Vejatz lo contengut

Mercè Rodoreda

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Mercè Rodoreda
Fichièr:Rodoreda.jpg
Mercè Rodoreda
Nom de naissença(ca) Mercè Rodoreda i Gurguí Modifica el valor a Wikidata
Naissença10 d'octobre de 1908, Barcelona
Decès13 d'abril de 1983, Girona
Ocupacionescrivana
Genrepròsa, teatre e poesia
Prèmis
Prèmi d'Onor de las Letras Catalanas

Mercè Rodoreda i Gurguí (Barcelona, 10 d'octobre de 1908 - Girona, 13 d'abril de 1983) foguèt una escrivana catalana que recebèt, demest d'autres guerdons, lo Prèmi d'Onor de las Letras Catalanas de 1980. Es considerada coma l'escrivana mai importanta de la literatura catalana contemporanèa, coma o atèstan las referéncias d'autres autors a sas òbras e a l'encòp la repercussion internacional d'aquestas, que compta actualament de traduccions dins mai de trenta lengas. Encara que siá mai coneguda per son talent de romancièra, cultivèt tanben d'autres genres coma la poesia e lo teatre.

Escriguèt mantes libres celèbres coma Mirall trencat o Aloma, mas son òbra principala e mai prestigiosa foguèt La plaça del Diamant, que se representèt mantun còp al teatre e se vegèt adaptada al cinèma en 1982 pel realizador Francesc Betriu.

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Enfància e adolescéncia

[modificar | Modificar lo còdi]

Mercè Rodoreda nasquèt en 1908 dins lo barri de Sant Gervasi de Cassoles a Barcelona. Èra l'enfant unica d'Andreu Rodoreda Sallent, que trabalhava coma comptable e de Montserrat Gurguí Guàrdia.[1] Sos parents èran afogats per la literatura e de teatre, çò que marquèt son enfància. Durant aquel periòde de sa joventut foguèt tanben influenciada per la figura del grand mairal, Pere Gurguí, un amic del poèta Jacint Verdaguer.[2] Aqueste li inculquèt un sentiment catalanista prigond que l'acompanhèt de longa sa vida tota.

La mòrt del grand en 1921 portèt de cambiaments considerables dins l'ostal familial. Lo fraire de la maire, Joan Gurguí, se venguèt installàr amb eles, çò qu'ocasionèt una ruptura dins l'estil de vida de la familha que se vegèt venir subran mai austèr e convencional. La jove Mercè èra admirativa del carisme de son oncle qu'aviá ja idealizat a partir de la correspondéncia qu'avián aguda abans son arribada. Aital, lo 10 d'octobre de 1928, a l'edat de 20 ans, la futura escrivana se maridèt amb son oncle, Joan Gurguí, qu'aviá catòrze ans de mai qu'ela. Per encausa del gra de consanguinitat elevat, aguèron mestièr d'obtenir una dispensa papala abans de se poder maridar.[3] Aguèron pas qu'un enfant, Jordi, lo 23 de julh de 1929.

Per ensajar d'escapar a la monotonia causada per son maridatge e de se desfar de la dependéncia economica envers son marit que li agradava pas gaire, Mercè Rodoreda comencèt a escriure; e dapasset aquel léser venguèt una passion.[3]

Los primièrs temps de l'escritura

[modificar | Modificar lo còdi]

En 1931, Mercè Rodoreda comencèt a seguir de corses al Licèu Dalmau. Ailà melhorèt pauc a cha pauc sa coneissença e mestresa del catalan gràcias a l'ensenhament que recebiá del pedagòg e lingüista figuerenc Delfí Dalmau i Gener. L'influéncia de l'erudit, que venguèt lèu un amic pròche, la marquèt prigondament e l'incitèt a enriquir e completar sa formacion.[4]

L'an seguent, en 1932, foguèt publicat son primièr roman Sóc una dona honrada? a l'ostal d'edicion Catalònia e a l'encòp qualques contes dins divèrses jornals. L'òbra foguèt pas remarcada manca a partir del moment que foguèt causida coma candidata al Prèmi Crexells en 1933; mas lo prèmi aquel an foguèt ganhat pel dramaturg e poèta Carles Soldevila.[5]

L'1 d'octobre de 1933, comencèt a trabalhar coma jornalista dins la revista setmanala Clarisme. I publiquèt 24 contribucions: cinc pròsas a prepaus de la cultura tradicionala, tretze entrevistas, dos comptes renduts, un conte e tres comentaris de tematica politicoculturala, musicala e cinematografica.[6] Lo meteis an, dintrèt dins l'Associació de la Premsa de Barcelona e se ne faguèt membre, çò que fasiá evidenta sa volontat de trabalhar dins l'univèrs del jornalisme.[7]

Durant la prima de 1934, Mercè Rodoreda publiquèt sa segonda òbra, Del que hom no pot fugir, que pareguèt dins las edicions de la revista Clarisme.[5][8] En mai d e la meteissa annada, recebèt lo Prèmi del Casino Independent dels Jòcs Florals de Lheida amb lo conte «La sireneta i el delfí», qu'es actualament perdut.[8]


Aprèp qu'escriguèsse aqueste segond libre, Joan Puig i Ferreter, lo director d'Edicions Proa, la venguèt veire e manifestèt son interès de publicar son òbra seguenta: Un dia en la vida d'un home.[5] Se publiquèt lèu, durant l'auton d'aquel an, dins una colleccion de Proa. Rodoreda començava aital a penetrar gradualament lo mond literari catalan gràcias a l'ajuda de Puig i Ferreter. Aqueste li aviá dobert las pòrtas d'El Club dels Novel·listes, un cercle format per d'autors coneguts coma Armand Obiols, Francesc Trabal o Joan Oliver, qu'èran a l'encòp d'ancians membres de La Colla de Sabadell.[9] Foguèt durant aquel temps qu'entamenèt una lectura entosiasta dels romans de l'escrivan rus Fiòdor Dostoievski.

Los ans seguents, entre 1935 e 1939, publiquèt un total de setze contes pels enfants dins lo jornal La Publicitat. Apareissián dins una seccion sonada Una estona amb els infants.[10] Demest totes aqueles, un dels mai remirables es probablament El noiet i la casona, qu'aviá dedicat a son dròlle, e puèi èra tanben qualitadós lo tèxt La fulla, escrich en omenatge a l'escrivan Josep Carner. A mai, tota aquela activitat creadoira se fasiá al meteis moment que publicava d'autres contes dins de mejans de premsa en catalan de primièr òrdre coma La Revista, La Veu de Catalunya o Mirador, demest mantun autre.[11]

Publiquèt son quatren roman, Crim en 1936. Posteriorament Rodoreda rebutèt aqueste roman, amassa amb los tres autres editats anteriorament, en considerar qu'èran lo fruch de son inexperiéncia.[3][12]


L'arribada de la notorietat

[modificar | Modificar lo còdi]
«La Colometa» de Xavier Medina-Campeny, en Barcelona.

A partir de 1937, Rodoreda ocupèt la carga de correctritz de catalan dins lo Comissariat de propaganda de la Generalitat Catalana. Gràcias a aquela ocupacion aguèt l'escasença d'i encontrar las escrivanas mai coneguda de l'epòca coma Aurora Bertrana, Maria Teresa Vernet, e de venir una amiga intima de Susina Amat, Julieta Franquesa, Anna Murià e Carme Manrubia.[3]

Gràcias a son òbra Aloma emportèt en 1937 lo Prèmi Joan Crexells de narrativa de l'any 1937 s'atorgà a Mercè Rodoreda per la seva obra Aloma.[13] Foguèt durant aqueste meteis an que se disseparèt de son marit,[3] Joan Gurguí, aprèp que visquèssen amassa uns onze any e malgrat son enfant en comun. Son amant supausat, lo traductor e politician revolucionari Andreu Nin i Pérez,[14] foguèt arrestat lo 16 de junh davant la sedença de son partit, lo POUM, situada sus La Rambla de Barcelona, e foguèt puèi torturat e assassinat, qualques jorns mai tard, per d'agents de la polícia sovietica per òrdre del General Alexander Orlov a la preson d'Alcalá de Henares.[15]

En 1938, l'Institucion de las Letras Catalanas faguèt la publicacion del cinquen roman de Mercè Rodoreda titulada Aloma. Foguèt aquesta la primièra òbra que Rodoreda acceptèt de reconéisser coma una obra sia vertadièra, e mai se ulteriorament la transformèt e la tornèt publicar. Aquela meteissa annada visitèt en representacion del PEN club de Catalonha, e en companhiá de l'escrivan de Sabadell Francesc Trabal, lo congrès internacional del PEN club a Praga, ont legiguèt una benvenguda qu'èra estada escricha per un dels escrivans màgers d'aquel temps, lo barcelonés Carles Riba.[3]

Temps d'exili (1939-1972)

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo 23 de genièr de 1939, qualques meses abans la desfacha de las fòrças republicanas, Mercè Rodoreda partiguèt per l'exili. Coma l'escrivana pensava que la separacion seriá brèva laissèt son fill en companhiá de sa maire.[16] E mai se Mercè Rodoreda aviá pas jamai participat en politica, se n'anèt en seguir los conselhs de sa maire. Li diguèt de fugir qu'aviá paur dels problèmas que li podián causar a sa filha sas activitats ligadas a las publicacions en catalan, al catalanisme en general e tanben a qualques revistas d'esquèrra durant las annadas anterioras.[17] Viatgèt dempuèi Barcelona a Girona, dins un bibliobús qu'èra la proprietat de la Conselhieriá de Cultura de la Generalitat de Catalonha. Los ocupants d'aquel bibliobús foguèron los escrivans Xavier Benguerel, Pere Calders, Sebastià Gasch, Domènec Guansé, Cèsar August Jordana, Lluís Montanyà, Anna Murià, Armand Obiols, Joan Oliver, Mercè Rodoreda e Francesc Trabal.[18] Qualque temps aprèp, a ras de la termièra, seguiguèt son camin pel Mas Perxés, dins lo municipi d'Agullana, fins que poguèt traversar la frontièra administrativa pel Pertús. Arribèt a l'estat francès sèt jorns aprèp d'aver laissat la capitala catalana, lo 30 de genièr. Aprèp d'aver passat la nuèch al Voló, se dirigiguèron totes cap a Perpinhan. I demorèron pas que tres jorns, e a partir de la capitala rosselhonesa viatgèron fins a Tolosa amb lo tren.

Partiguèt puèi cap a París ont arribèt a la fin de febrièr e qualques meses mai tard se n'anèt viure dins una localitat vesina de la capitala francesa, Roissy-en-Brie, un vilatge de l'èst d'Isla de França. S'installèt alara dins lo castèl de Roissy-en-Brie, una construccion del sègle XVIII, qu'en aquel moment èra estat concebut coma refugi d'escrivans.[18] Ailà visquèt durant fòrça meses amb d'autres intellectuals catalans, refugiats coma ela en França. Partetgèt aquel espandi amb los escrivans Anna Murià, Cèsar August Jordana, Armand Obiols, Francesc Trabal e Carles Riba.[16]

Durant lo temps que passèt a Roissy-en-Brie nasquèron divèrsas relacions amorosas. La mai famosa d'aquestas foguèt la que visquèt Mercè Rodoreda amb l'escrivan Joan Prat i Esteve, mai conegut jos son pseudonim d'Armand Obiols. La relacion generèt fòrça problèmas dins la coesion del grop pel fach qu'Armand Obiols èra maridat amb la sòrre de Francesc Trabal e qu'avián un enfant amassa qu'èra demorat amb la maire a Barcelona.[19] A mai, la sògra d'Armand Obiols e maire de Trabal, aviá viatjat amb son filh fins al castèl amb d'autres membres de la familha Trabal.[19] En consequéncia, l'adulteri devesiguèt los exiliats catalans en dos camps opausats.[19] Segon Anna Murià, qu'èra la confidenta de Francesc Trabal, aqueste s'i opausava pas sonque per sa sòrre mas tanben per encausa de sa gelosiá, ja qu'aviá agut aparentament una relacion secreta amb Mercè Rodoreda a Barcelona, coneguda sonque per totes dos e per Murià.[20]

L'ambient de relativa estabilitat que lo castèl oferissiá se vegèt trebolat pel començament de la Segonda Guèrra Mondiala. Foguèt en aquel moment que d'unes decidiguèron de s'exiliar tornarmai e de se dirigir cap als païses d'America Latina mentre que d'autres preferiguèron de demorar en França. Rodoreda, ela, s'estimèt mai de partir pas e de viure amb Obiols dins l'airal.[16] Amassa, s'installèron dins un ostal, sonat Villa Rosset, situat dins la periferia del vilatge.[18]

Fugida dels nazis
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo pont de Beaugency.

Mercè Rodoreda, amassa amb d'autres escrivans qu'èran encara refugiats en França, deguèt fugir de París cap a la mitat del mes de junh de 1940 per encausa de la progression de l'armada alemanda que se dirigissiá devèrs Orleans per la via d'Artenay. Josep Maria Esverd poguèt trobar una camioneta per fugir de França pasmens aguèron pas d'astre que l'endeman lo veïcul foguèt confiscat per las tropas francesas.[21] Aprèp d'ensajar en van de prendre lo tren, lor calguèt fugir en caminar cap al sud. Son objectiu èra de traversar lo flum Leire per se poder refugiar dins la zòna dicha liura, pr'aquò un pauc de temps abans d'arribar a Orleans, s'avisèron de la progression de l'invasion que vegèron la vila en flamas e que demorava pas cap de pont per poder passar Leire. Fin finala, aguèron de cambiar sos projèctes inicials e de causir una autra rota.[18]

Durant 12 jorns s'abriguèron totes dins una granja de Meung-en-Loire fins que l'armistici del 22 de junh de 1940 foguèsse signat. Dempuèi aquela localitat s'endralhèron encara mai al sud fins a s'installar aqueste còp a Lemòtges.[18]

A Lemòtges, l'escrivana demorèt dins una cambra del numèro 12 de la carrièra de las Filhas de Nòstra Dòna. Foguèron de temps dificils per l'autora, que lo 5 de junh de 1941 vegèt cossí son companhon sentimental, Armand Obiols, èra arrestat. Visquèt puèi soleta fins al mes d'octobre d'aquel annada.[18] Durant aquel periòde, Armand Obiols deguèt far de trabalhs forçats a Saillat-sur-Vienne dins una peirièra. Pasmens, gràcias a de contactes e divèrsas demandas Mercè Rodoreda capitèt d'obtenir que foguèsse mandat a Bordèu.[14] Quand Obiols se trobèt dins de condicions de vida melhoras en país bordalés, Rodoreda se faguèt membre d'un cercle d'estudi dedicat a la lectura e a l'aprendissatge de la lenga anglesa.[22]

Durant los meses seguents, la relacion entre Mercè Rodoreda e Armand Obiols se faguèt subretot a distància, e se poguèron trobar sonque esporadicament en persona. Foguèt sonque cap a la fin del mes d'agost de 1943, que Rodoreda se n'anèt viure al numèro 43 de la carrièra Chauffor a Bordèu ont se retrobèt amb son amant. Dins la vila occitana, l'escrivana catalana visquèt de moments fòrça durs, e per subreviure fasiá de costura dins una botiga durant una bèla part de la jornada, e son trabalh li preniá talament de temps qu'aviá pas cap de pausa per se consagrar a l'escritura.[22]

Lo retorn a París

[modificar | Modificar lo còdi]

En setembre de 1946, Rodoreda e son companhon Armand Obiols causiguèron de tornar a París, e lai s'installèron dins l'ostal de Rafael Tasis i Marca, que viviá alara al numèro 9 de la carrièra de Coëtlogon. Un pauqueton de temps mai tard, lo parelh decidiguèt de mudar per s'implantar dins un apartament, situat dins un immòble al numèro 21 de la carrièra de Cherche-Midi, fòrça al ras de la zòna residenciala de Saint-Germain-des-Prés, qu'èra en aquel moment un dels luòcs preferits de reunion per un nombre considerable d'intellectuals franceses de l'epòca. Ailà demorèron durant uèch ans, e mai, en realitat l'escrivana se desfaguèt pas totalament d'aquel lotjament fins a l'an 1977.[22]

Al començament de 1947, Mercè poguèt abandonar son ocupacion de cordurièra per anar trabalhar, tornarmai, coma collaboradora de la Revista de Catalunya. A mai de publicar durant aquel an de racontes dins las edicions divèrsas de la revista, aguèt tanben l'escasença de ne far espelir qualques uns en America Latina, a Chile e a Mexic subretot.[23]

De 1947 a 1953, Rodoreda poguèt pas cultivar una literatura de granda extension que dempuèi 1945 aviá començat a patir de problèmas de santat, que coincidiguèron amb la reaparicion d'una paralisi somatica de son braç drech. Per aquesta rason, intensifiquèt sa creacion poetica e trobèt dins la figura de Josep Carner un mèstre, e mantenguèt una correspondéncia constanta amb el durant fòrça temps. En 1952, l'autora entamenèt una terapia de recuperacion de sa motricitat al balneari de Chátel-Guyon.[16] Durant aquelas annadas que visquèt a París comencèt l'escritura de dos romans qu'acabèt pas jamai.[16]

En 1947, del temps dels Jòcs Florals de la Lenga Catalana que se debanèron a Londres aquel an, ganhèt sa primièra Flor Naturala gràcias a sièis sonets: Rosa, Amor novell, Adam a Eva, Ocell e dos autres escriches qu'avián pas de títol.[24]

L'an seguent, foguèt amb son poèma Món d'Ulisses que Rodoreda obtenguèt, pel segond còp, la Flor Naturala dels Jòcs Florals de 1948 a París. Lo poèma apareguèt un pauc mai tard aquel meteis an dins lo periodic literari La nostra Revista.[25]

Amb son tèxt Albes i nits aguèt l'escasença d'emportar una tresena victòria al concors dels Jòcs Florals, çò que li portèt la possibilitat d'èsser nomenada «Mestre en Gai Saber» a Montevideo en 1949.

Durant aquela mateissa annada realizèt un viatge a Barcelona, qu'èra la primièr vegada qu'i tornada dempuèi que s'èra exiliada.

Qualques ans mai tard, en 1951, se sarrèt al mond de la pintura, interessada subretot per de pintors coma Pablo Picasso, Paul Klee e lo catalan Joan Miró, e comencèt de realizar qualques creacions personalas. Dins una de las letras qu'escriguèt a Armand Oriols en 1954 explicava qu'aviá ja aquesit un «estil e un mond» dins la pintura,[23] en reconéisser pr'aquò que son univèrs veritable se trobava dins l'escritura. D'un autre costat, son companhon aviá ja començat a trabalhar coma traductor per l'UNESCO gràcias als contactes de l'escrivan Quiroga Plá, e al cap de dos ans, en 1953, decidiguèt de s'installar definitivament dins la capitala soïssa, a Genèva.[26]

La vida en Soïssa

[modificar | Modificar lo còdi]

Mercè Rodoreda seguiguèt Obiols en Soïssa. En 1954 lo parelh se venguèt installar dins un apartament situat al numèro 19 de la carrièra de Violet, dins un barri borgés de la ciutat de Genèva. Pr'aquò, sa novèla vida dins aquela granda ciutat li agradèt pas gaire a l'escrivan que de contunh s'i sentiguèt coma una estrangièra exiliada, aital reconeissiá que la localitat soïssa «és una ciutat fòrça enutjanta, apta per escriure».[27] Pas gaire de temps aprèp, venguèt una autra mudason, per encausa de son trabalh Obiols deguèt partir demorar a Viena, en Àustria. Durant aquela meteissa annada, Rodoreda se n'anèt a Barcelona e faguèt aquel viatge subretot per assistir al maridatge de son enfant unic, Jordi Gurguí i Rodoreda.[14]

En aquel periòde, sa produccion literària floriguèt. En 1956 se ganhèt lo Prèmi d'Ensag Joan Maragall amb l'òbra Tres sonets i una cançó que foguèt publicada dins lo suplement literari "la Gaseta de Lletres" de La Nova Revista.[28] Gaireben al meteis moment, recebèt lo Prèmi Joan Santamaria que li foguèt autrejat a Barcelona aquela meteissa annada, gràcias a son conte Carnaval.[14]

Dos ans aprèp, en 1958 foguèt editat un recuèlh de contes sieus sonat Vint-i-dos contes qu'aviá ja recebut anteriorament lo prestigiós Prèmi Víctor Català.[29] Qualques contes compreses dins l'òbra èran ja estat publicats a Mexic del temps de l'exili en França, mentre que mantun autre èran encara inediches. Segon o confessèt la quita autora, aquel libre èra espelit d'una crisi de tecnicas qu'entrainèt un nivèl literari desparièr entre los divèrses contes, e mai s'èran units per una tematica comuna.[30]

Òbras mai importantas

[modificar | Modificar lo còdi]
Tomba de Mercè Rodoreda al cementèri de Romanyà
Corpus òbras de Mercè Rodoreda.

Referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Jornada Mercè Rodoreda, Clopés, J., Red Telemática Educativa, Generalitat de Catalunya
  2. ↑ «Cronologia - 1908-1921». Fundació Mercè Rodoreda.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 et 3,5 «Cronologia - 1928-1938». Fundació Mercè Rodoreda.
  4. ↑ Real Mercadal (2005) p. 79
  5. ↑ 5,0 5,1 et 5,2 Real Mercadal (2005) p. 78
  6. ↑ Real Mercadal, Neus (2005) p. 84
  7. ↑ Real Mercadal, Neus (2005) p. 80
  8. ↑ 8,0 et 8,1 Real Mercadal, Neus (2005) p. 77
  9. ↑ Mercè Rodoreda i Joaquín Soler Serrano (1981) 'A fondo' Televisión Española
  10. ↑ Cortés Orts, Carles (1997) p. 105
  11. ↑ «Mercè Rodoreda, els fruits de l'exili». Universitat Oberta de Catalunya.
  12. ↑ «Mercè Rodoreda Joc de Miralls - Cronologia». Universidad Abierta de Cataluña, Generalitat de Catalunya i Fundació Mercè Rodoreda.
  13. ↑ «Premio Joan Crexells». Ateneu Barcelonès.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 et 14,3 «Aleph, Lectores contades - Cronologia».
  15. ↑ Ángel Viñas. «Un agente estalinista, cerebro del asesinato de Nin». El País.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 et 16,4 «Cronologia - 1939-1953». Fundació Mercè Rodoreda.
  17. ↑ Mercè Rodoreda i Joaquín Soler Serrano (1981) A fondo. Editor Televisión Española. Mercè Rodoreda en la entrevista A fondo (1981)
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 et 18,5 Real Mercadal (2008) p. 1
  19. ↑ 19,0 19,1 et 19,2 Murià (2003) p. 450
  20. ↑ Murià (2003) p. 451
  21. ↑ Mercè Rodoreda y Joaquín Soler Serrano (1981 ) A fondo. Editor Televisión Española
  22. ↑ 22,0 22,1 et 22,2 Real Mercadal(2008) p. 2
  23. ↑ 23,0 et 23,1 Real Mercadal (2008) p. 3
  24. ↑ Rodoreda, Mercè. . Els Marges (1984) p. 17.
  25. ↑ Rodoreda, Mercè, Món d'Ulisse. Editor La Nostra Revista n 35-36 (1948) p.367
  26. ↑ Antoni Rovira i Virgili, Maria Capdevila. «Cartes de l'exili, 1939-1949». Publicacions de l'Abadia de Montserrat. P. 427 ISBN 8484154068.
  27. ↑ Vilallonga, Mariàngela (2008) pp.73-74
  28. ↑ Rodoreda, Mercè Tres sonets i una cançó Editor La Nova Revista n. 6 (1956), pp. 21-22
  29. ↑ «Cronologia1954-1959». Fundació Mercè Rodoreda.
  30. ↑ Arnau i Faidella (1974) p.1

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Mercè_Rodoreda&oldid=2374588 »