Illíria
.png)
Illíria foguèt un reialme fondat a Shkodër, Albania actuala, en −385, pel rei Bardilis (−385/−358). Annexiada per Roma pendent l'Antiquitat, designarà mai tard una region istorica de las còstas de la riba orientala de l'Adriatic, correspondent gaireben ara a l'oèst d'Eslovènia, de Croàcia, de Bòsnia e Erzegovina, de Montenegro, d'Albania e de Kosova. Los Illirians apareisson vèrs lo sègle XX AbC. Son de pòbles eteroclits de soca indoeuropèa que comprenián de Dalmats e de Panonians, abans l'arribada dels Sèrbes e dels Croats dins los Balcans al sègle VII. Vèrs −1300, s'establiguèron sus las còstas nòrd e èst de l'Adriatic. Al començament del sègle XX, los arqueològs los associan a la cultura de Hallstatt.
Èran divisadas en tribús (o etné), las màger essent: los Ardians (Ardianes), los Dalmats, los Dardanians, los Labeatesls, los Penèsts, los Taulantians, etc. Caduna aviá un rei; existissiá donc pas d'unitat politica comuna a totes. Al sègle VII AbC e VI AbC, l'Illíria subigièt una relativa ellenizacion resultat de sas relacions amb los Grècs, qu'i fondèron d'establiments: Apollonia, Epidamne-Dirraquion (la « Dyrrhachium » des Romains), Lissos, Orikos e sus la còsta dalmata : Issa, Corfó, Melaina, Faros. Al sègle IV AbC, se realiza la formacion de mai d'unes reialmes illirians.
La granda dificultat per la coneissença de l'istòria dels Illirians demora en l'abséncia de tèxte escrich dins la lenga illiriana. Totes las fonts son eissidas de la literatura grecoromana. Polibi, istorian e teorician politic grèc, (−210/−126) afirma que la lenga parlada a Scodra, (ara Shkodër, al nòrd de l'Albania), a la cort del rei Gentios (−180/−168) èra diferenta del grèc, mas se'n trobèt pas cap de rèstes. Aqueles donan una vista parciala de la vida a aquela epòca, contant subretot los conflictes opausant los monds grèc e illirian.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi].svg)
Se podèt veire qu'a un cèrt periòde los Illirians s'uniguèron a l'entorn d'un cap, mas sens gaire de continuïtat dinastica. Lo darrièr reialme d'Illíria es fondat en −385, pel rei Bardilis (−385/−358) qu'unifica lo país e prend per capitala Scodra, al nòrd de l'Albania. Se lança dins una politica d'espandiment e envasís la nauta Macedònia, impausant lo pagament d'un tribut a son rei Amintas III (−393/−370 −369). En −385, defendava los reis Molosses d'Epira amb l'ajuda de Denís de Siracusa. En −360, le rei de Macedònia Perdiccas III (−365/−359) es vecut e tuat amb 4000 de sos òmes. Mas los ans seguents, Bardilis deu afrontar lo novèl rei de Macedònia Felip II (−359/−336) e es tuat al combat. Aquele reialme illirian es definitivament conquerit en −355 per Felip II e integrat a son empèri.
La filha de Bardilis, Bircenna, foguèt una de las esposas del rei d'Epira Pirros I (−307/−272). De sos successors, Gravos (−358/−344) e Pleuratos, se sap gaireben pas res. Aqueste darrièr se trapa en fàcia del rei de Macedònia Alexandre lo Grand (−336/−323), que pren en −335 la vila illiriana de Pelion. Après Cleitos, un companh d'Alexandre, lo títol reial passa a Glaucias (317-303), rei dels Taulantins, que règna sur una comunautat situada mai a l'oèst, dins lo reire país de Dirraquion (o Durrës, segonga mai granda vila d'Albania). A la fin del sègle III AbC, la reialtat ven a la dinastia dels Ardians, que garda per capitalea Scodra al nòrd d'Albania e que le territòri s'espandís sul Montenegro actual, la Croàcia miègjornala e al sud de la Neretva. Unas d'aquelas dinastias daissèron de rics tombèls, coma Trebeniste ont se trobèt de masquetas d'aur e de vases de bronze del sègle VI e Selcé e Postme (Albania) ont foguèt escavada de ceramica, de pèças de belaròia, de monedas, d'aisinas e d'armas dels sègle III.
Una província de l'Empèri Roman
[modificar | Modificar lo còdi]En −229, Roma s'aventura pel primièr còp a l'èst de l'Adriatic. Declara la guèrra al reialme d'Illíria après un incident diplomatic amb la reina Teuta, qu'èra accusada per Roma de pilhar los marcands romans.
La Republic romana comença alara la conquèsta d'aquesta region amb la presa de Dirraquium en 229 AbC al centre de l'Albania actuala, jol pretèxte d'acabar amb la pirateriá d'aquesta region de la mar Adriatica e intègra una partida de l'Albania actuala.
La region es un teatre de la confrontacion entre Juli Cesar e Pompèu, per exemple dins las vilas de Dirraquium, d'Apollonia e d'Oricum.
Après l'espandiment de la conquèsta romana fins al Danubi jos August, la província romana d'Illíria es creada en 9 AbC. En 10, aquesta província foguèt divisada entre la Panònia e la Dalmàcia e le tèrme Illíria passèt d'usatge.
Literatura
[modificar | Modificar lo còdi]Lo nom d'Illíria foguèt utilizat dins la literatura. William Shakespeare situa l'accion d'una de sas comèdias, Twelfth Night, (vèrs 1599-1601). Es tanben un Estat del sobeiran descasut d'Anfós Daudet dins les Rois en exil (1879). Es tanben lo país encastre de l'accion de Les Mains sales (1948) de Jean-Paul Sartre mas sens precision geografica. Coma província romana, l'Illíria es la centre del roman d'Anne de Leseleuc, les Calendes de septembre. Etot lo romanThe Blood Oranges, 1970 de l'escrivain american John Hawkes (1925-1998) se passa en Illíria.
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- L'Illyrie-Dalmatie, ultime rempart de la romanité par Yann Le Bohec, Professeur d'histoire romaine à l'université Paris IV-Sorbonne.
- Pierre Cabanes, Les Illyriens, aux limites du monde grec
- L'Illyrie
.svg)
.jpg)
.png)
.png)