Gagauz
Los Gagauzes son un pòble turc establesit en Moldàvia, atal coma en Ucraïna e Romania que demòra principalament en Gagauzia. Son aperaqui 200 000. Parlan lo gagauz, e plan sovent lo rus. I a tanben de Gagauzes que parlan lo romanés e l'ucraïnian. Son crestians ortodòxes e lor lenga es oficiala en Gagauzia amb lo rus e lo romanés.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Los Gagauzes son signalats al sègle 13 dins l'actuala Bulgaria. Convertits al crestianisme dempuèi bèl brieu, patiguèron de nombrosas persecucions e migrèron al nòrd de Danubi, entre 1750 e 1846.
Gagauzia faguèt partida de l'empèri rus fins a 1918, de Romania (1918-1940 e 1941-1944), de l'URSS (1940-1941, 1944-1991). Dempuèi 1991, es moldava.
Los Gagauzes dins lo mond
[modificar | Modificar lo còdi]Moldàvia
[modificar | Modificar lo còdi]La populacion gagauza a conegut una expansion notabla dempuèi 1959 un desvolopament demografic favorable e superior a lo de la populacion de Moldàvia. Çaquelà, aquela expansion sembla tancada a l'ora d'ara.
| An del recensament | Nombre absolut | Proporcion dins la populacion de Moldàvia |
|---|---|---|
| 1959 | 95 856 | 3,32% |
| 1970 | 124 902 | 3,50% |
| 1979 | 138 000 | 3,49% |
| 1989 | 153 548 | 3,54% |
| 2004 | 151 596 | 3,85% |
Ucraïna, Russia e ex-URSS
[modificar | Modificar lo còdi]En 1979, i aviá 173 179 Gagauzes en URSS e en 1989, 197 768. Lo nombre de Gagauzes vivent dins los autres païses de l'URSS passèt atal de 35179 a 44 220 en 10 ans (10051 vivián en Russia, 31 967 en Ucraïna e 2 202 dins las autras republicas). Aqueles nombres se son probablament mantenguts per las autras republicas. En Russia i aviá 13 690 Gagauzes al recensament de 2010, e 31 923 al recensament ucraïnian de 2001. Lo nombre total de Gagauzes dins las autres païses de l'ex-URSS pòt èsser estimat a 48 000 en 2010.
Romania e Bulgaria
[modificar | Modificar lo còdi]En 2002, 45 personas se declarèron de nacionalitat gagauza. Es pauc quand se sap que entre 1918 e 1940 gaireben tots los Gagauzes èran en Romania.
En Bulgarian, èran un pauc mai amb 540 membres al recensament de 2001.
Autres païses
[modificar | Modificar lo còdi]Qualques Gagauzes an emigrat en Euròpa, Turquia, e mai America. Lor nombre es desconegut mas representa al mens qualques milieirats.
Lenga
[modificar | Modificar lo còdi]Veire tanben: Gagauz (lenga)
Al recensament de 2004, en Moldàvia, lo gagauz èra la primièra lenga de 69,42% dels Gagauzes, lo rus de 27,42%, lo moldau/romanés de 2,28%. 0,28% utilizavan l'ucraïnian, 0,56% lo bulgar e 0,04% d'autras lengas. La proporcion de los que sabon parlar gagauz, rus o romanés es ben superiora. Lo bilingüisme rus/ gagauz es d'usatge. Lo romanés es ben mens praticat.