Jump to content

Espesie

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Den biologia, un espesie (Aruba: especie, derivá di latin: species) ta un unidat elemental den e klasifikashon di naturalesa bibu (taksonomia). Un definishon komunmente usá ta ku un espesie ta konsistí di tur individuo ku por reprodusí entre nan mes bou di kondishonnan natural (p.e. sin intervenshon humano) i produsí desendientenan fértil.[1] E individuonan denter di un espesie ta mustra similaridatnan morfológiko i genétiko, pero tambe diferensianan mutuo (variashon natural), manera variante di koló, diferensia den tamaño òf variashonnan den komportashon. En kòrto, un espesie ta un grupo di organismo reproduktivamente homogéneo, ounke den transkurso di tempu i espasio tin hopi mutashon.

Un espesie semper ta wòrdu poné den un género, i espesienan ku ta famia ta huntu den e mesun género. Un espesie por wòrdu dividí den vários supespesie i esakinan na nan turno den variedatnan, a base di diferensianan chikitu ku ta wòrdu konsiderá menor. E orígen di espesie nobo for di esnan eksistente, esta formashon di espesie òf espesiashon, ta e enfoke di investigashon den e ramo di biologia evolutivo.

E demarkashon di un espesie for di otro espesie ta arbitrario te na sierto grado, pasobra e ta dependé parsialmente di e huisio di e spesialista ku ta saminá. Ademas di karakterístikanan morfológiko i anatómiko, otro karakterístikanan tambe ta wòrdu usá den organismonan no-fósil pa determiná relashon, manera krusamentu mutuo i e sekuensia di aminoásidonan den proteina òf di e basenan den ADN i RNA. DNA i RNA ta wòrdu hañá den e núkleo di sèl, den mitokondria, den plastidio i ribosómanan den e sitoplasma. Den paleogenétika, muestranan di restunan fósil di organismonan ta wòrdu analisá pa DNA i RNA.