Frigia
Frigia (du grèc ancian : Φρυγία) es un ancian país d’Asia Menora, situit entre la Lidia e la Capadòcia, sus la partida occidentala del plan anatolian. Segon Erodòt, los Frigians avián al començament lo nom de Brigs e aurián demorat en Macedònia e en Albania, puèi serián passats en Tràcia, abans de migrea, per l'Ellespont, un pauc abans la guèrra de Tròia dins aquesta vila en Asia Menora. Se Erodòt a rason, es possible que los Frigians ajan fach partit dels Pòbles de la mar.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Los Frigians son un pòble indoeuropèu vengut de Tràcia o de la region del Danubi. Se sap per Erodòt qu'èran vesins al segon millenari AbC. amb los Macedonians, e que cambièron lo nom de lor pòble, « Brigs », en migrant en Anatòlia[1]. Ocupèron vèrs 1200 AbC. la partida centrala e occidentala de l'Asia Menora, profiechant de l'aclapament de l'Empèri itita.
.svg)
Segon la legenda, a l'epòca arcaïca (après la guèrra de Tròia), lo mai grand rei frigian es Gordias, un païsan que recep lo tròn a la seguida d'un oracle. Fonda la capitala, Gordion (araYassihüyük/Polatlı). Sens enfant, adòpta Midas. Bacus li acòrda un vòt, après que Midas aja aculhit Silèn alara qu'èra ebriac, que li dona lo poder de transformar tot çò que tòca en aur. Enseguida, los reis frigians pòrtan alternativament los noms de Gordias e Midas. De legendas fan tanben de Tantal un reifrigian.
Lo reialme frigian domina l'Asia Menora dempuèi la casuda dels Ititas fins a la invasions cimmerianas de la fin del sègle VIII AbC. / començament del VI. En 696 AbC., cai Gordion. L'egemonia passa alara a la Lidia. Passa enseguida jos dominacion pèrsa en 546 AbC., a la conquista de Cir II. La frigia ven una satrapia jos Darius, amb per capitala Dascilion. La rota reiala dels Aquemenids que liga Sardes a Susa passa en Frigia via Gordion.
En 333 AbC., Alexandre le Grand passa par Gordion e, dins le sanctuari de Zèus, trenca lo celèbre nos gordian. La Frigia es presa dins son empèri e Antigòn lo Bòrni ne ven lo satrapa. A la mòrt del conquerant, sos diadocs se disputan la Frigia, que torna fin finala als Seleucids. En 188 AbC., passa al reialme de Pergama. En 275 AbC., sa partida orientala es envasida per de tribús cèltas (Galats en grèc). Gordion es presa e rasada, sol un vilatjòt demora de la capitals a l'epòca romana, alara que la region conquerida es nomenada Galàcia.
En 103 AbC., la Frigia ven una partida de la província romana d'Asia: es alara la fin del reialme frigian, mas lo nom es enseguida utilizat a vegada jos l'empèri d'orient, dich bizantin. Subretot, al sègle IV la Frigia es trencada en doas províncias:
- la Frigia Salutària a l'èst, amb per capitala Sinnada
- la Frigia Pacaciana, a l'oèst, amb per capitala Laodicèa.
A la seguida de la batalha de Manzikert, en 1071, lo centre de l'Anatolia es conquerit pales Turcs seldjoquids, menats per Alp Arslan, que venç l'emperaire bizantin Roman IV Diogèn. La Frigia ven alara un tèrme entre l'empèri e lo sultanat turc dels Seldjoquids establits a Iconi. Las doas poténcias, crestiana e musulmana, se disputan lo país, traversat de mai pels Crosats que, a partir de 1099, devastan la Frigia, pilhant sens destriar crestians e musulmans. L'agricultura periclita, lo país se despòbla.
En 1299, Osman Gazi, bei vassal del sultan seldjoquid, e installat en Frigia a la frontièra bizantina, se declara independent e se fa proclamar sultan jol nom d'Osman Ièr, fondant atal la dinastia otomana. Aquesta darrièra pren pauc a pauc d'autres beilicats eissits de la fragmentacion dels Seldjoquids. Dins los sègles seguents, la populacion frigiana se convertís a l'islam per arrestar de pagar lo haraç (capitacion suls non-musulmans) e per subir pas pus lo devchirmé (enlèvement des garçons pour le corps des janissaris). Mosquetas e caravanserralhs se multiplican dins lo país, désormais turc.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La lenga frigiana es une lenga indoeuropèa que la classificacion es pas segura, benlèu seriá en ligam amb lo grèc o la lenga tràcia. La cultura frigiana influencièt fòrça la cultura grèga. Se desvolopèt plan a l'edat del bronze, coma dins lo domèni de la musica. Midas es supausat aver estat l'escolan d'Orfèu. Lo rei, après aver estat desgostat de l'aur per son aventura amb Bacus, se'n va viure pel bòsc e assistís un concors entre Apollon e lo dieu Pan. Lo vièlh Tmolos, esperit del mont, es jutge del concors. Declara Apollon ganhàire e Midas, malcontent del resultat, lo crida. Apollon, furiós de son audàcia, transforma las aurelhas del rei en aurelhas d'un ase.
La granda divesa frigiana es Cibèla, la « grand maire », qui segon la mitologia grèga, inicia Dionís a sos mistèris. Los frigians venèron tanben Sabazios, identifica enseguida pels Grècs a Zèus e a Dionís.
Lo nom original dels frigians alara qu'èran en Illíria, Brigs, pòt èsser benlèu aprochar de la raíç celtica: brigos (briga, « puèg », « mont », « fortalesa »), de pòbles cèltas pòrtant un nom contenent aquesta raíç (Segobrigs, Allobrogs, Brigants...).
Paris, filh de Priam, es dich èsser frigian portant lo celèbre bonet frigian, utilizat plan mai tard pels revolucionaris franceses per sa semblança amb l pileus (bonet de forma pròche), portat pels esclaus afranquits per l'Empèri Roman en signe de libertat. Lo bonet frigian foguèt tanben lo simbòl de la libertar pels Americans de la guèrra d'independéncia.
Frigia crestiana
[modificar | Modificar lo còdi]La Frigia faguèt partit de las regions del mond greco roman mai aviadament evangelizadas. En efièch, de Frigians èran presents à Jerusalèm pendent la Pentecòsta (Ac 2, 10), Pau et Silas vitgèron en Frigia (Ac 16, 6), ont daissèron una comunautas crestiana a Colossas, a qui Pau ecriguèt una letra (letra als Colossians).
L'erertgia montanista, qu'apareguèt al sègle II, aguèt fòrça adèptes dins la region, los ortodoxes la nomenant "eretgia frigiana".
Ancians sètis episcopals
[modificar | Modificar lo còdi]Aquesta lista dels ancians sètges episcopals de Frigia es eissit de l'Annuari Pontifical, ont son ara repertoriats coma sètges titulars.
Província de Frigia pacacianna I
[modificar | Modificar lo còdi]- Acmonia
- Alia
- Appia
- Aristium
- Attanasus
- Bria
- Ceretapa
- Colossae (Colossas)
- Dioclea
- Eluza
- Eumenia
- Ipsus (Ipsos)
- Laodicea in Phrygia (Laodicèa del Licos), sèti metropolitan
- Lunda
- Pelte
- Sanavus
- Sebaste in Phrygia, uèi Sivaslı
- Siblia
- Temenothyrae
- Themisonium
- Traianopolis in Phrygia
- Trapezopolis
- Valentia
Província de Frigia pacacianna II
[modificar | Modificar lo còdi]- Aezani
- Ancyra Ferrea
- Attuda
- Cadi
- Cidyessus
- Dionysiopolis
- Hierapolis in Phrygia, sèti metropolitan
- Mossyna
- Phoba
- Synaus
- Tiberiopolis
Província de Frigia pacacianna III
[modificar | Modificar lo còdi]- Cone
- Cotyaeum, sèti metropolitan
- Stectorium
Província de Frigia salutària I
[modificar | Modificar lo còdi]Província de Frigia salutària II
[modificar | Modificar lo còdi]- Claneus
- Docimium
- Philomelium
- Polybotus
Nòtas e referéncia
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ D'après Hérodote. Histoires, VII, 73. (trad. Ph. –E. Legrand, 1951). «Les Phrygiens, dit-on en Macédoine, étaient appelés Briges aussi longtemps que, vivant en Europe, ils habitaient avec les Macédoniens ; c'est quand ils furent passés en Asie que, en même temps qu'ils changeaient de pays, ils changèrent aussi leur nom en celui de Phrygiens.»
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connèxes
[modificar | Modificar lo còdi]- Frigian (lenga)
- Albania
- Bonet frigian