Accordeon

“Geef mij maar een harmonica, en ach, zelfs een melodica. Maar 't liefst hoor ik accordeon, ook trekzak of bandoneon.”
~ Drs. P over de accordeon.

De accordeon is afkomstig uit de prehistorische metallurgie. Hola, niet panikeren: leg dat verbijsterd gezicht terug in de geïnteresseerde plooi die het had bij het aanklikken van deze pagina. Zowel de archeologie als de antropologie staan duidelijk nog in de kinderschoenen, en de vulgarisatie ervan nog meer.

Archeo-antropologische rechtzetting

"Eureka!" heeft de uitvinder van de accordeon waarschijnlijk niet geroepen. Enigszins dubieuze reconstructie, gezien de aanwezigheid van zowel vuur als metaal. Maar de intentie is lovenswaardig.

De mens heeft zich niet vanaf zijn oorsprong met het smelten van metaal opgehouden, akkoord. Maar:

• lang voordat een mens het vuur ontdekte
• nog langer voordat een afstammeling van diezelfde mens die glinsterdingetjes tussen en in de stenen van het aardoppervlak opmerkte
• nog véél langer voordat een afstammeling van die afstammeling op het idee kwam om met het vuur dat zijn verre voorouder ontdekt had de glinsterdingetjes die zijn minder verre voorouder opgemerkt had om te smelten naar een gebruiksvoorwerp, een sieraad of een wapen
  

had een voorouder van de vuurontdekker al de blaasbalg uitgevonden, geconstrueerd uit hout en dierenvel. Er was iets fundamenteel mis met deze uitvinding: de toepassing ontbrak. Het enorme ding veroorzaakte een luchtstroom wanneer men het dichttrapte, maar daar had men in die winderige tijden, toen het klimaat nog herstellende was van de laatste globale opwarming, geen behoefte aan. De uitvinder was zelfs al begonnen aan serieproductie, wat zowel wijst op zijn teveel aan ondernemingslust als op zijn tekort aan realisme.

Verborgen eigenschap

Twee uitersten, nauwelijks getolereerd in het standaardorkest: de grootste en de kleinste accordeon uit de muziekgeschhiedenis.

Pas toen een muzikaal aangelegd stamlid eens langs de naar oplopende grootte tentoongestelde blaasbalgen liep, en er uit verveling ook eens over liep, toonden deze toestellen hun verborgen kwaliteiten. Elke balg bracht een verschillende toonhoogte voort. Een zwakke toon weliswaar, een iel "fuuuuu", maar een toon. De artiest in spé plukte een grassprietje, hield het voor de luchtstroom, en kreeg een visioen. Alleen de afmetingen klopten niet, maar daaraan viel te sleutelen. In plaats van te wachten tot een afstammeling van de afstammeling van de afstammeling van de afstammeling van de blaasbalguitvinder de eerste sleutel smeedde, pakte hij zijn moed in zijn twee rechterhanden en begon te knutselen.

Compact en lawaaierig

Het resultaat mocht er zijn: één kleine (in verhouding met het origineel toch) blaasbalg die een reeks zoemende grassprietjes aanblies, en per sprietje een knop, waarmee de luchtstroom naar believen kon doorgelaten of gestopt worden. De rietjes waren, hoeft dit nog gezegd, van verschillende afmetingen, en het geheel kwam bovendien zeer ecologisch verantwoord over. Dat was toen in, want de mensen waren de recente klimaatcatastrofes nog niet vergeten, en er was niemand om hen te vertellen dat zij daar eigenlijk niet verantwoordelijk voor waren. De wetenschap was nog zover niet gevorderd. "Alles op zijn tijd," zei Albert Noniem, en hij legde zich nog eens op zijn andere zij.

Accordeongrijns

De god en de godin van de accordeongrijns.

Ook de beruchte accordeongrijns stamt uit deze verre tijd: onze uitvinder, wiens naam wij helaas niet hebben kunnen terugvinden, was zó in zijn nopjes met zijn uitvinding, dat hij ze altijd al grijnzend demonstreerde. Latere accordeonisten, te beginnen met zijn leerlingen, hebben die grijns steeds beschouwd als verplicht onderdeel van de studie van dit instrument.

Orkestleven

Dat wij, meer dan gezond is, af en toe geconfronteerd worden met accordeonisten die niet in een orkest spelen, is nauw verbonden met het typische rebelse karakter van het instrument. De bespeler is namelijk totaal overgeleverd aan de grillen van dit bijzondere toestel. Toch is de juiste plaats van de accordeon in een orkest.

Een orkest in het orkest

Er werd toch even geaarzeld om dit instrument op te nemen in het standaardorkest, omdat het eigenlijk, in zijn meest uitgebreide en luxueuze versie, al een orkest is. Onze anonieme accordeonpionier kon uiteindelijk de overige orkestleden overtuigen, door te wijzen op zijn mogelijkheid om, in geval van nood, voor de meeste andere instrumenten in te vallen. De accordeon is dus eigenlijk het reservewiel van het orkest. Deze opmerking werd pas veel later gemaakt, kort na de uitvinding van het wiel in kwestie. "Alles op zijn..."... maar dat weet de oplettende lezer intussen al.

Plaats van de accordeon in het standaardorkest.

Een orkest buiten het orkest

Soms gaat een rebelse accordeon het ruige leven in.

Het instrument zélf heeft altijd enige moeite gehad met deze toch eerbare status van reservewiel. Vandaar dat we, zoals al eerder aangehaald, regelmatig accordeons aantreffen zonder orkest, en soms zelfs zonder accordeonist! Het verstgaande verregaandste meest verregaande meest extreme voorbeeld is dat van accordeons die menen aan de discipline en ondergeschiktheid van het orkest te ontsnappen, en zich laten inlijven in een orchestrion. O ironie van het lot, o regen en drup! De relatieve serviliteit in een orkestsituatie wordt vervangen door een totale onderworpenheid aan een karton met gaatjes, en éénmaal opgenomen in een Decap of Mortier, is er geen weg terug. Deze exemplaren houden het doorgaans niet lang uit of vol, en eenmaal vervangen door een jongere en goedkopere kracht, verkommeren zij op een hoop schroot achter een ongure tapperij, terwijl de beelden van een glorieus orkestleven aan hun geestesoog voorbijtrekken.

De blaasbalg nu

Fideel, een man van het volk, blijft grijnzen wanneer zijn baard klem komt te zitten.

En de blaasbalg? De familie Noniem bleef koppig blaasbalgen produceren tot hun laatste telg, Adolf, de metallurgie in het leven riep. Hij had geen nakomelingen, maar de dynastie kon vredig uitsterven: een belangrijke etappe in de ontwikkeling van de moderne mens was volbracht. Nu er een toepassing was voor de blaasbalg, begonnen ook anderen het toestel te bouwen en te gebruiken, en het is sindsdien niet meer uit onze samenleving weg te denken.

Aan de schandpaal genageld!	Vastgenagelde versie: 11 augustus 2014
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.

Muziekinstrumenten en aanverwante marteltuigen

Accordeon · Banjo · Basgitaar · Doedelzak · Drums · Fagot · Gitaar
Harp · Orgel · Panfluit · Piano · Sousafoon · Triangel · Trombone