Windstreek
“Zit de wind goed?”
Een windstreek is een streek "waar de wind zit". Er zijn maar vier streken waar de wind op z'n gemak kan gaan zitten, en vier "tussenstreken" waar hij wel mag stationeren, maar niet parkeren. De vier (of acht) streken zijn te vinden door middel van een een windroos, een weerhaan, een kompas, of een combinatie hiervan, en omdat zulks toch enige vaardigheid vereist, volgen hier een aantal nuttige aanwijzingen.
't Misverstand[bewerken]
Windstreken leveren niet één, maar wel drie misverstanden op, die zó diep in de onwetende aardbolbewoner zijn geworteld, dat ze het vermelden waard zijn.
Richting en zin[bewerken]
Omdat een windstreek ook al eens "windrichting" wordt genoemd, denken leken vaak dat de richting wordt aangeduid waarin de wind waait, blaast of zucht. Wie de inleidende paragraaf oplettend gelezen heeft, weet dat dat niet kan: de wind kan niet waaien, blazen of zuchten in de richting waarin hij zelf zit. Er zijn minstens drie verslagen bewaard gebleven van winden die zulks wél probeerden, en die winden zijn elk jaren niet meer actief geweest: de tijd die ze doorbrachten in een psychiatrische inrichting. Er doen al van vóór de Tweede Wereldoorlog geruchten de ronde, zij het enkel binnen wiskundige kringen, als zouden er plannen zijn om een onderdeel van de edele wetenschap der wiskunde te wijden aan dit probleem, en concrete voorstellen om het begrip "richting" te splitsen in "richting" en "zin". Hoeveel zin dit concept uiteindelijk heeft moet de toekomst uitwijzen.
Boven en onder, links en rechts[bewerken]
De "meerdere" windstreken (zie verder) worden ook vaak met "boven", "onder", "links" en "rechts" aangeduid, een praktijk die af te raden is indien de aanduiding niet gepaard gaat met de theateruitdrukking "rug zaal"[1]. De grootste weerstand komt van de volkeren die de onderkant van onze aardbol bewonen, waar een groot deel van de bevolking last heeft met het uit elkaar houden van boven en onder Binnen die bevolkingscategorie vindt men nog een kleinere weerstandsbeweging die last heeft met het uit elkaar houden van links en rechts.
Fratsen en grollen[bewerken]
In minder ontwikkelde gebieden wordt onder het begrip "windstreek" een verzameling grappen verstaan, die alle te maken hebben met wind, geluids- en geurhinder. De lange winteravonden vliegen voorbij in die streken, en er worden zelfs wedstrijden omtrent dit thema georganiseerd! Het hoeft geen betoog dat Scrabble daarginds minder populair is.
Meerderen en minderen[bewerken]
De streken waar de wind op z'n gemak kan gaan zitten, worden de "meerderen" genoemd, en de vier andere, waar hij wel mag stationeren, maar niet parkeren, de "minderen". Deze nogal ongelukkige scheiding is vooral merkbaar in een terugkerend patroon van verstandhoudingen, gaande van mineralen tot zoogdieren.
De grote vier en de kleine vier[bewerken]
De meerdere windstreken zijn het noorden, het oosten, het zuiden en het westen, en de mindere windstreken zijn het noordoosten, het zuidoosten, het zuidwesten en het zuidoosten. Mathematisch aangelegden willen hier wel eens nog mindere windstreken, zoals bijvoorbeeld noordnoordoosten tussenwringen, maar zij dwalen. En zij zullen blijven dwalen zolang zij onder de kerstboom geen kompas vinden. Van kompas gesproken: even verder vindt u over dat nuttige instrument meer uitleg, zodat u de vier meerdere en de vier mindere windstreken óók kunt vinden, waar u zich ook bevindt.
Verstandhoudingen[bewerken]
Een doorsnee mineraal, ongewervelde of zoogdier zal van nature beter over de baan kunnen met een ander mineraal, plant, ongewerveld of gewerveld dier dat zich in een meerdere windstreek ophoudt, en vice versa, dan met een ander mineraal, plant, ongewerveld of gewerveld zoogdier dat zich in een mindere windstreek ophoudt, en vice versa. Wie bijvoorbeeld een volstrekt natuurlijke afkeer voelt voor iemand die zich in het zuidwesten ophoudt, kan er zeker van zijn dat die persoon een vergelijkbare afkeer vertoont voor de afkerige in kwestie, omdat die zich, ten opzichte van de persoon in het zuidwesten, in het noordoosten bevindt, eveneens een mindere windstreek. Vervang afkeer door sympathie, en hetzelfde doet zich voor tussen mineralen, planten, ongewervelden en gewervelden in meerdere windstreken. Onder mensen doet zich één uitzondering voor: er zijn altijd spanningen voelbaar tussen mensen die zich respectievelijk ten zuiden of ten noorden van iemand bevinden: noorderlingen hebben de reputatie hardwerkende zuinigaards te zijn, en zuiderlingen gaan door voor luie verkwisters. "Men is altijd iemands zuiderling", kloeg de Eskimo onterecht.
Windroos en windhaan[bewerken]
Voor wie gemakkelijk het noorden, of een andere streek kwijtraakt, zijn her en der (vooral der) windrozen geïnstalleerd, die op z'n minst de richting van de vier meerdere streken aanduiden.
Windroos[bewerken]
Een windroos is een uitzonderlijk omvangrijke rozencultivar die een zodanig symmetrisch strakke bloembladzetting heeft, dat de bloem perfect kan dienen om in één oogopslag de vier meerdere en de vier mindere windstreken weer te geven. Bovendien geeft deze roos het hele jaar door bloemen, en komt het erop aan om ze tijdig te verversen, gemiddeld (afhankelijk van het klimaat) één maal per week. Ze hebben zo goed als geen grond nodig, zodat ze ook kunnen gedijen op bijvoorbeeld torenspitsen (zie verder), al geven ze op zo'n plaatsen wel een armoedige indruk, en ontbreken meestal de mindere windstreken.
Weerhaan[bewerken]
Niet zelden zit of staat op zo'n windroos een weerhaan. Dit ras van mannetjeskippen heeft als speciale eigenschap dat hij het als een grote prestatie beschouwt om tegenwind te trotseren, wat verklaart waarom de weerhaan voorkomt in het embleem van veel wielerverenigingen. Door dit dier, dat op deze manier automatisch aanduidt vanwaar de wind komt, of, correcter, "waar de wind zit", aan te leren om het midden van een windroos als verblijfplaats te verkiezen, duidt het, zonder het zelf te beseffen, voor de voorbijgangers de windrichting aan. Er dient aan de weerhaan ook worden geleerd om niet van de windroos te eten, maar weerhanen hebben, mits voldoende gevoed, weinig interesse voor bloemen in 't algemeen, rozen in 't bijzonder, en windrozen in 't heel bijzonder. Omdat op de begane grond de passant zélf wel kan uitvissen vanwaar de wind komt, wordt deze haan vaak op een hoge plaats, bij voorkeur een torenspits, geïnstalleerd. Wanneer een weerhaan niet op zijn vertrouwde windroos zit, dan betekent zulks dat hij naar beneden gebracht is om op een naburig erf voor nageslacht te zorgen. De vrouwelijke exemplaren van dit ras hebben immers die windzoekende eigenschap niet zo uitgesproken, en worden gewoon in een kippenren gehuisvest.
Het kompas rond[bewerken]
Niet toevallig is een kompas rond: het is onbegonnen, of op z'n minst onhandig werk om een vierkant kompas rond te gaan, want die hoeken vormen een ernstig obstakel voor wie een vlot parcours wil afleggen. En precies voor een parcours, een reis, en meer bepaald een ontdekkingsreis, is een draagbare, compacte en vlot hanteerbare versie van de windroos bijzonder nuttig: in onontdekte streken en langs onplatgetreden paden treft men doorgaans geen windrozen aan.
Zo'n kompas is een metalen of plastic doosje waarop een metalen naald is bevestigd, die losjes op een centraal punt roteert en de bijzondere eigenschap heeft om altijd de zelfde richting uit te wijzen. Die richting is doorgaans, maar niet gegarandeerd het Noorden. Deze naalden zijn uit een speciaal metaal, het zogeheten compassiet, vervaardigd. Een anonieme ontdekkingsreiziger ontdekte omstreeks 1325 vóór C. het richtingsgevoel van dit metaal toen hij een op de markt van Samarkand (Oezbekistan) gekocht doosje stopnaalden had laten vallen, en merkte dat ze mooi parallel aan elkaar in dezelfde richting lagen, en tot die richting terugkeerden wanneer hij ze probeerde te herleggen. Navraag leerde hem dat daar stopnaalden en andere kleine metalen objecten altijd uit dat metaal vervaardigd werden, omdat ze zo minder gemakkelijk zoek raakten. Het duurde echter nog tot ruim in de Middeleeuwen eer er echt gebruik werd gemaakt van dit bijzondere metaal: het oudste (bewaarde) echte kompas dateert uit 1066 na C., en werd gebruikt door Willem de Veroveraar om bij mistig weer niet verloren te varen tijdens zijn legendarische oversteek van Normandië naar Engeland. Zijn raadplegen van het kompas is trouwens in meer dan één scène uit het Tapijt van Bayeux te zien.
Noord(en)[bewerken]
Het noorden is de windstreek waarheen de naald van elk zichzelf respecterend kompas wijst. Wijst uw kompas niet naar het noorden, dan dient u bij of tegen de verkoper ervan klacht neer te leggen. Is deze er met de noorderzon vandoor gegaan, dan kunt u
- een nieuw kompas kopen;
- uw prutskompas opnieuw ijken.
Dit laatste gaat als volgt:
In België bevindt het Nationale Kompas IJkpunt zich op het dak van het Brusselse Justitiepaleis, vanwaar men een goed zicht heeft op de stadhuistoren. Daar kan elkeen zijn kompas ijken: het kompas dient zodanig gehouden te worden dat de punt van de naald naar het Stadhuis wijst, en dan kan op de overeenstemmende rand van het toestel de letter N aangebracht worden. Er is nog een "double check" mogelijk door de stadhuistoren te beklimmen en vandaar naar het Justitiepaleis te kijken: indien de punt de pas aangebrachte N aanduidt, dan zou de achterkant van de naald daarheen moeten wijzen.
In Nederland bevindt het Nationale Kompas IJkpunt zich op het dak van het Rotterdamse treinstation Rotterdam-Centraal, en verder gebeurt de ijking analoog aan de Belgische, met Rotterdam-Noord als referentiegebouw. Doublechecken is hier eenvoudiger: het volstaat om vanop hetzelfde punt naar Rotterdam-Zuid te richten.
Éénmaal het kompas geijkt, is het zinvol om naar de plaatsing van de andere windstreken te kijken.
Zuid(en)[bewerken]
Wie, dankzij bovenstaande ijking, het Noorden heeft gevonden, en niet alleen die richting uitkijkt, maar ook zijn of haar torso die richting uit keert, heeft het Zuiden in de rug, en een beetje kompas zal dan ook het Zuiden tegenover het Noorden aangeven. Wie het zaakje nog niet helemaal vertrouwt, houde de achterkant van de naald[2] in het oog, want die wijst, na een goed ijking, óók naar het Zuiden.
Oost(en)[bewerken]
Wie links en rechts uit elkaar kan houden, heeft het vervolgens niet moeilijk om de overblijvende meerdere windstreken te vinden: met het gehele lichaam gekeerd naar het Noorden, wijst, mits de geïnteresseerde over een gemiddeld lichaam beschikt, de rechterschouder naar het Oosten. Een double check is ook hier mogelijk: met gezicht én lichaam naar het Zuiden gekeerd wordt dit Oosten door de linkerschouder aangegeven. Omstreeks zonsopgang is zelfs een triple check mogelijk, omdat dit nuttige hemellichaam precies in het Oosten aan de horizon verschijnt.
West(en)[bewerken]
Wie de drie eerder vermelde windstreken heeft gevonden, zou in principe in staat moeten zijn om ook de vierde windstreek te vinden, hetzij door ze in te vullen op de ontbrekende plaats, hetzij door de rug naar het Oosten te keren, hetzij door de Oostenprocedure om te keren. Ook hier geldt dat op een behoorlijk kompas deze windstreek al is aangeduid. Maar hoedt u voor goedkope namaak, en laat u geen rommel in de handen stoppen, want van de kwaliteit van een kompas kunnen mensenlevens afhangen.
Vijf[bewerken]
De Chinezen beweren dat er nog een vijfde windstreek schuilt in het middelpunt der aarde, maar daar zijn het Chinezen voor. Wind die uit die streek komt brengt in ieder geval niets goeds met zich mee, en produceert, althans volgens een oorgetuige, een bijzonder flatulent geluid. Bovendien wordt de windstoot vaak gevolgd door een vulkaanuitbarsting of een aardverschuiving, een eigenschap die wind uit andere windstreken gelukkig ontbeert.
Noordoost(en), Zuidoost(en), Zuidwest(en) en Noordwest(en)[bewerken]
Wie nóg preciezer wil ingelicht zijn over de te volgen richting, kan ook gebruik maken van de mindere windrichtingen, die zich tussen de meerdere bevinden: precies tussen het Noorden en het Oosten bevindt zich het Noordoosten, precies tussen het Oosten en het Zuiden bevindt zich het Zuidoosten, en zo verder. Een avondvullend maar lonend stukje reken- en redeneerwerk.
 |
Vastgenagelde versie: 4 april 2016 |
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.
| |
Notenbalk[bewerken]
- ↑ "Côté cour" en "Coté jardin" worden ook aanvaard, maar worden minder vaak aangetroffen in windstreekaanduidingskringen, vooral omdat het aanduiden van twee van de vier streken ingewikkelder wordt. Hetzelfde geld voor "bakboord" en "stuurboord".
- ↑ Ervaren ontdekkingsreizigers noemen dit deel schertsend "het gat van de naald".