Wikipedia

Święta Helena

Ten artykuł dotyczy świętej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Święta Helena, Flavia Iulia Helena (ur. ok. 248–250[1] w Drepanum lub Niszu[2], zm. ok. 328[3] według części żywotów w Nikomedii[1], ale bardziej prawdopodobne, że w Trewirze[d] w roku 330) – cesarzowa rzymska, święta Kościołów katolickiego i prawosławnego.

Święta
Helena
Flavia Iulia Helena
cesarzowa
równa apostołom
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

ok. 248–250
Drepanum (późniejsze Helenopolis w Bitynii) lub Nisz

Data i miejsce śmierci

ok. 330
Nikomedia lub Trewir

Czczona przez

Kościół katolicki
Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

18 sierpnia[a]
21 maja i 6 marca[b]
3 czerwca i 19 marca[c]

Atrybuty

krzyż i trzy gwoździe oraz model kościoła

Patronka

Frankfurtu nad Menem, Bazylei, diecezji w: Trewirze, Ascoli, Bambergu, Pesaro, Frankfurcie, farbiarzy, wytwórców igieł i gwoździ (w tradycji zachodniej),
wstawienniczka przed Bogiem o dobre zasiewy, obfite plony, szczególnie przy uprawie lnu (w tradycji wschodniej)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Biografia

edytuj

Helena była córką właściciela oberży[e] i żoną lub konkubiną cesarza Constantiusa Chlorusa, który porzucił ją (ok. 292), zmuszony względami politycznymi do poślubienia córki Maximiana – Teodory. Konstantyn – syn Heleny, został później cesarzem rzymskim i wprowadził matkę na dwór, nadając jej tytuł Augusty (ok. 325 roku)[1].

Prawdopodobnie pod wpływem syna, Helena przyjęła chrzest i podjęła działalność, której owocem były liczne ufundowane przez nią bazyliki, m.in. bazylikę Narodzenia Pańskiego w Betlejem, bazylikę Grobu Świętego w Jerozolimie, Wniebowstąpienia Pańskiego na Górze Oliwnej. Odbyła pielgrzymkę do Palestyny i innych wschodnich prowincji. Helena zasłynęła także z hojności dla ubogich. Szczodrze rozdzielała jałmużny dla głodnych, uwalniała więźniów, troszczyła się o powrót skazanych na banicję. Wpłynęła na syna, aby wydał osobne ustawy, gwarantujące ze strony państwa opiekę nad wdowami, sierotami, porzuconymi dziećmi, jeńcami i niewolnikami[1].

Tradycja przypisuje jej odnalezienie relikwii Krzyża Pańskiego[1]. Anonimus Piacentinus, anonimowy pielgrzym, który ok. roku 570 odwiedził Ziemię Świętą, wspominał o tym, że w „Martyrium” (część główna konstantyńskiej bazyliki Grobu Świętego) przechowywano relikwię drzewa krzyża, oraz tabliczkę z napisem „Oto król żydowski”, która była zamieszczona na krzyżu podczas ukrzyżowania[4].

Po śmierci ciało Heleny przewieziono do Rzymu, gdzie przy Via Labicana, cesarz wystawił jej mauzoleum, a sama Helena została otoczona kultem w całym Kościele[1][5].

Za zasługi dla chrześcijaństwa, Cerkiew prawosławna zaliczyła św. Helenę i jej syna Konstantyna w poczet świętych i nazwała „Równymi Apostołom”[f].

Od XV wieku do 1991 roku w Lublinie znajdowała się znaczna część Krzyża Świętego. Relikwie zostały skradzione i do dziś nie wiadomo, gdzie aktualnie się znajdują. Obecnie najsłynniejszym miejscem w Polsce związanym z Krzyżem Świętym i z Heleną, jest klasztor i kościół Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej (dawniej należący do benedyktynów) na Łysej Górze[6].

Patronat

edytuj

W tradycji zachodniej św. Helena jest patronką m.in. Frankfurtu nad Menem i Bazylei oraz diecezji w: Trewirze, Ascoli Piceno, Bambergu, Pesaro, a także farbiarzy, wytwórców igieł i gwoździ[7][8].

W tradycji wschodniej jest wstawienniczką przed Bogiem o dobre zasiewy i obfite plony (szczególnie przy uprawie lnu)[9].

Dni obchodów

edytuj

Jej wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 18 sierpnia.

Kościół prawosławny nadał jej niezwykle zaszczytny tytuł liturgiczny "Równej Apostołom" (cs. Rawnoapostolnaja Carica Jelena), co podkreśla jej zasługi przy chrystianizacji Cesarstwa Rzymskiego, i wspomina świętą Helenę dwukrotnie:

Ikonografia

edytuj

W ikonografii wschodniej św. Helena przedstawiana jest w cesarskim stroju z koroną na głowie, lub w bogatym wschodnim odzieniu z białą chustą na głowie. Na każdym wyobrażeniu towarzyszy jej krzyż, często trzymany wraz z synem Konstantynem. Atrybutami świętej w zachodniej sztuce, oprócz krzyża są trzy gwoździe oraz model kościoła[8].

Obok swego syna Konstantyna i metropolity Makariosa, cesarzowa Helena jest jedną z głównych postaci przedstawianych na ikonach Podwyższenia Świętego Krzyża[10].

Galeria

edytuj

Zobacz też

edytuj
Zobacz też kategorię: Parafie pod wezwaniem św. Heleny.
Zobacz też kategorię: Świątynie pod wezwaniem św. Heleny.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ liturgia katolicka
  2. ↑ liturgia prawosławna według kalendarza juliańskiego
  3. ↑ liturgia prawosławna według kalendarza gregoriańskiego
  4. ↑ Kann Hans-Jochim. Auf den Spuren von Konstantin und Helena. Trier, 2007. s. 21. Niektóre żywoty św. Heleny podają Nikomedię jako miejsce jej śmierci, ale jest to sprzeczne z informacją, że zmarła na rękach swojego syna. Wiemy[forma], że w tym czasie Konstantyn Wielki przebywał w Trewirze. Tak uważa większość historyków niemieckich.
  5. ↑ Według późniejszej legendy (wspomnianej przez Godfryda z Monmouth), była córką króla (lub wodza) Brytów Coela Godhebog ("Cole'a Wspaniałego").
  6. ↑ kategorie i tytuły świętych prawosławnych
  7. ↑ podwójne datowanie

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f Euzebiusz z Cezarei: Życie Konstantyna. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007, s. 259, seria: Źródła Myśli Teologicznej. ISBN 978-83-7318-952-2.
  2. ↑ Helena, cesarzowa. DEON.pl z inicjatywy SJ i Wydawnictwa WAM. [dostęp 2012-11-25].
  3. ↑ Odahl Charles M., Konstantyn i chrześcijańskie cesarstwo, przeł. K. Bies, Oświęcim 2015, s. 294.
  4. ↑ Anonimus Piacentinus: Opis pielgrzymki do Ziemi Świętej [w: Do Ziemi Świętej: najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej IV-VIII w. (wybór, wstęp, wprowadzenie i oprac. Piotr Iwaszkiewicz)]. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2010, seria: Ojcowie Żywi t. 13, s. 231-273. ISBN 978-83-7505-183-4.
  5. ↑ Teresa Wnętrzak: Konstantyn I i jego epoka [w:] Euzebiusz z Cezarei: Życie Konstantyna. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007, s. 259, seria: Źródła Myśli Teologicznej. ISBN 978-83-7318-952-2.
  6. ↑ Święta Helena – cesarzowa Imperium Rzymskiego (autor: Jerzy Adam Świdziński)
  7. ↑ Jerzy Świdziński: Święci władcy. Leksykon. Wydawnictwo Salwator, 2010. ISBN 978-83-7580-131-6.
  8. ↑ a b Święta Helena, cesarzowa. www.brewiarz.pl. [dostęp 2013-12-31]. (pol.).
  9. ↑ Justyna Żak: Opowieść o niebieskim kwiecie. Krótka historia lniarstwa. wrzesień – grudzień 2011. Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie. [dostęp 2013-12-31]. (pol.).
  10. ↑ Ks. dr hab. Michał Janocha: PODWYŻSZENIE KRZYŻA ŚWIĘTEGO W IKONIE. Archidiecezja Przemysko-Warszawska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce ПЕРЕМИСЬКО-ВАРШАВСЬКА АРХІЄПАРХІЯ УГКЦ. [dostęp 2013-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Święta_Helena&oldid=71973619”