają się dopiero późną jesienią i w zimie (stąd nazwa gatunkowa). Rośnie na obumarłych gałęziach i pniach drzew liściastych[5]. Owocniki rosną również podczas łagodnej zimy, gdy zima jest surowa powtórnie pojawiają się wiosną[7]. Stwierdzono występowanie na następujących drzewach: olsza szara, brzoza brodawkowata, brzoza omszona, grab, buk, dąb[3].
Znaczenie
edytujSaprotrof, grzyb niejadalny[7]. W Nepalu jednak jest uważany za grzyb jadalny[8]. Gatunek ten był używany jako modelowy obiekt w badaniach nad wzrostem grzybów w stanie nieważkości. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono antynowotworowe działanie ekstraktu z grzybni żagwi zimowej; u myszy może on w 90% przypadków hamować wzrost mięsaka[9].
Gatunki podobne
edytuj- twardziak orzęsiony (Lentinus substrictus), ale jego owocniki pojawiają się tylko od wiosny do lata. Ma drobne pory, zygzakowaty trzon, a kapelusz kosmaty lub owłosiony[5],
- twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius) ma również duże pory, ale kapelusz jaśniejszy i na brzegu z wyraźnie widocznymi szczecinkami.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d e f Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b Polyporus brumalis [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-14].
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Medicinal Mushrooms [online] [dostęp 2012-11-14].