Canaletto

Canaletto
Antonio Visentini, Portrait de Canaletto, 1735
Antonio Visentini, Portrait de Canaletto, 1735
Nom de naissença	Giovanni Antonio Canal
Naissença	18 d'octobre de 1697 Venècia
Decès	19 d'abril de 1768 Venècia
Nacionalitat	Venet
Activitat(s)	Pintre, gravador
Mèstre	Bernardo Canal
Movement artistic	Vedutisme
Mecènas	Joseph Smith
Influenciat per	Marco Ricci, Luca Carlevarijs
Illustracion : Antonio Visentini, Portrait de Canaletto, 1735

Giovanni Antonio Canal (Venècia, 18 d'octobre de 1697- Venècia, 19 d'abril de 1768), mai conegut jol nom de Canaletto, es un pintre venician celèbre per sos panoramas (vedute) de Venècia.

Es dels representants mai importants, amb Bernardo Bellotto e Francesco Guardi, del « vedutisme » (o pintura dels païsatges urbans) italian. Avec Giambattista Pittoni e Giovanni Battista Tiepolo, es dels màger Vièlhs mètres italian de la Renaissença veniciana.

Sas pinturas marian la rigor geometrica de la perspectiva amb una representacion luminosa del jòc de las ombras e luces, ligant l'ordonnçament dels bastits amb lo groüm de la vida ss las aigas del grand canal o la representacion remembrant los eveniments solemnes e fastuoses. Aquestas representacions resultan a l'encòp d'una observacion meninosa de l'atmosfèra, de la causida de las condicions precisas de lutz per cada moment particular del jorn e d'un dessenh objectiu segon los principis de la geometria.

Biografia

Jovença e formacion

Giovanni Antonio Canal naís dins la parròquia de San Lio, près del Rialto. Es filh d'un artista venician, Bernardo Canal, pintre d'escenografias e de decòrs de teatre que gausís d'una evidenta autoritat e d'un cèrt benaise. Quitament s'existís a Venècia una familha (da) Canal inscricha sus la Lista de familhas nòblas de Venècia, mas sens ligam amb Giovanni Antonio.

Es dins lo talhièr del paire que Canaletto apren la pintura. A partir de 1716 ajuda son paire, amb son fraire Cristoforo, a pénher los decòrs per doas òbras de Vivaldi e Fortunato Chelleri, representats als teatres Sant'Angelo e San Cassiano a Venècia.

En 1720, lo jove Giovanni es a Roma amb son paire Bernardo per realizar los decòrs de dos dramas teatrals d'Alessandro Scarlatti, Tito Sempronio Gracco e Turno Aricino, que se jòga al carnaval al Teatro Capriciana. Lo libret menciona que los decòrs son realizats per Bernardo Canal e son filh Antonio. Lo viatge a Rome es decisiu per Giovanni Antonio Canal. Es aquí que ten los primièrs contactes amb los pintres de vedutisme. Tres importants artistas màgere del vedute constituisson de referéncia: es Viviano Codazzi (1604 – 1670), qu'Antonio a pas podut conéisser de viu, Giovanni Paolo Panini e l'olandés Caspar van Wittel (mai tard nomenat Gaspare Vanvitelli), considerat coma un dels paires del vedutismo.

Las primièras òbras que son atribuidas a Canaletto venon de las annadas de demoança a Roma, quitament se per unas la paternitat es pas encara segura: son Sanata Mariea d'Aracœli e lo Capitòli e Temple d'Antonin e Faustina. Aquestas òbras mostran un Giovanni Antonio Canal que comença a s'afirmar, per exemple dins lo rendut impeccable de la perspectiva.

Las primièras comandas

Tornat a Venècia en 1720, Canaletto s'inscriu a la frairia (la fraglia dei pittori veniziani) dels pintres. Decidís d'abandonar lo decòrs de teatre. Canaletto imita los vedutisti venicians que son sos davancièrs, amb Luca Carlevarijs e Marco Ricci, e comença a se consacrar a temps plen a la pintura de vistas de la vila. Carlevarijs aviá creat un mercat propici, pels sieus quadres de vista e de remembre d'eveniments solemnes; qu'aviá publicat, a partir de 1703, un recuèlh de 103 aigafòrtas titulat Le Fabriche e vedute di Venezia (Monuments e vistas de Venècia), ont fa novelum prepausant de vedute concebudas en perspectiva.

Los primièrs clients de Canaletto son o de venicians, coma Zaccaria Sagredo (1653 - 1729), colleccionaire de pinturas, dessenhs e libres, nebòt del dòga Nicolò Sagredo, e los fraires Giovanelli, que comandan dos Caprices executats en 1723, o d'origina germanica, coma Johann Joseph von Wallenstein (1684-1731). Sas primièras comandas de vistas de Venècia son quatre vedute pechas en 1723. Son benlèu comandadas pel prince Joseph Wenzel Ièr de Liechtenstein (1696-1772), o dirèctament, o mejans son amic Antonio Maria Zanetti lo Vièlh. Son lo Grand Canal vèrs Rialto, pintura que jòga sul contraste entre ombre e lutz, Bacin de San Marco dempuèi Giudecca, una Plaça Sant Marc, vista de l'èst qu'es una de sas primièras representacions de la Plaça Saant Marc que serà enseguida un dels subjèctes preferits del Canaletto, e lo Rio dei Mendicanti, òbra representant un quartièr popular.

Aquesta òbra es pas dins la mèsme dralha que los autres, que mòstra un costat mai sorn e desanat de la vila. E mai, pas cap de client li demandarà de tornar sus aquesta scèna. Dos d'aquestes quadres son servats conservés dins la colleccion de Mario Crespi a Milan e los dos autres a la Fondacion Thyssen-Bornemisza, a Castagnola, un quartièr de Lugano, en Siïssa.

en mai recep de comandas de diplomatas e de residents estrangièrs, coma lo comte Jacques-Vincent Languet de Gergy, compte de Gergy (1667-1734). La primièra d'aquestas composicions de caractèr solemne e de remembre es la Recepcion de l'ambaissador francés al palais ducal ara servat a l'Ermitatge de Sant Petersborg e que data de 1727, e Giambattista Colloredo-Waldsee (1656-1729), ambaissadeur imperial a Venècia de 1715 a 1726, « eritat » de Carlevarijs. Mai, Canaletto pench tanben la dintrada solemna de l'ambaissadeur imperial al palais dels dògas. Fa partit d'una longa seria d’òbras que descrivon las fèstas de la Republica de Venècua e rebaton l'esplendor de las celebracions de la Serenissima.

Un dels primièrs quadre venduts per Canaletto es titulat SS. Giovanni e Paolo e la Scuola di S. Marco. Aqueste quadre foguèt presentat, segon l'agent de Stefano Conti, pendent la mòstra annala de la Scuola di S. Rocco. Aquesta mòsta es coneguda per un autre quadre de Canaletto, la Fèsta de la Sant Ròc, servada a la National Gallery de Londres, e que mòstra la procession annala del dòga e sa seguida a la glèisa de Sant Ròc, per mercejar lo sant d'aver salvat la vila de la pèsta. Lo quadre mòstra la procession passant devant l'exposicion de quadres que se debana a l'exterior de l'escòla. S'i vei un quadre pareissent a çò que poiriá èsser una vista. Après la ceremonia, totòm anava visitar la scuola. Es probable que Canaletto aja presentat lo quadre de sant Joan e Paul, e que lo quadre aja estat crompat per l'ambaissador imperial per l'escasença.

Sa tecnica e son abiletat fan en pauc de temps de progrès considerables. Fin a 1726 los quadres, son gaireben totes de granda dimensions (un mètre e mièg a mètres de larg, mai de dos còps la talha dels quadres ulteriors); son pench sus un fons escur per daissar pas devinar la trama de la tela rèire sa pintura. Canaletto ven lèu un dels peintres mai renomats de Venècia e, pendent la segonda mitat de las annadas 1720, las comandas abondan.

un dels primièrs comanditaris importants es lo mercant Stefano Conti que passa mejans lo pintre Alessandro Marchesini e comanda a Canaletto quatre òbras, amb una vista de Campo SS. Giovanni e Paolo. Alessandro Marchesini, pintre originaro de Verona, installat a Venècia vèrs 1700, se descobrís alara una evocacion de negociant. Agís pel compte del colleccionaire Stefano Conti. Aqueste, après aver constituit una colleccion d'òbras, subretot de quadres vèrs 1705-1706, que complèt per de crompats poncuals mai tard, encara a Marchesini en 1725 per d'autres quadres. Quatre quadres son comandats, en dos temps, a Canaletto, e liurats en 1725 e 1726. Conti demanda e obten, per cadun d'aquestes quadres, una descripcion detalhada per l'artista çò que permet de saber exactament de quines quadre s'agís. Aquestes èran encara dins la collection Pillow dins las annadas 1950, ara dinsns la Pinacoteca Giovanni e Marella Agnelli que conten en tot sièi Canalettos.

Alessandro Marchesini escambia una longa correspondéncia amb Stefano Conti al subjècte dels quadre, dempuèi lo projècte fins lor acabament. Cada setmanas, fa Conti un compte-rendut escrich. Sembla aver secutar Canaletto per far que s'acaben de quadres, e tanben sembla aver assajat de se justificar près de Conti pels retards constats. Es a aqueste subjècte qu'afirma que la realizacion dels quadres pren mai de temps que Canaletto los pench a l'exterior. Links considèra que Canaletto, coma totes los pintres de son epòca, penhava en talhièr; es sonque al sègle XIX que se pench a l'exterior. Pasmens, Canaletto de segur fasiá de marcatges e esboces, amb o sens camera obscura. Marchesini se plengava tanben de la duretat de Canaletto dins las negociacions suls preces, mas aquí, tanben es plan a l'encòp per justificar lo pretz naut que Conti deurà pagar, e per mostrar que sens son entremisa, lo pretz auriá estat encore mai naut. Aquestes documents accreditan l'opinion que Canaletto es irós, afric, tenent pas los delais, totas afirmctions de prene amb prudéncia, que servisson tant a valorizar lo ròtle de l'intermediari. Fa los mèsmes repròchis McSwiney, lo primièr dels intermediaris angleses.

Un autre client important d'aqueste periòde es lo Feldmarschall Johann Matthias von der Schulenburg, qu'èra en servici a la Republica de Venècia e ne reformèt l'armada. Afogat d'art, constituís dins sa demorança de Ca' Loredan suls bòrds del Grand Canal una importanta colleccion d’òbras d'artistas coma Rafèl, Lo Corrègio, Giorgione, Jules Romain. Schulenburg comanda a Giovanni Antonio Canal entre autres una vista de Corfó, per celebrar la victòria obtenguda per l'Alemand dins l'illa grèga contra los Otomans, e una Riva degli Schiavoni ara servada al Sir John Soane's Museum de Londres.

L'encontra amb Joseph Smith

Avent aquerit una cèrta reputacion, le Canaletto comença a èsser remarcar per d'afogats angleses: pendent lo sègle XVIII, Venècia èra fòrça frequentadas pels jovents de l'aristocracia britanica que complisson lor Grand Tour que la vila paludenca èra una de las estapas obligadas.

*Allegoria de tomba de Lord Somers* (vèrs 1726, Birmingham's Museum and Art Gallery)

Canaletto prnguèt sos primièrs contactes amb de comanditaris angleses mejans Owen McSwiny, un impresario d'opèra e marcant d'art irlandés. L'irlandéq Owen McSwiney es installat a Venècia après aver quitat l'Anglatèrra per causa de quicanèla. Lo mai important de sos comanditaris es lo duc de Richmond en 1723. Capita a convéncer lo duc d'un projècte pro unic, qualificat d'« estranh folastre » per un contemporanèu: far relizat vint quadres, allrgorias de tombèls remembrant los grands òmes de l'istòria anglesa recenta. E mai, aquestes serián penchs en comun per un grop de pintres, cadun se cargant de la partida del quadre que li correspond melhor. Los pintres son, entre autres, Canaletto per l'arquitecture e los bastits, Giovanni Battista Cimaroli pels païsatges e Giovanni Battista Piazzetta pels personatges. En 1726, lo projècte es ja plan avançat e dos quadres son acabats, qu'un representa la tomba de lòrd Somers, grand cancelièr d'Anglatèrra, un autre aquesta de John Tillotson, arquevesque de Canterbury. Lo duc crompa detz quadres que garda a çò d'el a Goodwood, (Sussex). Mentrtant, Canaletto pench de vistas sur coire, coma un Grand Canal, lo pont du Rialto vst del nòrd (1727) que son sempre visible al castèl de Goodwood.

En mai d'aquestas vistas, lo Canaletto comença a realizar, vèrs la fin de las annadas 1720, de representacions dichas commemoratius. Las pinturas commemorativas del Canaletto son plan espectacularas e donan un testimòni tangible de l'esplendor de las celebracions de la serenissima. D'entre aquestas pinturas i a un dels caps d'òbra mai celèbres de l'artista, le Bucentaure al Cai lo jour de l'Ascension, que la primièra version data de 1729. Lo quadre es uèi servat al Bowes Museum, en Anglatèrra. L’òbra representa çò qu'èra benlèu la fèsta mai coneguda del Venicians, lo maridatge de la mar. La fèsta se debanva cada annada lo jorn de l'Ascension. Dins la pintura, l'artista representa lo retorn del Bucentaure, la nau de parada, cap al palais dels dògas, amb la granda nau enrodada per un cortègi d'una miriada d'autras naus.

Son succès pels clients angleses es rapid. Dempuèi novembre de 1727, McSwiney podavan escriure al duc de Richmond, al respècte de doas vistas venicianas sus coire, sus un total de quatre, comnadas a l'artiste, qu'aviá tròp d'engatjaments per poder los onorar dins los delais convengut, e ne plénher lo pretz nauts.

Lo mai important dels agents de Canaletto, qu'es a l'encòp mécèn, client, conselhièr, e amb qui serà en relacion pendent una trentenat d'annadas, es Joseph Smith. A partir de sos començament a Venècia, Joseph Smith capita dins sos afars, e los mèna pendent seissenta ans. Es cònsol britanic a Venècia entre 1744 e 1760. Smith es un colleccionaire afogat de quadre, aigafòrtas, dessenhs, monedas, mas subretot de libres. Cosntituís una bibliotèca reputada. A subjècte dels quadres, possedís, en mai de Canaletto, de capricci de Carlevarijs, de pèças de Rosalba, d'òbras de Senatiano e Marco Ricci, e de quadre de de Zuccarelli.

De Canaletto, Smith obten entre 1726 e 1727 sièis quadres que garda dins sa colleccion pendent près de quaranta ans. Per cadun, Canaletto realiza un dessenh prealable, mercé a que se pòt subreviure l'evolucion entre lo projècte e sa realizacion. Aquestes primièrs quadres son de vistas de la plaça Sant Marc, e de la Piazetta. Canaletto realiza per el d'òbras coma la Regata sul Grand Canal e un impressionant Interior de Sant Marc de nuèch, una de las raras pinturas de nuèch dins la produccion de l'artista. son doas representacions commemorativas, realizadas al començament de las annadas 1730 e uèi servadas dins las colleccions reialas d'Anglatèrra.

Pagina títol del « prospectus » de 1735.

Fuèlha del « prospectus » de 1735, mostrant Canaletto e son gravador Visentini.

Lo ligam amb Smith e lo contacte amb lo mond anglosaxon del Grand Tour son decisius per Canaletto. La tecnica precisa que realiza a la fin de las annadas 1720 — per se conformar au racionalisme enlusit dels Angleses — es diametralament opausada a aqueste dels començament: las telas son mai pichonas, e contenon d'arquitectura d'una perfeccion estupefianta ont des còps de pincèls mestrejats definisson los detalhs e los punts luminoses.

Smith, après aver estat client, jòga pel Canaletto lo ròtle de « mecèna » interessat e d'intermediari amb la rica clientèla anglesa. En 1735 fa paréisser lo Prospectus Magni Canalis Venetiarum (Descripcion del Grand Canal de Venècia). Lo prospectus, que le nom complèt es Prospectus Magni Canalis Venetiarum, addito Certamino Nautico et Nundinis Venetis: Omnia sunt Expressa ex Tabulis XIV. Pictis ab Antonio Canale, in Aedibus Josephi Smith Angli, Delineante atque Incidente, Antonio Visentini, Anno MDCCXXV conten quatorze gravaduras, las dotze primièras son de vistas del Grand Canal, dins l'òrdre ont se pòt los observar davalant lo canal, puèi virant a l'entorn de la Salute, puèi tornant cap al Rialto: exactament çò que veriá un torista que fa lo torn de Venècia. Las doas darrièras, d'un biais apondudas, exaltan los festenals que pòt ofrir Venècia, la fèsta del Bucentaure, e una Regatas sul Grand Canal. Los dos darrièrs quadres son mai recents (vèrs 1732). Lo prospectus que - segon los dires de Smith - es tirat en un nombre restrench d'exemplars, deu emplir diferentas foncions: Es primièr, per son contengut e par sa talha (mesura unes 40 × 60 cm), un libre agradable de légir, pel sieu meriti artistic, que Antonio Visentini, lo gravador, es un artista de granda valor. Es enseguida un catalòg qu'invita las personas interessadas pel trabalh de Canaletto a anar veire los originals in Aedibus Josephi Smith Angli, dins la demora de l'Anglés Joseph Smith, e de'n comandar eventualament des semblables. Aqueste objectiu sembla aver capitat. Es mai un argument d'ufan per Smith de poder mostrar sas possessions a sos interlocutors angleses.

L'activitat de negociant de Joseph Smith atenh son cómol pendent la segonda mitat de la annadas 1730. D'importantas personas de la noblesa britanica, coma lo comte de Fitzwilliam, lo duc de Bedford John Russell, lo duc de Leeds Thomas Osborne e lo comte de Carlisle Charles Howard comandan de quadres del Canaletto. A aqueste periòde venon d'importantas òbras coma Lo Dòga a la fèsta de Sant Ròc, encara una òbra de caractèr commemoratiu, servada a la National Gallery de Londres e una autra vista de la plaça Sant Marc, servada a Cambridge als EUA. D'autras òbras executadas pels clients angleses son Cai dels Schiavoni cap a l'èst , realizada vèrs 1738-1440 e servada ara dins los musèus del castèl des Sforza de Milan, una vista de Plaça Sant Marc cap al sud-èst servada a Washington e una vista de l'angle nòrd-èst sevada a Ottawa.

Dins lo periòde de 1730 a 1740, plan mai de cinquanta quadres foguèron venduts, al duc de Bedford, a sir Harvey, al duc de Buckingham. Unas d'aquesta colleccions de quadres foguèron escapilhats enseguida, d'autras, e aquesta del quita Smith, servada. La Royal Collection que serva las òbras crompadas a Smith, compta ela sola 85 òbras, mitat de pinturas e mitat dessenhs. Es aqueste periòde qu'es mai productritz, e es aqueste moment que los quadres de Venècia que venguèron celèbres, son gaireben totes, realizats. Canaletto pench la lutz, la vida e los bastits amb una sensibilitat e una luminositat desconeguda abans el.

Los quadres venduts en Anglatèrra sens l'intermediari dels Smith son puslèu rares. Se conéis de crompa dirèctas per Samuel Hill, Hugh Howard, John Conduitt. Mas la filièra màger passa per John Smith, fraire de Joseph Smith demorant a Londres. Recep la comanda, règla las avanças, s'ocupa del transpòrt, e se pòrta garant de l'autenticitat e de la qualitat de l’òbra. Lo comte Carlisle, qu'es pas passat per Smith, aviá 17 quadres de Canaletto dins son castèl de Howard abans lo sinistre de 1940, mas èran de qualitat inegala.

Al començament de la annadas 1740, lo mercat del Canaletto se redusís fòrça a causa de la guèrra de Succession d'Àustria (1740 -1748). Venècia e l'Anglatèrra son dins de camps opausats, e la guèrra provòca una fòrta diminucion dels visitors britanics a Venècia. En 1742, Smith fa paréisser una seguda edicion del prospectus que conten, en mai de la seriá originala, vint e quatre autras gravaduras, compausadas de doas serias. Una primièra seria descricha una novèla davalada del Grand Canal seguida d'una pujada. La segonda seria es compausada de Campi, glèisa es scuoli, seguida d'una vista de la plaça Sant Marc.

Se Smith pas pus capita a garantir a Canaletto un nombre satisfasent de clients, es benlèu tanben que los mai importants comanditaris angleses avián ara totes ja crompat de sa òbras. La situacion personala de Canaletto es un pauc complicada: en 1744, son paire morís. Canaletto es pas ric. La maire de Canaletto possedís plan dos ostals mai fan pas de rapòrt. Se pensa que Canaletto a son talhièr es situit a aqueste luòc. Dispausa pas d'autre ben. A dos sòrres que son benlèu a sa carga. L'abséncia de comandas invita Canaletto a viatjar, amb son nebòt Bernardo Bellotto, dins la peninsula de Pàdoa. Fa fòrça esboces e dessenhs. La produccion - en aparencia redisida - pendent las annadas 1741-1744 dona una idèa de la rapiditat de trabalh: en mai de las aigafòrtas, se vei a çò de Smith cinc vistas romanas, cinc vistas venicianas e tretze dessús de pòrta. Los dessenhs comprenon las vistas de la region de Pàdoa, e una dosena de vistas de Roma. Pench tanben, per d'autres clients, de vistat romanas e de capricci. Quitament s'es en aparéncia pauc actiu, es de contunh a l'òbra. L'estil de Michele Marieschi, a la mòda, influís sus las darrièras vistas de Canaletto que venon mai grisas, e que la perspectiva es accentuada. Los trachs son durcits e an perdut lor vida.

La darrièra comanda veniciana de Canaletto abans sa partença es lo dessenh de campanil sus la plaça Sant Marc, tocat pel pericle lo 23 d'abril de 1745.

Lo periòde anglés

Canaletto se'n va per Londres en 1746, a 49 ans d'edat. Fòrça pintres italians abans el avián fach de demoança en Anglatèrra, atirat per las possibilitats ofèrtas; entre elas, la familha Ricci (Canaletto admirava subretot Marco), Pellegrini, Amigoni, Bellucci. George Vertue, antiquari, gravador, e cronicaire, nòta dins un de sos quasernets:« A la fin demai [1746] arrba a Londres, en provenéncia de Venècia, lo celèbre pintre de vista Canaletti de Venècia, la multitud de sas òbras fachas a l'estrangièr per de nòbles angleses e gentilòmes li balhèt una granda reputacion e per sos excellents talents e l'excelléncia dins aqueste domèni, es considerat en granda estima e de segur sas vistas e òbras que relizèt aquí donèron la mèsma satisfaccion - pasmens se fòrça personas possedisson ja fòrça de sos quadres. »

Per preparar son arribada a Londres, Joseph Smith escriguèt a McSwiney. Aqueste dintrèten contacte ambThomas Hill, l'ancian preceptor du duc de Richmond (ancian client de Canaletto, entre autre de seria d'allegorias de las tombas). Capita lo contacte, en 1747, a la celebrissima La Tamisa e la City de Londres vista Richmond House e son pendent Whitehall e Privy Garden vista de Richmond House. Lo quadre li inspirèt la frasa « Canaletto vei Londres amb los uèlhs d'un Venician ».

Mas lo grand eveniment a Londres a l'epòca es la construccion del pont de Westminster, qu'es lo segond pont sus la Tamisa e que lo projècte es en gestacion dempuèi près d'un sègle. Los esponsors del pont novèl son lo duc de Bedford, lo duc de Richmond, e sir Hugh Smithson, futur duc de Northumberland. Los dos primièrs son ja d'ancians clients de Canaletto, e lo tresen ven un novèl important client e mecèna. Lo pont de Westminster es donc un subjècte pench mai d'un còp. En 1746, lo pench un primièr còp, lo jorn de la dintrada en foncion del lòrd-màger (lo 20 d'octobre de 1946). Anticipèt lo pont acabat, descorat de doas estatuas sur l'arca centrala, alara que la forma finala del pont, d'annadas mai tard, compòrta pas pus aquestas estatuas.

La construccion del pont, que la primièra pèira es pausada en 1739, dura dotze ans. La famosa tela Londres vista per una arca del pont de Westminster de 1746-1747 mòstra l'empont que manten l'arca en construccion, amb un ferrat qu'i es ligat. Es lo primièr quadre pench per sir Hugh. En 1747, l'una de las arcas del pont s'afaissa e, en 1749, Canaletto reten las òbras les de refeccion dins un dessenh.

Canaletto manca pas d'admirators, e de mecènas, a Londres o dins los ostals dels camps ont demora. Dins sa novèla clientèla figura lo prince de Boèmia Johann Georg Christian von Lobkowitz e l'Anglés Hugh Percy, futur 2d duc de Northumberland. Canaletto capita lèu a obténer de comandas variadas de tota l'aristocracia anglesa. Canaletto es convidat al camp, per pénher de residéncias e castèls de sos comanditaris. Quita Londres, e torna trobar al camp la lutz qu'es familièra de sos quadres. Penh en 1747 lo castèl de Windsor e autras vistas de pargues e bastits. Canaletto, abituat a pénher las vistas urbanas d'una Venècia rica de bastits e plena de personatges afanats, comença a representar de païsatges suaus sens construccions complèxas. Una pintura commemorativa presenta l'abadiá de Westminster amb la procession dels cavalièrs de l'òrdre del Banh: paréis, dins la concepcion e realizacion, a las pinturas de las fèstas luxuosas de la Republica de Venècia.

Canaletto trenca sa demorança en Anglatèrra al mens una còp. Es a Venècia entre setembre de 1750 e mai de 1751. Benlèu vòl dintrar que las comandas diminuisson e la situacion a Venècia ven melhora. Crompa una propriatat sul Zattere que a sa mòrt, constituís gaireben son sol ben. Pendent que demora a Venècia, Smith publica una tresena edicion del prospectus. Benlèu tanben aquèsta demorança, penh un parelh de quadres, Londres vist de la terassa de Somerset House. Es a Venècia benlèu en 1753.

Se retorn a Venècia, en 1752, Canaletto compta dos clients fidèld: lord Brooke que ven en 1759 comte de Warwick e lo novèl comte de Northumberland. Lo primièr li comanda una vista du castèl de Warwick, lo segon quadre d'Alnwick Castle, de Northumberland House e d'autres. Interior de la rotonda de Ranelagh (un luòc de divertiment) es un de sièis quadres comandats a Canaletto a la fin de sa demorança, vèrs 1754. Una importanta comanda de sièis quadres ven de Thomas Hollis, un « ric excentric » fa una causida pro eclectica: La Rotonda de Ranelagh (un luòc de divertiment), lo Vièlh Pont de Walton, un capriccio a partir de bastits a l'entorn de Whitehall.

De retorn a Venècia

Après una demorança de près de detz ans en Anglatèrra, Canaletto torna dins sa vila natala en 1755 o 1756 e se desplaçarà pas pus.

En 1755, Canaletto penh l'interior de Sant Marc. A coma darrièr client important Sigmund Streit, un Alemand avent capitat en afar, e retirat a Venècia dempuèi 1750. Comanda sièis quadres a Canaletto, amb un Grand Canal e un Campo de Rialto en 1756. L'estil d'aquestes quadres s'apròcha tant de las composicions precedentas qu'es malaisit de pensar que datan d'una epòca tardièra, mas de bastits, coma lo novèl palais de Smith, son plan d'aquesta epòca.

Penh tanben doas pinturas de nuèchas Velhada nocturna a San Pietro di Castello e Velhada nocturna al bòrd de Santa Marta , servadas las doas a la Gemäldegalerie de Berlin, e que se pòt situar la realizacion entre 1758 e 1763. Figuran d'entre los rares quadres de nuèch de Giovanni Antonio Canal, e presentan los moments marcants de doas importantas celebracions: las gents astrucas sus las naus e suls bòrds son enlusits pas que per la lutz difusa de la luna.

*Plaça Sant Marc cap a l'èst dempuèi l'angle nòrd-oèst* (vers 1760, Londres, National Gallery)

En 1760, Canaletto signa tanben dos quadres de la plaça Sant Marc cap a l'èst vist de l'oèst, d'ont se la vei aparéisser sota una arca.

Un darrièr recuèlh remarcable es constituit d'un ensemble d'aigasfòrtas de « Solennità dogali », es a dire de moments de l'activitat ducala banhat d'una cèrta solemnitat, o de fèstas, publicats pauc après 1763. Los dessenhs son plan elaborats, e fan mai d'un miègmètre de larg. S'i vei lo coronament del dòga dins l'escalièr dels gigants, presentant sos mercejaments dins la granda cambra del conselh, presentat a la fola sus Sant Marc, la partença per las ceremonias lo jorn de l'Ascension dins son Bucentaure, la fèsta del dijòus sant dins la Piazzetta, la procession del Corpus Christi a l'ntorn de la plaça Sant Marc, e d'autres, coma la recepcion d'ambaissadors estrangièrs e la taulejada que lor es ofèrt. Existís pas de quadres d'aquestas scènas per Canaletto, mas sos imitators ne produguèron una multitud. Francesco Guardi realiza de quadres a partir de la totalitat dels dotze dessenhs, que gaireben totes son al Lovre. Gradenigo, dins sos Notatori, aculhís la publicacion de las sièis primièras gravaduras amb entosiasme dins son jornal del 8 d'abril de 1766. La mèsma annada, Canaletto nr publica quatre de mai.

Canaletto es elegit a l’Acadèmia de Venècia (Accademia veneziana di pittura e scultura) en 1763. Son eleccion se fa de biais malaisida. Sa pèça de recepcion, Perspectiva amb un portic, es un caprici genre benlèu marginal dins sa produccion artistica, mas qu'afecciona. Es pas impossible qu'aquesta causida responda a un cèrta condescendéncia de l'acadèmia contra le genre vedustista, considerat coma un art minor. Pasmesnt, lo quadre a un grand succès. Es expausat en 1777 sus la plaça Sant Marc « per onorar son autor ». N'existís fòrça replicas.

Se conéis un darrièr dessenh de Canaletto, datant de 1766, representant un grop de musicians cantant dins la glèisa Sant Marc. Es signat e comporta l'ufana notacion « anni 68, cenzza ochiali, anno 1766 » (fa a l'edat de 68 ans, sens lunetas, en l'an 1766). Dempuèi, i a pas mai de traças de son activitat: benlèu contunhèt a pénher fins a sa mòrt. Se realiza lo 19 d'abril de 1768, acompanhat de sa familha, après una « malautiá longa e dolorosa », coma lo nòte lo cronicaire Pietro Gradenigo dins sos annals, los Notatori . Morís dins son ostal de la Corte della Perina qu'existís encara, e es enterrat dins la glèisa de San Lio a Venècia; la tradicion vòl que sa tomba se trapa sota lo molon de la capèla Gussoni del sègle XV dins la glèisa de San Lio.

Capricci e vistas idealas

Los capricci, mena de mesclas de roïnas e de bastits ancians dins un païsatge tormentat, es un genre que Canaletto aprecia e realiza sovent. Los primièrs dessenhs, del començament de las annadas 1720, e que la paternitat es encara incertana, son de capricci facha a Roma. En 1726, participa tanben a la realizacion, per McSwiney, de tombas imaginàrias. I a tanben una seria de capricci de Roma, compausats de roïnas e de bastits antics, realizats entre 1730 e 1735, dins la colleccion de Smith.

Las vistas ideales son de composicions o recomposicions arquitecturalas que reünisson, en un luòc unic, de bastits existents o imaginaris, assemblats segon un esquèma fictiu. D'entre aquestas vistas idealas, lo projècte palladian del pont du Rialto es benlèu la mai coneguda. Pendent la darrièra fasa de sa carrièra, Canaletto aprigondís lo tèma del caprici, ja realizat de jove: lo fòrça celèbre Caprici amb edificis palladians (Capricio palladiano), servat a la Galeriá nacionala de Parma es una òbra marcanta d'aqueste estil, realizada entre 1756 e 1759. Representa la vista del quartièr del Rialto segon lo projècte d'amenatjament d'Andrea Palladio, amb lo pont del Rialto e la Basilica palladiana de Vicença. L’òbra conjuga d'elements reals (lo quartièr del Rialto), amb d'elements tanben reals mas situats endacòm mai (la Basilica de Vicença), e d'elements imaginaris, coma lo pont del Rialto segon lo projècte palladian. Mòstra çò que seriá vengut lo quartièr del Rialto se lo projècte d'Andrea Palladio aviá estat retengut puslèu qu'aqueste d'Antonio da Ponte.

La tecnica de Canaletto

La Camera escura e lo Quaderno

La cambra escura o chambra optique (en latin camera obscura), es un instrument d'optica utilizat sovent en pintura per obténer un imatge fisabla de la realitat. Lo dispositiu consistís en una lentilha, e benlèu d'un miralh. La scèna reala focalizada, al mejan de la lentilha, e projectada sus un plan ont lo pintre pòt, après aver fixat una fuèlha de papièr, marcar los contorns. Per facilitar la vision, lo plan de projeccion es embarrat dins un caisson que l'apara de la lutz exteriora, d'ont l'adjectiu de cambra escura. L'esboç realizat pòt èsser enseguida, dins lo talhièr del pintre, reportat e penh sus la tela. Canaletto es un utilizaire sistematic d'aqueste dispositiu, mas es conscient, coma lo confia a Zanetto, un contemporanèu, « de manca qu'engendra », qu'es pas qu'una ajuda tecnica e remplaça pas lo talent de l'artista.

Canaletto e la « realitat »

Sos vedute prenon unas libertats amb l'estricta realitat, amb de modificacions de la perspectiva e de desformacions d'unes bastits per melhorar la composicion globala de sos quadres. Canaletto, dins sas pinturas, prepausa una interpretacion del real, puslèu que de far mòstra d'una exactitud topografica irreprochabla. Los diferents dessenhs dels luòcs accumulats pendent la fasa preparatòria son enseguida ensuite assemblats sus la tela segon un procediment que cerca pas à evitar los desviaments o inexactituds fantaisistas. Son caminament ten de l'interpretacion de la realitat, transcritu sa vision sus la tela. Dins lo Bacn de Sant-Marc de Boston, realizat dempuèi un punt de vista enauçat que correspond a la Punta de la Doana, se remarca per exemple que lo rendut pinctural de San Giorgio Maggiore es fòrça luènh de la realitat. Dins la tela de Canaletto, la glèisa es vist de fàcia, coma s'èra virada cap a la Punta de la Doana, alara qu'en realitat es orientada cap a la Piazzetta. Canaletto assemblèt diferents punts de vista dins aquesta òbra al camp visael tan vast que l’uèlh uman pòt lo caber dins sa totalitat. Son objectiu es de prepausar la vista mai larg possibla del bacin de Sant Marc, del granièr de blat a l'esquèrra fins al tèrme de la Guidecca a drecha.

Un autre exemple donat per Links sul quadre Piazzetta vèrs S. Maria della Salute, descriu la libertat que pren Canaletto dins l'arquitactonica, tot en respectant parferfièchament la perspectiva. La colomna de S. Teodore es plaçat en fàcia de la Bibliotèca, mas de biais a paréisser mai bassa qu'aquesta, alara qu'en realitat es tan nauta, e dona l'impression, a quin que siá plaçat en bas, d'es mai nauta. Lo Ponte della Pescaria, que se vei rèire la Bibliotèca, foguèt raprochat d'umes passes, que l'espectator lo veriá dificilament aquí es supausat se trobar. Lo grop de personatges qu'enròdan la basa de la colomna son concebut e penchs amb una finessa excepcionala.

De biais encara mai trencat, J. C. Links escriu:« De vivent, A. M. Zanetti e d'autres escrivans aplicavan a las òbras de Canaletto los tèrmes de « justessa » (aggiustarezza) e de « realitat » (la vera) dins un sens que se poiriá qualificar uèi de « fotografic ». Mas se nos temèm als fachs: per compausar un imatge, se servissiá de punts de vista, en mai de drecha e d'esquèrra de l’original, mas mai o mens près, o luènh, de son subjècte. Capvirava los bastits, n'apondavan d'autres, invisibles dempuèi son punt de vista, torna organizar tal coma vòl las corbas del Grand Canal, aprochava o alunhava lo reire plan tal coma li anava plan, cambiava la vista dels teulat e simplificava l'arquitectura. Dobrissiá una vista suls costats, coma las paginas d'un libre, per mostrar los bestits jos un angle que li conveniá. Dins gaireben totas las òbras, Canaltto es parti del sol per executar son dessenh, abans d'enauçar lo punt de vista dins l'imatge final, sovent a tl punt que l'espectator a l'impression de regardar per una finèstra fòrça nauta que pasmens existís pas. Fasiá usatge d'aquestes procediments de contunh: Canaletto èra lo sol a saber cossí aténher son objectiu, crear una òbra d'art. »— J. G. Links, Canaletto, p. 20

Lo Quaderno

4 paginas del *Quaderno* (Gallerie dell'Accademia de Venècia).

Unes d'aqueste esboç, obtengut per la cambra escura o dessenhats sul viu, son acabats en talhièr e venon de dessenhs o son gravats. La colleccion reiala del castèl de Windsor possedís una rica colleccion. A Venècia es servada lo celèbre quasernet de dessenhs, lo sol conegut, nomenat Quaderno. Es un picon volum (17,5 × 23,5 cm) compausat de set fasciculs. Unas paginas foguèron copadas abans que sián religats al sègle; conten ara 148 paginas amb 138 dessenhs de Venècia. es servat a la Gallerie dell'Accademia de Venècia. Plan sovent acompanhadas d'inscripcions de la man de l'artista, los dessenhs son realizats al gredon nege, gredon roge, a la pluma e a la mina de plomb, rarament a l'aquarèla.

La precision del detalh

Las vistas son semenats de detalhs que, s'encontran d'un quadre a l'autre jos de formas variadas, balhant a las scènas una animacion curiosa o plasenta. Se compta pas los personatges a la finèstras, los estòrs mal levats o garrèls, los personatges que se solaçan discrètament contra una paret, los mendicants, los avocats impausants dins lors abits roge viu, los lacais dins lor unifòrmes. Aquestes personatges son sovent pausats, immobils, per grops, parlant o regardant, jos un solelh qu'enlusís la scèna d'una lutz viva. E quitament los detalhs mai pichons enauçat de punts luminoses blancs que lor balha un treslús.

Sos successors

Michele Marieschi (1710-1743) mai qu'un successor, es un concurrent. S'installa a Venècia en 1735, après una demorança en Alemanha, e dins son talhièr penh, segondat per d'autres especializats dins unes tèmas coma los personatges, un nombre impressionnant de quadres (se'n compta dos cents) en unas annadas, fins a sa mòrt en genièr de 1743. El tanben publica un recuèlh de gravaduras, le Manificentiores Selectionesque Urbis Venetiarum Prospectus, en 1741, que faguèt sa renommada.

Bernardo Bellotto, son nebòt, trabalha dins lo talhièr de Canaletto dempuèi son enfança. Fa amb son oncle los viatges a l'entorn de Venècia, lo long del canal del costat Pçdoa, vèrs 1742. Contribuís a la fabricacion de las vistas de son oncle. Quand Canaletto se'n va per Londres, Bellotto demora a Venècia fins a 1747. E nomenat a la cort del Prince-elector Frederic-August II de Saxa, rei de Polònha jol nom de August III. Segon Links, lo prince esperava atirar lo quita Canaletto, e Bellotto es sa segonda causida. Bellotto demora onze ans a la cort de Drèsda, a pénher de vistas de vilas del reialme. Vèrs 1758, se'n va a Viena, i demora dos ans. Après una corta demorança a Munic, en 1760, torna a Drèsda en 1761 e i demora fins a 1766. Se'n va a Varsòvia e i demora fins a sa mòrt en 1780. Bellotto tanben se nomenèt tanben Canaletto, çò que pòt far confusion. Fins a que, George Vertue menciona la preséncia de dos Canaletti à Londres a un moment ont considèra que las òbras de Canaletto son de qualitat inegala, e supausa qu'aquò ven de l'intervencion de l'autre Canaletto. George Vertue, lo cronicaire anglés que jamai manca pas l'escasença d'una fissada, apond en 1749 que « Bellotto foguèt format per son oncle, e progressa tan lèu que foguèt chafrat "lo jove Canaletto". Mas aquesta renomada desagrada son oncle, que lo saca ». Pas res prova la manca.

Francesco Guardi nacut en 1712, entre dins lo talhièr de son ainat Gianantonio ont demora fins a 1760, mòrt de son fraire. Los « fraires Guardi » realizèron fòrça copias de quadres, un centenat pel marescal de Schulenburg e d'autres per un compte Giovanelli. A la mort de son fraire, Francesco se lança en 1760 dins una carrièra de vedutista. Realiza fòrça quadres e dessenhs, sovent malaisit de datar. En trenta ans de vedutista, realiza plan mai de de quadres que Canaletto en cinquanta ans. Conéis pas lo mèsme succès que Canaletto pendent sa vida, los Angleses essnent mens interessats. Es pasmens celèbre e dintra a l'Acadèmia sul tard, en 1784, a seissenta e quatorze ans.

Giambattista Tiepolo nascut en 1696, contemporanèu de Canaletto, las òbras qu'an fach sa reputacion son los grands cicles de frescas que penguèt a Venècia e dins sa region. Foguèt l'espos de Maria Cecilia Guardi, sòrre des pintres venician Francesco Guardi e Gianantonio Guardi.

Quòta d'un Canaletto

En julhet 2007, una Vista del Grand Canal del Palazzo Balbi al Rialto, foguèt adjudicat per Sotheby's de Londres per 18,6 milions de liuras. Lo crompaire es pas conegut.

Lo 4 de julhet de 2012, un bèl dessenh a la tinta bruna e aquarèla grisa, Le Campo San Giacomo di Rialto es adjudicat a près de 2 milions de liuras.

Òbras màger

Lo libre de Constable revizat per Links (125 × 165 cm) dona una lista exaustiva de las òbras de Canaletto. Catalòga 521 pinturas, fòrça d'entre elas en diferentas versions, 332 dessenhs (sens comptar los quasèrns d'eboces). Canaletto tanben realizèt 34 aigasfòrtas. Benlèu, mai, èra pas lo sol autor dels quadres que produguèt. Testimònian de las diferéncias de qualitat al sen d'una mèsma òbra qui poiriá èsser lo resultat d'un trabalh de talhièr.

La mai rica colleccion d'òbras es la colleccion reiala d'Anglatèrra que ten, a ela sola, 54 pinturas, 143 dessenhs e la seria mai complèta d'aigasfòrtas: en 1762, Joseph Smith vend sa colleccion de vedute al rei Jòrdi III. Ne fa la basa de sa colleccion de pinturas de Canaletto dins sa proprietat del castèl de Windsor, la Royal Collection. I a fòrça quadres de l'artista dins autras colleccions britanicas, coma la Wallace Collection de Londres, e i a un ensemble de vint e quatre pinturas dins la sala a manjar de l'abadiá de Woburn, dins lo Bedfordshire.

començaments (1723 - 1727)

Lo Grand Canal vèrs Rialto, vèrs 1723, 144 × 207 cm; Venècia, Ca' Rezzonico.
Bacin de San Marco dempuèi Giudecca, vèrs 1723, 141 × 154 cm; Cardiff, National Museum.
San Cristoforo, San Michele e Murono dempuèi Fondamenta Nuove, 1722-1723, 144 × 151 cm; Musèu d'art de Dallas
Plaça Sant Marc, 1723, 141 × 204 cm; Madrid, musèu Thyssen-Bornemisza.
Lo Grand Canal, vista del Campo San Vio, 1723 ; Madrid, musèu Thyssen-Bornemisza.
Rio dels Mendicanti, 1723, 143 × 200 cm; Venècia, Ca' Rezzonico.
Lo Palais dels dòga, 1725, 65 × 86 cm ; Columbus, Columbus Museum of Art.
San Giovanni dei Battuti à Murano, vèrs 1725,66 × 127 cm; Sant Petersborg, musèu de l'Ermitatge.
San Cristoforo, San Michele e Murano dempuèi Fondamenta Nuove, vèrs 1725, 66 × 127 cm; Sant Petersborg, musèu de l'Ermitatge.
Lo Grand Canal vist del nòrd-èst cap al pont del Rialto, vèrs 1725, 146 × 234 cm; Drèsda, Gemäldegalerie Alte Meister.
Campo Santi Giovanni e Paolo e Scuola Grande delcm San Marco, vers 1725, 125 × 165 cm; Drèsda, Gemäldegalerie Alte Meister.
San Giacomo del Rialto, 1725-26, 95 × 117 cm; Drèsda, Gemäldegalerie Alte Meister.
La Punta de la douana, 1726-28, 46 × 62 cm; Viena, Kunsthistorisches Museum.
Riva degli Schiavoni dempuèi l'oèst, 1726-28, 46 × 62 cm; Viena, Kunsthistorisches Museum.

Maduretat (1730 - 1742)

Lo Bucentaure al Cai lo jorn de l'Ascension, 1729, 53 × 70 cm; Barnard Castle, Bowes Museum.
Recepcion de l'ambaissador de França al palais ducal, vèrs 1730, 181 × 260 cm; Sant Petersborg, musèu de l'Ermitatge.
Riva degli schiavoni vèrs l'èst, 1730, 58 × 101 cm; Colleccion privada.
Lo Grand Canal e la Glèisa de Santa Maria della Salute, 1730, 49 × 72 cm; Houston, musèu de las bèlas arts.
Plaça San Marco, vèrs 1730, 68 × 112 cm; Nòva York, Metropolitan Museum of Art.
Lo Fonteghetto della Farina, vèrs 1730, 66 × 112 cm; colleccion privada.
Lo Grand Canal, vers 1730, 61 × 90 cm, , Bergama, Acadèmia Carrara.
Lo Bacin de San Marco vèrs l'èst, vèrs 1738, 125 × 204 cm Boston, musèu de la bèlas arts.
La Riva degli Schiavoni, 1730-31, 46 × 63 cm, Viena, Kunsthistorisches Museum.
Lo Grand Canal de Santa Maria della Carità al Bassin de San Marco, 1730-33, 48 × 80 cm; castèl de Windsor, Royal Collection.
Regata sul Grand Canal, vers 1732, 77 × 126 cm; cstèl de Windsor, Royal Collection.
Lo Bucentaure al Cai lo jorn de l'Ascension, vèrs 1732, 77 × 126 cm; castèl de Windsor, Royal Collection.
Interior de San Marco la nuèch, vèrs 1733, 33 × 22 cm; castèl de Windsor, Royal Collection.
La Piazzetta, 1733-35, 68 × 91 cm; Roma, Galeriá nacionala d'art ancian.
Lo Grand Canal del pont del Rialto vèrs la Ca' Foscari, 69 × 94 cm; Roma, Galariá nacionala d'art ancian.
Dòl sul Brenta, vèrs 1730-35, 80 × 96 cm; Stuttgart, Staatsgalerie.
Lo Bacin de San Marco, 1730-35, 54 × 71 cm; Milan, Pinacotèca de Brera.
Lo Cai vist del bacin de San Marco, vèrs 1735, 47 × 81 cm; París, Lovre.
Plaça San Marco vèrs la Basilica, vèrs 1735, 76 × 114 cm; Cambridge, Fogg Art Museum.
Regata sul Grand Canal, vèrs 1735, 117 × 187 cm; Londres, National Gallery.
Lo Dòga a la fèsta de San Rocco, vèrs 1735, 147 × 199 cm; Londres, National Gallery.
Plaça San Marco vèrs la glèisa San Geminiano, vèrs 1735 ,68 × 93 cm; Roma, Galleria Corsini.
Lo Pont del Rialto dempèi lo sud, vèrs 1735, 68 × 92 cm; Roma, Galleria CorsiniModèl:Dunité.
Vista del Grand Canal, vèrs 1735, 73 × 129 cm ; Colònha, Wallraf-Richartz Museum.
Plaça San Marco, angle nòrd-èst, 1735-37, 132 × 165 cm; Ottawa, musèu de las bèlas arts del Canadà.
Lo Grand Canal vèrs lo sud-oèst, vèrs 1738, 124 × 204 cm; Londres, National Gallery.
Riva degli Schiavoni vèrs l'èst, 1738-40, 110 × 185 cm; Milan, Pinacoteca del Castello Sforzesco.
Lo Cai vèrs la Zecca amb la colomna de San Teodoro, 1738-40, 110 × 185 cm ; Milan, itàlia.
Plaça San Marco vèrs lo sud-èst, 1735-40,114 × 153 cm; Washington, National Gallery of Art.
Lo Brenta a Padoue, 1735-40, 62 × 109 Modèl:Dunité 62 × 109 cm ; Washington, National Gallery of Art.
Le Bassin de la Giudecca, vers 1740, 130 × 191 Modèl:Dunité; Londres, Wallace Collection.
Padoue, Prato della Valle, vers 1742, 39 × 87 Modèl:Dunité; Milan, Museo Poldi Pezzoli.

Notes et références