Żagiew wielogłowa
Żagiew wielogłowa (Polyporus umbellatus (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żagiew wielogłowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Polyporus umbellatus (Pers.) Fr. Syst. mycol. (Lundae) 1: 354 (1821) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Polyporus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus umbellatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Polyporus[1].
- Boletus ramosissimus Scop. 1772
- Boletus ramosus Vahl 1797
- Boletus umbellatus Pers. 1801
- Cerioporus umbellatus (Pers.) Quél. 1888
- Cladodendron umbellatum (Pers.) Lázaro Ibiza 1916
- Cladomeris umbellata (Pers.) Quél. 1886
- Dendropolyporus umbellatus (Pers.) Jülich 1982
- Fungus ramosissimus (Scop.) Paulet 1793
- Grifola ramosissima (Scop.) Murrill 1904
- Grifola umbellata (Pers.) Pilát 1934
- Merisma umbellatum (Pers.) Gillet 1878
- Pocillaria umbellata (Pers.) Kuntze 1891
- Polypilus ramosissimus (Scop.) Bondartsev & Singer 1941
- Polypilus umbellatus (Pers.) P. Karst. 1882
- Polyporus chuling Shirai 1905
- Polyporus ramosissimus (Scop.) J. Schröt. 1888
- Sclerotium giganteum Rostr. 1889[2].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: huba okółkowa, żagiew okółkowa, wielogłówka okółkowa[3].
Morfologia
edytujZe wspólnego trzonu wyrastają rozgałęzione zbiorowiska licznych gęstych owocników, kształtem przypominające nieregularne, kuliste formy o średnicy 10 – 50 cm[4].
Średnicy 2–4 cm, nieregularny, z włókniście zamszową i łuskowato popękaną powierzchnią. Łuski ochrowo-brązowe do siwo-brązowych[4].
1–1,5 mm długości, słomkowożółte, daleko zbiegające na trzon[4].
Białawy, czasem kremowy, nieregularnie przyłączony do sąsiednich trzonów, wyrastający z rozgałęzionej miąższowej podstawy – skleroty, pobierającej składniki odżywcze z podłoża[4].
Białawy, mięsisty; zapach przyjemny, przypomina koper; smak przyjemny, z cierpkim posmakiem[4].
Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, bezbarwne, 7–10 × 3–4 µm[4].
- Gatunki podobne
Jadalna żagwica listkowata (Grifola frondosa). Jej pojedyncze kapelusze mają łopatkowaty, kształt wachlarzowaty, łopatkowaty, klinowaty bez centralnie osadzonych trzonów[5].
Występowanie i siedlisko
edytujW Polsce gatunek rzadki. Do 2020 r. podano około 100 jego stanowisk[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Niemczech, Danii, Estonii, Litwie, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii[3]. W latach 1983–2014 objęty był ochroną ścisłą, a od roku 2014 ochroną częściową. Dopuszczone jest pozyskiwanie owocników w celach gospodarczych po uzyskaniu stosownych zezwoleń[5].
Naziemny grzyb saprotroficzny[5]. Pojawia się od lata do jesieni na korzeniach żywych drzew liściastych i przy pniach. W tym samym miejscu owocuje przez wiele lat[4]. Stwierdzono występowanie na klonach, bukach i dębach. Owocniki pojawiają się od czerwca do października[3][7].
Znaczenie
edytuj- Grzyb jadalny, nadaje się na zupę grzybową. Popularny zwłaszcza we wschodniej Słowacji[4].
- Grzyb leczniczy. Ma działanie przeciwnowotworowe, immunomodulacyjne, hepatoprotekcyjne i antyastmatyczne[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 546, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 420, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 68, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 327, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Jadwiga Turlo, Grzyby wielkoowocnikowe – niedoceniane źródło substancji leczniczych, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R.17”, 44 (3), 2015, s. 138–151.