Vejatz lo contengut

Massai

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Massai
Populacion totala
883 000
Regions amb populacion significativa
Kenya 377 089
Tanzania 430 000
Lenga
maa
Religion
monoteïsme inclusent cristianisme
Grop etnic ligat
Samburu

Los Massais son un grop etnic indigèna d'Africa de l'Èst entre los pòbles mièg nomadas que vivon en Kenya e al nòrd de Tanzania. Tenon de costumas e de vestits particulars e demòran prèp dels grands pargues naturals d'Africa de l'Èst, çò que ne'n fa demest los mai coneguts dels grops etnics africans [1] Parlan maa,[1] una lenga de la familha nilosahariana ligada a las lengas dinka and nuer, e son tanben educats dins las lengas oficialas de Kenya e Tanzania: swahili e anglés. La populacion massai foguèt estimada a 377 089 personas al recensament de 1989[2] o a 453 000 parlaires de la lenga en Kenya en 1994[3] e 430 000 en Tanzania en 1993[3] amb una estimacion totala "pròcha 900 000"[1] L'estimacion de las populacions massais respectivas dels dos paises es complicada de per l'alunhament de nombroses vilatges, e de per sa natura mièg nomada.

A l'encòp los govèrns tanzanian e kenyans instituiguèron de programas per fin d'encoratjar los Massais de daissar son biais de viure tradicional mièg nomada, mas eles an servadas sas costumas[4] Recentament, l'ONG Oxfam considerèt que lo biais de viure massai podiá èsser una responsa al cambiament climatic pr'amor de sa capacitat a viure dins los desèrts.[5]

Istòria

[modificar | Modificar lo còdi]
Guerrièr Massai

Segon sa pròpria tradicion orala, los Massais serián originaris de la bassa val de Nil al nòrd del Lac Turkana (Nòrd-oèst de Kenya) e comencèron sa migracion cap al sud a l'entorn del sègle XV, en arribar per una longa lista de tèrra que s'espandís del nòrd de Kenya fins a la Tanzania centrala entre los sègles XVII e XVIII. D'autres grops etnics qu'èran installats enlà foguèron desplaçats per fòrça. [2] Lo territòri Massai atenguèt sa talha màger a la mitat del sègle XIX, e cobriguèt gaireben la Granda Val del Rift tota e las tèrras vesinas del Mont Marsabit al nòrd fins a Dodoma al sud.[6] A aquesta epòca los massais, qu'apartenián al grop mai important, raubavan de bestial tant luenh coma sus la còsta de Tanga en Tanzania. Los raubaires utilizavan de bloquièrs e de lanças, mas èran pus espaurugants en bandir de bastons (orinka) que podián lançar fins a 100 m. En 1852 foguèt raportada una concentracion de 800 guerrièrs massais en movement en Kenya. En 1857, après aver despoblada la region de “Wakuafi salvatge” al sud de Kenya, los guèrrièrs massais amenacèron Mombasa sus la còsta de Kenya. [3][7]

Guerrièrs massais en Africa de l'Èst alemanda, c. 1906/18.

Amor d'aquesta migracion, los massais son los parlaires nilosaharians situats pus al sud.

Lo periòde d'expansion foguèt seguit per l'"Emutai" de 1883-1902. Aqueste periòde foguèt marcat per de marranas: pleuropneumonia bovina contagiosa, pesta bovina, e picòta. La primièra estimacion facha d'en primièr per un lòctenent alemand dins çò qu'èra a l'epòca lo nòrd-oèst de Tanganyika, èra que 90 del cent del bestial e la mitat dels animals salvatges periguèron de la pèsta bovina. De mètges alemands dins lo meteis airal disián que «cada segonda» un african èra marcat a la cara per las bofigas degudas a la picòta. Aqueste periòde coïncidiguèt amb una secada. La pluèja foguèt gaireben absenta en 1897 e 1898. [4]

L'explorador austriac Oscar Baumann viatgèt per las tèrras massais en 1891-1893, e descriguèt l'ancian poblament dins lo cratèr de Ngorongoro dins son libre de 1894 Durch Massailand zur Nilquelle ("A travèrs las tèrras massais fins a la font de Nil"): «I aviá de femnas redusidas a d'esqueletas que sos uèlhs avián l'agach fixe e baug de l'anequeliment ... los guerrièrs èran tot just capables de se rebalar de gratipautas, apatics, tal coma de vielhasses sens vigor. D'eissams de voltors los seguissián de naut, esperant sas victimas seguras.» S'estimèt que los dos tèrces dels massais moriguèron pendent aqueste periòde. [5]

Al començament amb lo tractat de 1904 , [6] puèi amb lo de 1911, las tèrras massai en Kenya foguèron redusidas de 60 del cent quand los angleses los fòrabandiguèron per far d'abitacions pels colons, puèi los acantonèron fins a uèi dins los districtes de Kajiado e Narok .[7] Los massais en Tanzania foguèron desplaçats de las tèrras fertilas entre lo Mont Meru e lo Mont Kilimanjaro, e de la màger part de las nautas tèrras fertilas de Ngorongoro dins los ans 1940.[8][8] Fòrça tèrras foguèron presas per fin de crear de resèrvas de vida salvatja e de pargues nacionals: Amboseli, Pargue Nacional de Nairobi, Masai Mara, Samburu, Lac Nakuru, e Tsavo en Kenya; Manyara, Ngorongoro, Tarangire [9] e Serengeti en Tanzania.

Los massais son de pastres e resistiguèron a las quichadas dels govèrns tanzanian e kenyan per lor far adoptar un estil de vida mai sedentari. Demandèron de dreches de far pasturar sas bèstias dins mantun pargue nacional dins los dos païses.

Los massais s'opausavan a l'esclavatge e vivián a proximitat dels animals salvatges amb una asirança per la caça e los aucèls. Las tèrras massais son al jorn de uèi las melhoras zonas de caça d'Africa de l'Èst. La societat massai delembrèt pas jamai lo trafic d'èssers umans, e los mercants d'esclaus los defugissián.[9]

Existisson principalament dotze sectors geografics dins la tribú, que cadun a sas costumas pròprias, son biais de se vestir, son cap e son dialècte. Aquestas subdivisions son: Keekonyokie, Damat, Purko, Wuasinkishu, Siria, Laitayiok, Loitai, Kisonko, Matapato, Dalalekutuk, Loodokolani e Kaputiei.[10]

Cultura

[modificar | Modificar lo còdi]
Massais e cabanas enrodadas d'un enclaus de cacièr espinós sonat Enkang - Serengeti de l'Èst, 2006

La societat massai es fòrça patriarcala per natura amb los ancians, de còps que i a, acompanhats d'ancians retirats, que decidisson per los afars màgers de cada grop massai. Quantitat de leis oralas governan mantun aspèctes del comportament. Las execucions i son desconegudas, e normalament un pagament en bestial resolvrà totes los afars. Un procèssus fòra d'aquelas leis sonat 'amitu', 'far la patz', o 'arop', qu'implica d'excusas substancialas se practica tanben.[11] Los massais son monoteïstas, e sonan Dieu Enkai o Engai. Engai es una divinitat unica amb una natura duala: Engai Narok (Dieu Negre) es benvolent, e Engai Nanyokie (Dieu Roge) es venjaire.[12] La "Montanha de Dieu", Ol Doinyo Lengai, es situada al nòrd de Tanzania. La figura umana centrala dins lo sistèma religiós massai es lo "laibon" que pòt èsser implicat dins: la garison chamanica, la devinacion e la profecia, assegurar lo succès a la guèrra o far venir la pluèja. Quin que siá poder individual un laibon aviá èra una foncion de personalitat mai que posicion.[13] Fòrça massais venguèron musulmans, e en nombre mendre, crestian.

Un indèx de mortalitat infantila enauçat a cò dels massais butèt a çò que los nenons foguèsson pas reconeguts abans l'atge de tres lunas, ilapaitin.[14] Pels massais que vivon d'un biais tradicional, la fin de la vida es virtuala sens ceremonia, e los mòrts son daissats defòra pels necrofags.[15] Un còs regetat pels necrofags (mai que mai l'ièna pigalhada, sonadas Ondilili o Oln'gojine en lenga massai) es vist coma avent quicòm de marrit, e pòt causar una desgàcia sociala, doncas es pas rar de veire un còs cobèrt de la graissa e de la sang d'un buòu abatut.[16] L'Enterrament dins lo passat èra reservat als caps grands, dempuèi que se cresiá qu'èra nociu per la tèrra.[17] .[17]

Los centres de vida tradicionals massai son situats a l'entorn del sieu bestial que constituís la font primària de manjar. La mesura de la riquesa d'un òme se fa en tèrmes de bestial e de mainatges. Un tropèl de 50 bèstias es respectable, e un ramat de dròlles çò melhor. Un òme qu'a abondància d'un mas pas l'autre es considerat coma paure.[18] Un mite massai conta que Dieu lor donèt tot lo bestial de la tèrra, çò que menèt a la cresença que la raubariá del bestial d'autras tribús èra tornar prene çò sieu, una practica qu'es venguda fòrça mens comuna. .[19]

Abitat

[modificar | Modificar lo còdi]
Sosta cobèrta de bosa de bestial per l'impermeabilizar
Femna massai qu'es a adobar un ostal en Masai Mara (1996)

Coma pòble istoricament nomada o mièg-nomada, los massais utilizèron tradicionalament de materials locals aisidament disponibles, e una tecnologia indigèna per bastir sos ostals. L'ostal tradicional massai èra concebut d'en primièr per un pòble en movement e èra fòrça temporari per natura. Los Inkajijik (ostals) son en forma d'estela o circular, e son bastits per de femnas galhardas. L'estructura es formada de fustas fixadas directament pel sòl e entrelaçadas amb un riejat de brancas mai pichonas, engeissat amb una barreja de fanga, de brotilhas, d'èrba, de bosa de vaca e d'urina umana, e de cendres. La bosa de vaca assegura l'impermeabilitat del teulat. L'enkaji es pichon, mesura aperaquí 3 m x 5 m pel sòl e sonque 1,5 m de nautor. Amb aqueste espaci la familha cosina, manja, dormís, viu e sèrva lo manjar, l'esséncia e sas autras possessions. Lo bestial pichon es tanben de còps que i a acostumat a i dintrar. [10][11] Los viltages son claus per una baranha circulara (Enkang) bastida pels òmes, generalament facha de cacièr espinós, un arbre indigèna. De nuèit, totas las vacas, cabras e fedas son dintradas dins un enclaus al centre, sosta per las protegir de las bèstias salvatges.

Organizacion sociala

[modificar | Modificar lo còdi]

L'unitat centrala de la societat massai se basa sus l'edat. E mai que los gojats joves sián mandats defòra amb los vedèls e los anhèls tanlèu que sabon marchar, l'enfantesa pels dròlles es majoritàriament un temps de jòcs, levat a l'ocasion d'un ritual per provar valor e endurància. Las gojatas son responsablas de corvadas coma cosina e molzuda, d'abiletats qu'aprenon ja de las siás maires a una edat primairenca. [20] Cada 15 ans o aperaquí, una generacion nòva e individualament nomenada de Morans o Il-murran (guerrièrs) serà iniciada. Aiçò implica fòrça gojats entre 12 e 25, qu'an atengut la pubertat e que fan pas partida de la "promocion" anteriora. Un rite de passatge de l'enfància a l'estat de guerrièr es una ceremònia de circoncision dolorosa, qu'es facha sens anestesic. Aquel ritual es abitualament fach pels ancians, qu'utilizan un cotèl amolat e de bendatges de pel de bestial pel procediment. Lo mot maa per per la circoncision es emorata.[21] Lo gojat a d'endurar l'operacion en silenci. Las expressions de dolor li portarián desonor, encara que temporàriament. De planhs podrián causar un auvari dins aquel procediment fastigós e malaisit, que ne podriá resultar un assanament tardièr, disfoncion, e dolor. La garison pòt prene 3 a 4 meses, pendent los quals urinar es dolentós e de còps que i a impossible, e los dròlles an de se vestir de negre per un periòde de 4 a 8 meses.[22]

Jove Moran amb maquilhatge e capèl de plumas

Pendent aquesta passa, los gojats novèlament circoncits vivon dins una manyatta, un vilatge bastit per sas maires. La manyatta a pas d'enclaus de proteccion que l'enròde, sotalinhant lo ròtle del guerrièr de protector de la comunitat. Cap d'enclaus es pas bastit pr'amor que los guerrièrs an pas de bestial. D'autres rites de passatge son demandats abans d'obténer l'estatut de guerrièr adulte, que culmina amb la ceremonia eunoto, la "venguda de l'atge".[23]

Bandièra Massai

Quand una nòva generacion de guerrièr es iniciada, los ilmoran existents an de s'endevenir d'èsser "jove ancians", que seràn responsables de las decisions politicas fins que vengan "vièlhs ancians".[24][25]

Los guerrièrs son encargats de la securitat de la societat, e passan son temps a corrir las tèrras massais dins los limits de sas termièras. Son tanben fòrça implicats dins lo comèrci de bestial per fin de se constituir un tropèl, ara mai per la barata qu'autrescòps pel raubament.[26] Los gojats son responsables del tropèl de bestial. Pendent la secada, ambedós gojats e guerrièrs assumisson aquela responsabilitat. Los ancians balhan de conselhs per las activitats de cada jorn. Las femnas son responsablas de la bastison dels ostals e del provesiment de l'aiga, d'amassar la lenha, de la molzuda de las bèstias e de la cosina per la familha tota.[27]

Dança tradicionala: Adumu

Un mite suls Masais èra que cada òme jove èra supausat d'aucir un leon abans que foguèsse circoncit. Pasmens la caça del leon es una activitat del passat, e es estada enebida en Africa de l'Èst, mas los leons son encara caçats quand nafran lo bestial,[28] e los joves guerrièrs que s'engatjan dins una caça tradicionala an pas d'assumir de consequéncias significativas.[29] Las preocupacions creissentas per las populacions de leons butèt a la mesa en plaça d'un programa que promòu l'acceptacion de compensacions quand un leon tua de bestial, puslèu que la caça e la mesa a mòrt del predator.[30] Pasmens, tuar un leon balha un estatut de valor e la celebritat dins la comunitat.

Las femnas subisson tanben l'excision ("circoncision femenina" o emorata) que fa partida d'un rite de passatge ritual que i son balhats instruccions e conselhs per son ròtle novèl, alavetz que son vengudas a l'atge d'èsser de femnas prèstas per lo maridatge. En Kenya la circoncision femenina es practicada per 38% de la population. La forma mai comuna n'es la clitoridectomia.[31] Aquelas circoncisions son generalament fachas per un "pratician" convidat que sovent es pas massai, normalament del grop Dorobo. Los cotèls e las lamas utilizadas son fargadas per de faures, il-kunono, que son evitats pels massais pr'amor que fargan d'armas de mòrt (cotèls, lamas cortas (ol alem), lanças, etc). Coma los joves òmes, las femnas que van èsser circoncisas se cargan de vestits negres, pintan sas caras de marcas, e se cobrisson la cara a l'acabament de la ceremonia.[32]

La practica de la circoncision femenina es tanben sonada Mutilacion genitala femenina, e provòca fòrça criticas venentas a l'encòp del defòra e de fòrça femnas que l'an subida, coma la militanta massai Agnes Pareiyo. Recentament d'unas instàncias ensagèron de far remplaçar la circoncision femenina per una ceremonia de "talh pels mots" acompanhada de danças e cants a la plaça de la mutilacion. Pasmens la practica demora prigondament establida e valorizada dins la cultura. D'unes l'estiman necessària considerant que los òmes massais pòdon regetar las femnas non excisadas, en considerar que son pas "maridablas" o en pagar una verquièra mendra. La practica pòt provocar la formacion d'un teissut de crèuge espés, que fa venir malaisida la miccion, e aquò tanben provoquèt una controvèrsia .[33] La mutilacion genitala femenina es illegala en Kenya e Tanzania.[34][35]

Las femnas maridadas que venon prens son dispensadas de portar de pes, de mólzer, e d'amassar la lenha. Las relacions sexualas son tanben enebidas.[36]

Los massais son tradicionalament poligams; se pensa qu'aquò es una adaptacion practica a de taus de mortalitat enauçats dels mainatges e dels guerrièrs. La poliandria se practica tanben. Una femna esposa pas just lo sieu òme, mas un grop d'atge tot entièr. Los òmes son supausats de donar son lièch a un visitaire mascle del meteis atge convidat. La femna decidís d'esperela se se vòl jónher al visitaire mascle. Tot mainatge que ne pòt resultar es considerat dins la societat massai coma la descendéncia del marit. "Kitala", una mena de divòrci o refugi, es possible dins l'ostal del paire de la molhèr, generalament quand es malmenada pel sieu marit. Lo repagament del prètz de la nòvia, la garda dels mainatges, etc, se fan jos agradança mutuala.[37]

Musica e dança

[modificar | Modificar lo còdi]
Dança massai

La musica tradicionala massai consistís en de ritmes porgits per un còr de cantaires cantant las armonias mentre que l' olaranyani (cap de cant), canta la melodia. L' olaranyani es generalament lo cantaire que pòt melhor interpretar aquesta cançon, e mai se mantun individús pòdon menar un cant. L'olaranyani comença per cantar una linha o lo títol (namba) d'una cançon. Lo grop respond d'una crida unanima en mercejament, e l' olaranyani canta un vèrs sus lo cant ritmic de garganta del grop. Cada cançon ten un estructura especifica namba basada sul principi de crida-responsa. Los ritmes comuns son de variacions de 5/4, 6/4 e 3/4 de temps. Las paraulas seguisson un tèma tipic e son sovent repetidas mot per mot de longa. De movements del còl acompanhan lo cant. Pendent l'expiracion lo cap es apiejat endavant. Lo cap es clinat darrièr per l'inspiracion. L'efièch produit es un sincòpa polifonica.[38][39]

Las femnas cantan de breçairòlas, canturlejan de cançons, e de cants lausenjants sos filhs. Las nambas, modèl de crida-responsa, repeticion de frasas sense sens, frasas de melodia monofonicas[40][41] seguísson cada vèrs qu'es cantat sus un escala davalanta e las cantairas que respondon a sos pròpris vèrses, son caracteristics dels cant de las femmnas[42][43] Quand mantuna femnas massais s'amassan, cantan e dançan entre se.[44]

Una excepcion a la natura vocala de la musica massai es l'utilizacion de la bana del Codó Gròs per cridar los morans per la ceremonia d' Eunoto.[45]

Danças e cants se produson de còps que i a a l'entorn de las manyattas, e convidan gojats e gojatas a s'encontrar. Los joves òmes fòrman una linha e cantan en ritme, “Òòòòò-ià”, en rauquejant per bassacadas en tot bolegant la part bassa de son còs d'endavant cap en darrièr. Las gojatas se tenon en fàcia dels òmes e dançan del meteis biais entot cantant “Òiiiio..io” en responsa. E mai se los còsses se sarràn fòrça, se tòcan pas jamai pendent la dança.[46]

Eunoto, la ceremonia de la venguda de l'atge del guerrièr, pòt implicar dètz jorns o mai de cants, de danças e de rituals. Lo guerrièr de Il-Oodokilani executa una mena de passacarrièra coma l' adumu, o l' aigus, de còps que i a nomenat "danças dels sauts” pels non-massai. ( adumu e aigus son ambedós de vèrbs que significan "sautar" e adumu mai precisament sautar dins una dança)[12]) Los guerrièrs son fòrça famoses per aquelas danças e sovent fotografiats pendent que son a sautar. Un cercle es format pels guerrièrs, e un o dos a un moment dintran dins lo cercle e començan de sautar en tot manténer una postura redda, sens jamai daissar sos talons tocar lo sòl. Los sòcis del grop pòdon enauçar lo nivèl de sas voses basat sus la nautor dels sauts.[47]

Femna massai amb colar e pendents d'aurelhas, que pòrta son nenon sus l'esquina.

Las amigas dels moran (intoyie) paradan dins sos mai espetaclós vestits en participar a l'eunoto. Las maires dels moran cantan e dançan en onor del coratge e de l'ardidesa dels sieus filhs.[48]

Influéncia del mond modèrne

[modificar | Modificar lo còdi]

La politica governamentala tot coma la preservacion dels pargues e de las resèrvas, amb lo fòrabandiment dels massais, amassa amb l'aumentacion de la populacion, etc, fan que lo biais de viure massai tradicional sembla de mal manténer.

Amb la pujada de la pauretat e de las migracions, l'autoritat tradicionala dels ancians a cò dels massais sembla d'èsser a mermar.[49]

Pendent d'annadas, divèrses projèctes comencèron d'ajudar los caps de tribús massais a trobar de biais d'aparar sas tradicions en tot tanben lor far acceptar l'educacion del mainatges necessària pel mond modèrne. Los emplecs novèls pels massai foguèron boriaire, tenguda de negòci (venda de medecina tradicionala),restaurants, comèrci de minerals, venda de lach produch per las femnas, de brodariás, e d'emplecs salariats (garda de securitat, guida pels torists), e d'autres engatjats dins los sectors public e privat. [50]

Fòrça massais se moguèron de la vida nomada cap a de pòsts de responsabilitats dins lo negòci o lo govèrn.[13] Malgrat l'estil de vida urban e sofisticat que pòdon menar, fòrça d'entre els aiman de tornar a çò sieu vestits a la darrièra mòda, sonque per se destriar de la familha vestida d'un biais tradicional amb shuka (pèça de vestit mirgalhada), sandalas de pèl de vaca e portant un baston de fusta (o-rinka) - d'aise amb se meteisses e lo mond.[51]

Modificacion corporala

[modificar | Modificar lo còdi]
Massai ancian amb los aurelhons estirats

Lo traucament e l'estirament dels aurelhons es comun demest los massais. Divèrses materials s'utilizan per traucar e estirar los aurelhons, coma d'espinas per traucar, de bregols o faissèls de bregols de fusta, pèiras, seccion de defensa d'elefant o boitas vuejas de filmes fotografics. De mens en mens de massais seguisson aquesta costuma, mai que mai entre los gojats[52] [53]. Las femnas se cargan de divèrsas formas d'ondraduras de pèrlas a l'encòp pels aurelhons, e de traucaments pichons a la part nauta de las aurelhas[54] [55].

L'extraccion dels ulhals de lach dins la pichona enfança es una practica que foguèt documentada a cò dels dels massais de Kenya e Tanzania. Existís una cresença fòrta demest los massais que escorrença, vomidura, e autras malautiás febrinosas de la pichona enfança son causadas per una enfladura de la region gingivala canina, qu'es supausada de conténer de vèrmes o dents de nylon. Aquestas cresenças e practicas son pas especificas dels massais. Dins lo Kenya rural un grop de 95 mainatges annadits entre sièis meses e dos ans foguèron examinats en 1991/92. 87% foguèron trobats qu'avián endurat lo desrabatge d'una o mai d'una dent de lach. Dins un grop mai annadit (3–7 ans), 72% dels 111 enfants examinats mostravan la pèrda d'ulhals mandibulars o maxillars[56] [57]. diagram

Alimentacion

[modificar | Modificar lo còdi]

Tradicionalament, lo regim massai es constituit de carn, lach, e sang de bestial. Un estudi de l'ILCA (Nestel 1989) ditz : «Uèi, lo regim principal dels massais consistís en lach de vaca e repais de milh. Lo primièr es mai que mai begut freg o dins de tè suau e lo segond es utilizat per far un milhàs liquid o solid. Lo milhàs solid se ditz uoali e se manja amb de lach; contrariament al milhàs liquid, l'uoali es pas preparat amb de lach. La carn, e mai que siá una mangisca importanta, es consomada irregularament e pòt pas èsser classificada demest los aliments principals. Las graissas animalas e lo burre son utilizats per cosinar, mai que mai amb lo milhàs, lo milh, e las mongetas. Lo burre es tanben un aliment important pels mainatges. La sang se beu rarament.»[58]

D'estudis del Centre Internacional del Bestial per Africa (Bekure et al. 1991) mòstran un cambiament grandàs dins lo regim massai cap a de produches que son pas pus eissits del bestial amb de milh entre 12 e 39 del cent e de sucre entre 8 e 13 del cent; aperaquí un litre de lach es begut per persona cada jorn. Una granda part del lach es consomat fermentat o jos forma de lach de burre - un sosproduch eissit de la fabricacion del burre. Las corbas que traduson la consomacion de lach son fòrça enauçadas per mantun estandards. Los besonhs en proteïnas e aminoacids essencials son mai que satisfaits. Pasmens, lo porgiment en fèrre, niacina, vitamina C, vitamina A, tiamina e energia es pas jamai cobèrt completament amb un pur regim lachenc. A causa de circonstàncias variadissas, especialament de la natura sasonièra del porgiment de lach e de las secadas frequentas, fòrça pastres, i comprés los massais, ara incluson d'apòrts substancials de gran dins sos regims. [14][15]

Los massais abalisson de cabras e de fedas, entre las qualas la "feda roja massai" un dels bestials mai presat.[59] De tèsts d'electrocardiograma faits en çò de 400 joves òmes massais trobèron pas de malautiás cardiacas, decas o malfoncion. D'estudis complementaris amb traçaires al carbon 14 mostrèron que lo taus de colesteròl mejan èra aperaquí de 50 del cent d'aquel d'un american. Aquestas trobadas foguèron atribuidas a la formidabla forma fisica dels morans, considerada coma un "estandard olimpic".[60]

Los massais fan un usatge important de plantas dins son alimentacion per preparar de sopas. Acacia nilotica es la planta mai emplegada. La rasic e la rusca de la tija son bolhidas dins l'aiga e la decoccion se beu sola o aponduda a una sopa. Li agrada als massais de la prene coma una dròga, per lor balhar energia, agressivitat e coratge. Los massais manjan la sopa mesclada amb de rusca amarganta e de rasics que contenon de saponosids que fan mermar lo taus de colesteròl; los massais que vivon en vila e qu'an pas accès a aquelas plantas amargantas an tendéncia a desvolopar de malautiás cardiacas.[61] Malgrat que sián consomats coma un recapte, los fruchs constituisson la màger part de la mangisca dels mainatges e de las femnas que susvelhan lo bestial, amb los morans per la savana.[62]

La barreja de sang de bestial, obtengut per una entalha de la vena jugulara, e de lach es facha per fin de preparar una beguda rituala per las celebracions especialas e per noirir los malauts.[63] Pasmens, l'inclusion de sang dins lo regim tradicional es a mermar a causa de la reducion del nombre del bestial. Pus recentament, los massai son venguts dependents de mangisca produita dins d'autres endreits coma lo milh, lo ris, las trufas, los caulets (sonats pels massais "fuèlhas de cabras"), etc. Los massais que vivon prèp de las bòrias se son engatjats dins l'agricultura coma primièr mejan de subsisténcia. Dins aquestes airals, la plaça manca per far d'elevatge, e doncas los massais i son forçats de cultivar. [16]

Vestits

[modificar | Modificar lo còdi]
Femna massai

Los vestits càmbian amb l'atge, lo sèxe, e lo luòc. Los gojats per exemple, se vestisson de negre mantun meses aprèp sa circoncision. Pasmens, lo roge es la color favorida. Vestits blaus, negres, regats, quadrilhats son tanben presats, aital coma los motius africans mirgalhats. Los massais comencèron de remplaçar las pels animalas de vedèl o de feda, per de vestits comercials de coton dins los ans 1960.[64]

Shúkà es lo mot maa per «lençòl», tradicionalament portats enrodats a l'entorn del còs, una subre cada espatla, e una tresena per dessús. Son tipicament rojas, amb maitas autras colors (blau) e modèls. Lo ròse, de còps que i a amb de flors es pas refusat pels guerrièrs.[65] Los vestits d'una sola peça dits kanga, un tèrme swahili, son comuns.[66] Los massais prèp de la còsta pòdon portar lo kikoi, una mena de sarong qu'existís en colors e teissuts variats. Pasmens, l'estil preferit son las raiaduras.[67]

Mantun massais en Tanzania pòrtan de simplas sabatas, que, fins recentament èran fachas de còrda. Ara son soladas amb de tròces de pneumatic o de plastic.Òmes e femnas ambedós pòrtan de braçalets de fusta. Las femnas regularament teisson e utilizan de pèrlas per far de joielariá. Lo trabalh de las pèrlas representa una granda part dins l'ornamentacion dels còsses. Las colors de las pèrlas an de significacions particularas, qualques unas son: lo blanc per la patz; lo blau per l'aiga; lo roge pels guerrièrs, la sang e lo coratge.[68]

Lo trabalh de las pèrlas, fach per las femnas, a una longa tradicion en çò dels massais, en rebatre l'identitat e la posicion dins la societat a travèrs de las ondraduras e de las pinturas del còs. Abans lo contacte amb los europèus las pèrlas èran produitas mai que mai amb los materials bruts locals. Las pèrlas blancas èran fachas d'argila, de cauquilhas, d'evòri, o d'òs. Las pèrlas negras o blavas èran de fèrre, de carbon vegetal, de granas, d'argila, o de bana. Las pèrlas rojas èran de granas, de fusta, de carabassas, d'òs, d'evòri, de coire, o de laton. Quand pus tard al sègle XIX , de grandas quantitats de pèrlas europèas de veire colorat brilhant arribèron en Africa de l'Èst, s'utilizèron a costat de las ancianas per crear d'esquèma de colors nòus mai elaborats. Uèi se preferís las pèrlas de veire opacas sens ondradura e naturalament liscas.[69]

Cabeladura

[modificar | Modificar lo còdi]
Cabeladura d'un jove guerrièr massai

Lo rasatge del cap es comun a mai d'un rite de passatge, en representar una partença nòva o lo passatge a un capítol nòu de la vida.[70] Los guerrièrs son los sols sòcis de la comunitat a pòrtar los cabels longs, que téisson en brins prims trenats.[71]

Tre l'atge de tres "lunas", lo mainatge èra nomenat e son cap èra rasat, levat un tufet que semblava una cresta, del copet fins al front.[72] La cocarda simboliza l'"estat de gràcia" acordat als enfants.[73] Una femna qu'a perdut un enfant dins una prensa passada dispausa sos cabels endavant o darrièr son cap, segon que perdèt un dròlle o una dròlla.[72]

Dos jorns abans que los dròlles foguèsson circoncits, sos caps son rasats.[74] Los joves guerrièrs se daissan alara butar los pels, e passon un fum de temps a se penchenar. Los cabels son preparats amb de graissa animala e d'òcra, e desseparats en dos a partir del suquet fins al nivèl de l'aurelha. Lo Pel es alavetz trenat: separat en seccions pichonas que son divididas en dos e torçudas, d'en primièr separadas puèi amassa. De coton o de fials de lana se pòdon utilizar per alongar lo pel. Lo pel pòt alara penjar destacat o èsser amassat e ligat. [75] Quand los guerrièrs arriban a l' Eunoto, e venon d'ancians, sos longs pels trenats son rasats.[76]

Coma los mascles an sos caps rasats al passatge d'un estat de la vida a un autre, una nòvia aurà son cran rasat e dos marrans seràn maselats per aquesta ocasion.[77]

Vejatz tanben

[modificar | Modificar lo còdi]

Referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ 1,0 1,1 et 1,2 Maasai - Introduction Jens Fincke, 2000-2003
  2. ↑ Kenya - Population Distribution rcbowen.com, '1989 Census, ... Kenya Factbook, 15th Edition, 1997-1998. Kul Bhushan, Newspread International'
  3. ↑ 3,0 et 3,1 Ethnologue report for language code:mas ethnologue.com, '453,000 in Kenya (1994 I. Larsen BTL) ... 430,000 en Tanzania (1993)', Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International
  4. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 122. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  5. ↑ Maasai 'can fight climate change' , 18 d'agost de 2008
  6. ↑ Northern Tanzania with Kilimanjaro and Zanzibar by Phillip Briggs 2006 page 200 ISBN 1-84162-146-3
  7. ↑ Sources and Methods in African History: Spoken, Written, Unearthed by Toyin Falola, Christian Jennings (2003), page 18 2. Boydell & Brewer. ISBN 1580461344
  8. ↑ The Myth of Wild Africa: Conservation Without Illusion. Jonathan S. Adams, Thomas O. McShane. 1996. University of California Press. page = 44. ISBN 0520206711
  9. ↑ Africa's Great Rift Valley. Nigel Pavitt. 2001. Page 122. Harry N. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3
  10. ↑ archived copy of laleyio.com
  11. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 53, 54. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  12. ↑ African water symbolism and its consequences
  13. ↑ https://web.archive.org/web/19970504081734/http://lucy.ukc.ac.uk/EthnoAtlas/Hmar/Cult_dir/Culture.7860
  14. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  15. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  16. ↑ Cultural and Public Attitudes: Improving the Relationship between Humans and Hyaenas from Mills, M.g.L. and Hofer, H. (compilers). (1998) Hyaenas: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Hyaena Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. vi 154 pp.
  17. ↑ The Lions of Tsavo: Exploring the Legacy of Africa's Notorious Man-eaters By Bruce D. Patterson. 2004. McGraw-Hill Professional. Page 93. ISBN 0071363335
  18. ↑ Northern Tanzania with Kilimanjaro and Zanzibar by Phillip Briggs (2006), page 200. ISBN 1-84162-146-3
  19. ↑ Africa's Great Rift Valley. Nigel Pavitt. 2001. pages 138. Harry N. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3
  20. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 55, 94. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  21. ↑ English - Maa
  22. ↑ Maasai Association
  23. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 83, 100-103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  24. ↑ Northern Tanzania - The Bradt Safari Guide by Phillip Briggs (2006). British Library. ISBN 1-84162-146-3
  25. ↑ Maasai Association
  26. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 88. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  27. ↑ Maasai People, Kenya
  28. ↑ Maasai Association
  29. ↑ Lion Killing in the Amboseli -Tsavo Ecosystem, 2001-2006, and its Implications for Kenya’s Lion Population
  30. ↑ Field Reports: Maasai tribesmen help lions rather than kill them
  31. ↑ OK Prosjekt
  32. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 168-173. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  33. ↑ Razor's Edge - The Controversy of Female Genital Mutilation IRIN Humanitarian News and Analysis, UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs March 2005, accessed May 14, 2007
  34. ↑ tan007 Tanzania fails to enforce law against female mutilation
  35. ↑ The Abolition of Female Genital Mutilation — Infoplease.com
  36. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  37. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 86-87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  38. ↑ ilMurran
  39. ↑ Maasai Music (archived copy)
  40. ↑ Homophonic
  41. ↑ What is monophony, polyphony, homophony, monody etc.?
  42. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 43, 100. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  43. ↑ Song Structure of Maasai Music (archived copy)
  44. ↑ Maasai. Tepilit Ole Saitoti with photos by Carol Beckwith. Harry N. Abrams, Inc. 1980. pages 194. ISBN 0-8109-8099-1
  45. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 12. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  46. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 85. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  47. ↑ archived copy of laleyio.com
  48. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Pages 43-45, 100, 107. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  49. ↑ Maasai Migrations: Implications for HIV/AIDS and Social Change in Tanzania
  50. ↑ CHALLENGES TO TRADITIONAL LIVELIHOODS AND NEWLY EMERGING EMPLOYMENT PATTERNS OF PASTORALISTS IN TANZANIA
  51. ↑ Kenya: The Maasi - Travel Africa Magazine
  52. ↑ The Myth of Wild Africa: Conservation Without Illusion. Jonathan S. Adams, Thomas O. McShane. 1996. University of California Press. page = 42. ISBN 0520206711
  53. ↑ The Myth of Wild Africa, Google Books.
  54. ↑ Culture and Customs of Kenya. Neal Sobania. 2003. Greenwood Press. page 91. ISBN 0313314861
  55. ↑ Culture and Customs of Kenya, Google Books
  56. ↑ Hassanali J, Amwayi P, Muriithi A (Apr 1995). Removal of deciduous canine tooth buds in Kenyan rural Maasai 72, 207–9. 
  57. ↑ Hiza JF, Kikwilu EN (Apr 1992). Missing primary teeth due to tooth bud extraction in a remote village in Tanzania 2, 31–4. 
  58. ↑ Livestock as food for pastoralists in Africa. J. M. Suttie. quoting from Nestel, P. 1989. A society in transition: developmental and seasonal influences on the nutrition of Maasai women and children ILCA, Nairobi [1]
  59. ↑ African Genetic Treasures Key to Reducing Disease and Poverty
  60. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  61. ↑ National Geographic Oct. 1995, page 161
  62. ↑ Ethnobotany of the Loita Maasai: towards community management of the Forest of the Lost Child; experiences from the Loita Ethnobotany Project; People and plants working paper; Vol.:8; 2001
  63. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 90. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  64. ↑ Maasai | Junior Worldmark Encyclopedia of World Cultures | Find Articles at BNET.com
  65. ↑ Maa (Maasai) Dictionary
  66. ↑ Kanga history
  67. ↑ East Africa Living Encyclopedia
  68. ↑ Northern Tanzania with Kilimanjaro and Zanzibar by Phillip Briggs (2006), page 216. ISBN 1-84162-146-3
  69. ↑ (Klumpp 1987, 105, 30, 31, 67
  70. ↑ Broken Spears - a Maasai Journey. Elizabeth L. Gilbert. 2003. Atlantic Monthly Press. page 82. ISBN 0-87113-840-9
  71. ↑ Broken Spears - a Maasai Journey. Elizabeth L. Gilbert. 2003. Atlantic Monthly Press. page 136. ISBN 0-87113-840-9
  72. ↑ 72,0 et 72,1 The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  73. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 55. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6
  74. ↑ Maasai. Tepilit Ole Saitoti with photos by Carol Beckwith. Harry N. Abrams, Inc. 1980. page 79. ISBN 0-8109-8099-1
  75. ↑ Maasai. Tepilit Ole Saitoti with photos by Carol Beckwith. Harry N. Abrams, Inc. 1980. pages 126, 129. ISBN 0-8109-8099-1
  76. ↑ Maasai. Tepilit Ole Saitoti with photos by Carol Beckwith. Harry N. Abrams, Inc. 1980. page 171. ISBN 0-8109-8099-1
  77. ↑ The Last of the Maasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, John Eames. 1987. Page 168. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Suls autres projèctes Wikimèdia :

  • Massai, sus Wikimedia Commons


Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Massai&oldid=2449712 »