Bambó

Bambó

Phyllostachys viridiglaucescens

Classificacion
Règne	Plantae
Reng de precisar	Plantae
Classa	Equisetopsida
Sosclassa	Magnoliidae
Òrdre	Lilianae
Familha	Poales
Tribú	Bambuseae

Genre

Bambuseae
Kunth ex Dumort., 1829

Òrdre Laurales Familha Poales

Los bambós forman une tribú apartenent a la familha de las Poaceae (Graminèas). Son caracterizats per de tijas formadas d'un cluèg clòts linhificat a la creissença fòrça aviada. Los bambós s'adaptèron a plan climas (tropicals, sostropicals, e temperats). Son donc presents naturalament sus totes los continents levat Euròpa e Antartida.

Lo bambó foguèt utilizat de fòrça biais de contunh dins l'istòria: coma planta ornementala, de manjar e de material.

Descripcion

Rizòma

Totes los bambós an de tijas sosterranha, nomenadas rizòmas. Permeton a la planta de créisser en formant de matas mas o mens cachadas. Es tanben un organ de sèrva. Las racinas son adventivas e se desvelopan a l'entorn de noses del rizòma.

Se pòt distingar generalament dos grands tipes de sistèma de rizòmas.

Los rizòmas paquimòrfs

Son corts e espesses e s'encontran pels bambós de mata (Bambusa glaucescens, Bambusa vulgaris, Fargesia murielæ, Fargesia nitida'

Los rizòmas leptomòrfs

Son longs e prims e s'encontran pels bambós raiç orizontal (Semiarundaria, Sasa, Pleioblastus).

Fuèlha

Coma per tota graminèa, las fuèlhas comprenon una gaina o forrèl, envolopa del clèg, que presenta al suc una ligula e d'aurelhetas mas o mens desvelopadas. Lo petiòl es plan cort e lo limb fòrça long, de nervaduras parallèlas, constituís la partida mai aparenta de la fuèlha.

La fuèlha del bambó es donc clarament talhada, causa gaireben unic pel monocotiledònas, pels Poacèas. Los bambós essent pas arbres, an pas de brancas e cal pas parlar de « branca » de bambó, per nomenat en realitat la fuèlha del bambó.

Cluèg

La tija principala es un cluèg, o cana, linhificada, fistulosa (es a dire en forma tube) bugetada als noses. La creta visibla als noses es la traça de la gaina de las fuèlhas casudas. Lo cluèg pòt se divisar en rams fuelhoses, aqueles divisats en ramets.

La fusta dels cluèges, rica en silici, es fòrça dura resistenta. La talha de las tijas varia segon las espècias de mens d'un mètre fins a uns 10 m. La velocitat de creissença pòt èsser par qualques espècias fòrça espectaculara, fins un mètre per jorn (vigor que los Chineses aurián utilizat per ne far un supplici).

Los cluèges se balançan a las ventasas e se plegan jol pes de la nèu mas se trencan rarament. Aquela flexibilitat se deu als entrenoses cròts de cadun dels cluèg.

Florason

La florason dels bambós presenta de caracteristicas, que pasmens son pas totjorn verificadas:

la florason es pas regulara e sovent espaçada d'una desena d'ans. Lo recòrd o a lo bambó de cluèg negres, que la darrièra florason se faguèt en 1932.
per una espècia donada, se produch simultanèament dins tota une region, veire dins lo mond entièr, quin que siá l'edat de la planta;
los cluèges se secan e morisson après que fogiguèron.

La simultaneïtat de la florason es pas encara scientificament explicada. Un dels ipotèsis seriá una memòria genetica, una informacion contenguda dins l'ADN del bambó e diferenta segon cada espècia.

Las flors, puslèu raras, apareisson a l'aissèla de las fuèlhas, tanben sus las tijas jovas o sus las tijas d'edat. Son amassadas en epiculas.

Fruch

Lo fruch es amb la flor l'estructura mens coneguda dels bambós. De cariopses pòdon èsser trapada per qualquas espècias d'Arundinariinae.

Genres principals

Espandiment

La majora partida de las espècias de bambós son subretot originàrias d'Asia e d'America son presentas a d'altituds variablas, fins a 3 000 m dins l'Imalaia. De raras espècias son espontanèas en Africa continentala e en Oceania. Pas cap son espontanèas en Euròpa. Lor airal d'espandiment coneguèron una fòrta progression per la cultura.

*Nastus borbonicus*, bambós endemics de l'illa de la Reünion

Espandiment mondial
Localizacion	Sostribús	Genres	Espècias
Asia	6	44	~ 600
Americas	4	21	~ 400
Madagascar	2	6	20
Africa	2	3	5
Pacific	2	2	4
Australie	2	2	3
total	18	78	mai de 1000

Planta de particularitats unicas dins lo mond vegetal, pasmens lo bambó presenta gaire un aspècte uniforme. N'existisson mai d'un milièr d'espècias amb las seunas caracteristicas. Seguent lo luòc ont buta, la natura del terranh, lo clima, l'altitud, pòt èsser fòrça diferent de talha, de forma, quitament de color.

Classificacion dels Bambusoideae

Cultura

A causa de la florason aleatòria du bambó, la cultura modèrna se fa amb porreta d'un tròç de rizòma servat amb las racinas. Lo bambó deu aver a l'entorn de quatre ans per poder èsser metre en porreta. Se pren un tròç de tres clèg consecutius per ne far una porreta. Los plants joves demandan d'ombra per rafrescar las racinas superficialas e los brots joves. Après d'ans lo fuelhatge sufís a portar l'ombra necessària. Se planta la mòta de rizòmas dins una tèrra fresca e umida, plan assecada en ivern. La plantacion se fa entre març e abril après las darrièras geladas o entre agost e setembre. La mòta es d'en primièr banhada en fasent atencion que se trenca pas puèi plaçada dins un sol trabalhat mesclat amb de terranha. Se cobrís fin finala de tres bonas jaças de torba. Un paissèl pòt èsser util. Assagar un còp per setmana pendent l'estiu. Atencion, las racinas e rizòmas son envasissentas e empachan lo rèsta de la vegetacion. Al començament de prima, cal copar las tijas inutilas au ras e abondar lo sol s'es paure.

Utilizacion

Emponts

Lo cluèg de bambó es utilizat per sa resisténcia e sa leugieretat pels emponts dels Gratacèls. D'entre los dètz mai nauts del mond, aqueles del Two International Finance Center (416 m) e Central Plaza (374 m) de Hong Kong, la Jin Mao Tower (421 m) de Shanghai, lo Shun Hing Square (384 m) Shenzhen o lo Citic Plaza (391 m) de Guangzhou (Canton), en China, tanben s'utilizèron aquel material.

Escritura e dessenh

Lo bambó es tanben utilizat en dessenh e en pintura, coma aisina per dessenhar amb la tinta de China.

Bambó e environament

Es una graminèa linhosa. Pòt fixar 30 % mai de CO₂ que los arbres fuelhoses, fins a 12 tonas de CO₂/ha/an (3 tonnes per una sèlva de fuelhoses). Libèra doncas 30 % d'oxigèn mai que los arbres. L'estrechor de las fuèlhas melhoran l'infiltracion de l'aiga dins lo sol (dos còps mai qu'una sèlva de fuelhoses). Limita l'erosion dels sols (mercé à son malhum racinari pro dens sus 60 centimètres de prigondor) e restaura de sols apaurits. S'utiliza per melhorar l’eliminacion de qualques toxinas del sol (fitoremediacion), e sa cultura demanda pauc o pas d'engrais, nimai de produchs fitosanitaris.
Dins l'encastre d'una utilizacion del bambó dins la construccion coma material ecologicament performant, una equipa olandesa comparèt l'emprenta ecologica de l'acièr, del béton, de la fusta locala e exotica, e del bambó -importat de Costa Rica- per de construccions a çò lor. Es aquela del bambó qu'es mendra^[1]. Mas cal tanben soslinhar que los bambós son repertoriats coma espècias invasivas. D'espèceias, per lors aptituds a s'espandre amb lors rizòmas, fan un vertadièr prejudici à la biodiversitat dels ecosistèmas, sonque a l'escala locala.

Planta alimentària

Grelhs de bambó *(takenoko)* vendus al Japon

Los grelhs de totas las espècias son comestibles, pasmens qu'uns pòdon èsser pro amars. Phyllostachys edulis fa l'objècte de culturas industrialas. Los brots joves son culhits, coma se fa amb los espargues, al moment que puntan de tèrra. Gaireben totas las espècias se manjan pas crudas per que amaras. Son bolhidas o rostidas dins lor envelopa, que se lèva après e se talhona los brots pels preparar en salade, en fritura o en salsa. Los brots de qualques espècias (Sasa) pòdon èsser rostidas e majada dirèctament.

De bambós son utilizats en fitoterapia.
Las granas pòdon èsser moulues e fan una farina nutritiva.
Se pòt cultivar jos forma de pesturas pel bestial. Los pandas gigants se noirisson pas que bambós.
Dins l'alimentacion industriala s'utiliza la fibra de bambó per l'apondre a de preparcions coma los bistècs picats per un efièch d'estructura e sens cap de valor nutricionala.

Planta ornamentala

Los bambós son de plantas decorativas pel fuelham, que verd o mirgalhat de blanc o de jaune, per lors tijas, los clègs, coma aqueles del Phyllostachys, que la coulors sont variadas: verd, negre, jaune, pigalhat, raiat, eca., e per lor portadura, de la planta cobrissenta a bambó de granda talha. Son sovent utilizats en matas a la talvèra de las pèças d'aiga o en barranha (Phyllostachys nigra henonis o Phylostachys nigra boryana). Se ne pòt far de bonsaïs, amb per exemple lo Phyllostachys humilis.

Pasta de papièr

Los bambós pòdon produire de pasta de papièr. Aquel usatge es fòrça ancian en China.

Textil

Amb mai d'un milièr d'espècias conegudas e fòrça aplicacions, lo bambó conqueriguèt lo mercat del textil amb fòrça publicitat. Un procés similari a la transformacion de la pasta de papièr en raiona permet de cambiar la cellulòsa del bambó en viscòsa. En 2004, la China - primièr productor mondial de bambós - exportèt l'equivalent d'un milion de dollars de bambós destinats al sector del textil.

Fabricacion de tissu moleton, esponga, velors utilizats per la fabricacion de pèrnas lavablas (per que absorbant) e mai.

Objèctes manufacturats

Fabricacion de mòbles, postam, paissèls, canas de pèscas, arcs, instruments de musica de vent o de percussion, aisinas divèrsas (ventalhs, ombrelas, pòts à tabat, etuis, paniers…).

Après aver ensajat de centenas de substàncias, Thomas Edison imaginèt, en 1880, de montar sas ampolas de filaments de bambó carbonizats. E l'experiença capitèt.

Construccion

Se fa de construccions leugièras (ostalets, palfics, bugets). Simón Vélez es un dels arquitèctes màger dins la concepcion d'estructura en bambó.

Notas e referéncias

↑ (en) Pablo Van der Lugt, Andy A.J.F. Van den Dobbelsteen e Jules J.A. Janssen, « An environmental, economic and practical assessment of bamboo as a building material for supporting structures », Construction and Building Materials, Amsterdam, Elsevier, vol. 20, n^o 9,‎ novembre 2006, p. 648–656 (DOI 10.1016/j.conbuildmat.2005.02.023, legir en linha)

Voir aussi

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Bambó.

Referéncias taxinomicas

Referéncia Tela Botanica (La Reünion) : Bambuseae (fr)
Referéncia Tropicos : Bambuseae Kunth ex Dumort. (en) ( lista sostaxons)
Referéncia uBio : Bambuseae Nees, 1829 (en)

[1] (en) Pablo Van der Lugt, Andy A.J.F. Van den Dobbelsteen e Jules J.A. Janssen, « An environmental, economic and practical assessment of bamboo as a building material for supporting structures », Construction and Building Materials, Amsterdam, Elsevier, vol. 20, n^o 9,‎ novembre 2006, p. 648–656 (DOI 10.1016/j.conbuildmat.2005.02.023, legir en linha)

[1]