Pesus ning Pilipinas
Template:Infobox currency Ing Pesus ning Pilipinas (Inglis: Philippine Peso) na ausan da namang piso, ing opisyal a pera ning Pilipinas.
Ing Philippine peso sign gagamitan ne ing simbulung "₱", na linto king pamanungkulan da ring Estados Unidos kapalit king oriyinal nang simbulu "$" na gagamitan da king Latin America.[1] Ding aliwang simbulu ning pesus apin ding, "PHP", "PhP", "Php", o kaya "P" mu.
Ding perang papil ampong sisilyu ning Pilipinas manibat la king Security Plant Complex ning Sentrung Banku ning Pilipinas (Central Bank of the Philippines) king Quezon City.[2]
Kasaysayan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Ing pesus menibat ya king pesus na ning Kastila o Espanyol a pesus na detang da reng galliun ning Menila manibat 1500 anggang 1800. King parewung pesus ampong doliyar menibatan la ring miyayaliwang pera king Latinung Amerika ampo na king Estados Unidos, Hong Kong ampo na ing Yuan da ring Intsik at Yen da ring Apon. [3][4][5]
Bary bayu ding Espanyol
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]
Ding tribu kung nukarin ya ing Pilipinas ngeni makipag-barter la mu kanita karing kapara dang tribu. Ing e kasantingan ning barter, ginamit lang gintu ban pamalit -karing karelang kailangan king aldo-aldo da pablasang dakal gintu kanita king Pilipinas. Metung a klasing pera a ginamit da kanita ya ing Piloncitos, malating gintu na sasabyan dang pekamaluat o pekalumang pera king Pilipinas.
Panaung Espanyol
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]
Ing pilak a pesus da ring Espanyol na ating alagang walung reales na mumunang pepakit da ring Ekspedisyun ng Megallanes ning 1521 na megdalang marakalan ning 1595-ng pamaniyakup ng Miguel Lopez de Legaspi. Ing pera daring tribu tinuluy pa mu naman kabang makasakup la karing Espanyol bilang toston o kapitnang-pesus a sisilyu. Ampo mu naman, Mepakit la naman ding Epanyul a gintung onza o walung-eskudung sisilyu na parwu baya na ning dolyar da ring Espanyol pero maka-alagang 16 a pilak a pesus.
Ding pekamaranun o pekalumang pilak a sisilyu na medala king panibatan da ring galleon a manibat Mexico, maka-itsura lang macuquinas. Ding sisilyung a reni maralas lang atin krus king arapan ampong coat-of-arms king kasumangid. Ding sisilyung areni mepalitan lang karing makinaryung-gawa a sisilyu na inaus dan Columnarios o "dos mundos" ning 1732 na ating 27.07 gramu ning pilak.
Revolutionary Period
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Ning mipaya kayari ning Pamanayag ning Kasarinlan ning Pilipinas kareng Espanyol ning Juniu 12,1898 ing República Filipina (Republikang Pilipinu) king pamanunkulan ng Emilio Aguinaldo, ginawa lang sariling perang papil ampong sisilyu na gagamit king likas-yaman na ning bansa. Ding mumunang pepalwal dang sisilyu inawus dong centavo na mamitna king pesus. Ing isla ning Panay pepalwal ya namang barya. Kayari deng arakap ding Amerikanu i Aguinaldo king Palanan, Isabela, ing pesus pang-imagsikan mewala ya.
Panawun da ring Amerikanu
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]_50_Centavos_Silver_Coin_1918_(s).jpg)
Ning sekupan ne ning Estados Unidos ing Pilipinas, gewa ne ning kongresu na ing Philippine Conage Act of 1903, na megtatag king theoretical a gintung pesus na ating alagang Adwang Pesus anggang 1946.
Ing batas a ini ing memye king peara na ning Pilipinas na kasing bayat at kasing pinu na ning pesus king Mexico.
Pera ning Kolonyang Culion Leper
Metatag ya ing Kolonyang Culion Leper ning Mayu 1906 ning Insular a Gobyernu ning Pilipinas king Isla ning Culion king Palawan. tetagan ya naman sarili nang pera pablasa king panwalan da ring tau na ing ketong pedi yang miyawa gamit ding pera. Ding mung atyu king kolonyang ing makagamit king pera na ausan dang "perang ketungin". Binawal dala ding tau na gumamit ordinaryung perang Pilipinu, binawal dala mu naman ding e ketungin na gumamit king pera da. Ding mumunang sisilyu na nini gawa la king aluminum a bakal pero pelitan deng tansung-nikel a bakal.
Panawung Komonwelt/Commonwealth
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]
Ning meking yang Komonwelt ning Estados Unidos ing Pilipinas, ing coat-of arms nanini ing memalit king coat of arms da ring Teritoryu ning Estados Unidos.
.jpg)
Ikadwang Labanang Pangyatu
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]NIng 1942, ding sinakup king Pilipinas, ding Hapon, pepaluwal ang fiat a papil para gamitan da ring Pilipinu. Pepalwal la naman ding banku ampong lokal a gobyernu na Pangproblemang Perang Papil (Inaus mu namang "guerrilla pesos") gamit ing buluk a tinta ampong papil na pweding palitan a pilak a pesus kayari ning labanan. Ing estado titere o puppet state na king pamanungkulan ng Jose P. Laurel, binawal la reng guerrilliang pesus at megdeklara lang monopolya king pamangawa ning mesabing pera at kung ninu ang ikit dang atin guerrilliang pesus pwedi lang makulung o kaya mate.
- ↑ Shafer, Neil (1964). A Guide Book of Philippine Paper Money. Whitman Publishing.
- ↑ Compare currencies in South East Asia. Archived from the original on 2014-07-19. Retrieved on 2021-01-11.
- ↑ Bangko Sentral ng Pilipinas – BSP Notes and Coins – History of Philippine Money.
- ↑ Report of the Philippine commission to the President, January 31, 1900, page 142-149, Part IX: The Currency.
- ↑ 'The Silver Way' Explains How the Old Mexican Dollar Changed the World.