ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। 2011 ਤੱਕ, ਇਹ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੀ।
ਭੂਗੋਲ
[ਸੋਧੋ]ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 7,737 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (2,987 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਿਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਚੰਬਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਨੰਤਨਾਗ ਅਤੇ ਡੋਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹੈ। ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਨਾਬ ਵਾਦੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਚਨਾਬ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਮਾਰੂਸੁਦਰ ਨਦੀ ਵੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਤਰੰਗਿਣੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਾਮ ਕਸ਼ਥਵਾਤ [1] [2] ਦਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਕਲਸ (1063-1089) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਥਵਾਤ ਦਾ ਰਾਜਾ "ਉੱਤਮਰਾਜਾ", ਕਈ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਸਹਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਆਇਆ ਹੈ। [3]
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਦੇਵ ਦੇ ਰਾਜ ਵੇਲ਼ੇ ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜੰਮੂ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਰਾਜਾ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੰਮੂ ਡੋਗਰਾ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ 1821 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਿਆ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜਾ ਮੁਹੰਮਦ ਤੇਗ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ। [3] ਡੋਗਰਾ ਰਿਆਸਤ ਆਖ਼ਰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਬਣ ਗਈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਊਧਮਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1948 ਤੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਡੋਡਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ।
ਰਾਜਨੀਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 3 ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਹਨ: ਗੁਲਾਬਗੜ੍ਹ, ਇੰਦਰਵਾਲ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ । [4] ਕਿਸ਼ਤਵਾੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਊਧਮਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਊਧਮਪੁਰ ਹਲਕੇ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ
[ਸੋਧੋ]- ਓਮ ਮਹਿਤਾ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ
- ਜੀ ਐਮ ਸਰੂਰੀ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ
- ਗੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਗਗਰੂ, ਕਵੀ ਅਤੇ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Kishtwar High Altitude National Park". Retrieved 8 August 2021.
- ↑ Development Institute, MSME. "Brief Industrial Profile of Kishtwar District" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-11-17. Retrieved 2023-04-17.
- ↑ 3.0 3.1 District Census 2011 Handbook of Kishtwar (PDF). 16 June 2014. p. 26. Retrieved 8 August 2021.
- ↑ "ERO's and AERO's". Chief Electoral Officer, Jammu and Kashmir. Archived from the original on 2008-10-22. Retrieved 2008-08-28.