Łacinka białoruska
Łacinka białoruska, łacinka (biał. лацінка, łacinka) – wariant alfabetu łacińskiego, który został przystosowany do zapisu języka białoruskiego.
Współczesna łacinka białoruska oparta jest na alfabecie polskim z dodatkiem haczków (č, š, ž; podobnie jak w czeskim czy chorwackim), litery v oraz ŭ, za to nie zawiera liter ą, ę, ó, w i ż.
Pierwotnie była bliższa alfabetowi polskiemu i zamiast š, č, ž i v używano odpowiednio sz, cz, ż i w, którą zastąpiono w ostatniej kolejności w XX wieku.[1]
Po upadku Związku Radzieckiego i uzyskaniu niepodległości przez Białoruś rozpoczęto pracę nad przywróceniem łacinki do zapisu języka białoruskiego, ale używana jest ona bardzo rzadko. Posługuje się nią na przykład środowisko skupione wokół tygodnika „Nasza Niwa” i pisma Arche oraz zespół N.R.M. – większość tytułów ich płyt i piosenek jest zapisana właśnie łacinką.
Alfabet
edytuj| Litera | Wymowa IPA |
|---|---|
| A a | a |
| B b | b |
| C c | ʦ – jak polskie c; w wersji miękkiej (przed i) dźwięk wymawiany jak cj w końcówce -cja |
| Ć ć | ʦʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” cj |
| Č č | ꭧ – jak polskie cz (zawsze twarde) |
| D d | d (zawsze twarde) |
| E e | ɛ – jak polskie e |
| F f | f |
| G g | ɡ – jak polskie g |
| H h | ɣ – jak dźwięczne polskie h |
| I і | i; po spółgłosce a przed samogłoską tylko jako znak zmiękczenia |
| J j | j |
| K k | k |
| L l | ʎ – jak polskie miękkie l |
| Ł ł | ɫ – kresowe (welaryzowane) ł |
| M m | m |
| N n | n; w wersji miękkiej (przed i) – jak ń |
| Ń ń | ɲ – jak polskie ń |
| O o | ɔ – jak polskie o |
| P p | p |
| R r | r (zawsze twarde) |
| S s | s; w wersji miękkiej (przed i) dźwięk wymawiany jak sj w końcówce -sja |
| Ś ś | sʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” sj |
| Š š | ʂ – jak polskie sz (zawsze twarde) |
| T t | t (zawsze twarde) |
| U u | u |
| Ŭ ŭ | w – u[2] niezgłoskotwórcze – jak polskie ł lub u w słowie Europa |
| V v | v – jak polskie w |
| Y y | ɨ – jak polskie y |
| Z z | z; w wersji miękkiej (przed i), dźwięk wymawiany jak zj w końcówce -zja |
| Ź ź | zʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” zj |
| Ž ž | ʐ – jak polskie ż (zawsze twarde) |
| Dwuznaki | Wymowa IPA |
| Ch ch | x – jak polskie bezdźwięczne ch |
| Dz dz | ʣ – jak polskie dz; w wersji miękkiej (przed і), dźwięk wymawiany jak dzj w końcówce -dzja |
| Dź dź | ʣʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” dzj |
| Dž dž | ꭦ – jak polskie dż (zawsze twarde) |
Transliteracja tekstu z cyrylicy na łacinkę
edytuj| Cyrylica | na początku wyrazu; po samogłosce | po spółgłosce | po miękkim znaku; po apostrofie | po spółgłosce л |
|---|---|---|---|---|
| а | a | a | - | a |
| э | e | e | - | e |
| і | i | i | ji | i |
| о | o | o | - | o |
| у | u | u | - | u |
| ы | - | y | - | y |
| я | ja | ia | ja | a |
| е | je | ie | je | e |
| ё | jo | io | jo | o |
| ю | ju | iu | ju | u |
| Cyrylica | Normalnie | przed ь; przed: п, б, в, ф, м, с, з, ц, дз, л, н я, е, ё, ю, ь |
|---|---|---|
| б | b | b |
| в | v | v |
| г | h, w wyrazach obcych g | h, w wyrazach obcych g |
| д | d | - |
| ж | ž | - |
| з | z | ź |
| й | j | j |
| к | k | k |
| л | ł | l (także przed і, я, е, ё, ю) |
| м | m | m |
| н | n | ń |
| п | p | p |
| р | r | - |
| с | s | ś |
| т | t | - |
| ў | ŭ | ŭ |
| ф | f | f |
| х | ch | ch |
| ц | c | ć |
| ч | č | - |
| ш | š | - |
| ь | - | - |
| ' | - | - |
Przykład literacki
edytujWiersz Natalli Arsieńniewy pt. „Mahutny Boża”
| Cyrilica:
Магутны Божа
|
Łacinka:
Mahutny Boža
|
Tłumaczenie
Wszechmocny Boże
|
Przypisy
edytuj- ↑ BELARUSIAN 'LACINKA' -- BYELORUSSKAYA LATSINKA (Abeceda) [online], web.archive.org, 2 kwietnia 2007 [dostęp 2024-07-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-04-02].
- ↑ Zasady pisowni i interpunkcji. [dostęp 2010-01-08].
