Vest-Agder fylke

Vest-Agder fylke
fylke
Fylkesvåpen
Land	Noreg
Adm.senter	Kristiansand
Areal	7 276 km²
•  land	6 706 km²
•  vatn	570 km²
Folketal	187 589 (31. desember 2018)
Målform	nøytral
Statsforvaltar	Ann-Kristin Olsen
Fylkesordførar	Terje Damman (H)
Fylkesnummer	10
Vest-Agder fylke 58.583055555556°N 7.5830555555556°E / 58.583055555556; 7.5830555555556
Wikimedia Commons: Vest-Agder
Nettstad: www.vaf.no

Vest-Agder er eit tidlegare fylke i Noreg. Fylket var det sørlegaste i landet og grensa til Rogaland i vest, Aust-Agder i nord og aust og til Skagerrak i sør. Det omfatta kyststrekninga frå Kvåsefjorden aust for Kristiansand til Åna-Sira, den nedre delen av dalføret til Otra og dei nord–sørgåande dalane Mandalen, Audnedalen, Lyngdalen, Kvinesdalen og Sirdalen med omliggjande skogs-, hei- og fjellområde. I Vest-Agder låg Noregs sørlegaste punkt, øya Pysen, søraust for Mandal. Lindesnes er det sørlegaste punktet på fastlandet.

Vest-Agder blei oppretta som fylke i 1685 då Agdesiden amt blei delt i Nedenes amt (seinare Aust-Agder fylke) og Lister og Mandals amt (nåverande Vest-Agder fylke). Fylket fekk sitt nåverande namn i 1919. Administrasjonen i fylkeskommunen hadde hovudsete i Kristiansand. I 2020 blei Vest-Agder del av nye Agder fylke.

Fylkesvåpenet til Vest-Agder er på grøn botn ei gull eik. Motivet er vald sidan eika var eit viktig råmateriale for eksport i Vest-Agder i tidlegare tider. Våpenet blei godkjent ved kongeleg resolusjon 12. desember 1958 og er teikna av Hallvard Trætteberg. Fylkesblomen til Vest-Agder er sommareik og fylkessteinen er farsunditt.

Samferdsel

Sørlandsbanen går aust–vest gjennom fylket eit stykke innanfor kysten. Dei mange nord–sørgåande dalane har gjort det naudsynt med ei rekke lange tunnelar på Sørlandsbanen mellom Kristiansand og grensa mot Rogaland, mellom anna landets 4. og 5. lengste jernbanetunnelar, Kvinesheitunnelen (9065 m) og Hægebostadtunnelen (8474 m). E 18/E 39 (E 18 aust for Kristiansand) går gjennom fylket like innanfor kysten. Vegen passerer alle dei viktigaste tettstadene unnateke Farsund og Vennesla. I nord går Fylkesveg 42 (Arendal–Egersund) gjennom fylket, på tvers av dei nord-sørgåande dalføra. I fleire av desse dalane går riksvegar som bind dei indre strøka saman med kystområda, mellom anna Setesdalsvegen (Riksveg 9, Kristiansand–Haukeligrend) nordover frå Kristiansand og Fylkesveg 43 nordover frå Farsund og Lyngdal. Vest-Agder hadde i 2005 3911 km offentlege vegar, 4,2 % av landets vegnett. Kristiansand har ferjesamband til Danmark. Kjevik flyplass ved Kristiansand har i tillegg til ei rekke innanlandske samband også internasjonal trafikk. Flyplassen på Lista har berre charter- og godstrafikk.

Klima

Fylket ligg delvis på kvar si side av det store vasskiljet i Sør-Noreg, og har område som er utsett for vestavinden, men òg område som er verna mot aust. Den rådande vinden er austleg om vinteren, og vest til nordvest om sommaren. Kyststrekninga ved Lindesnes og Lista har forholdsvis ofte kuling, sjølv om sommaren.

Februar er den kaldaste månaden av året og ved kysten har ein då ein middeltemperatur på litt over 0 °C, medan det er vanleg med –3 til –5 °C i innlandet. Juli og august har middeltemperaturar på 15–16 °C i lågareliggande strøk heile fylket.

Ytre strøk av Vest-Agder har ein årsnedbør på kring 1000 mm, men lengst aust kjem det mindre enn dette. Mest nedbør kjem det eit stykke frå kysten i ei sone som får 1500–2000 mm. Dei indre dalstrøka får igjen mindre nedbør enn dette. Somme vintrar kan det falle store snømengder i austlege område i austavinden, medan det blir lite snø vest for Lindesnes.

Vennesla har noregsrekorden for snøfall på 24 timar. Den 4. februar 1960 fall det heile 131,8 mm snø, og snødjupna auka frå 15 til 52 cm. Same døgn fekk Mestad i Oddernes 128,7 mm nedbør og her auka snødjupna med 77 cm, frå 19 til 96 cm. Indre og høgare strøk kan få mykje snø i byevêr frå vest til nordvest.

Heiene har ein del tåke, særleg på hausten, medan kysten har mest tåke om våren.

Kommunar

Nr.	Namn	Adm.senter	Folkemengd	Flatevidd km²	Målform	Distrikt
1001	Kristiansand	Kristiansand		000000000000276.0000000000276	bokmål	Kristiansandregionen
1002	Mandal	Mandal		000000000000222.0000000000222	bokmål	Lindesnesregionen
1003	Farsund	Farsund		000000000000262.0000000000262	bokmål	Listeregionen
1004	Flekkefjord	Flekkefjord		000000000000543.0000000000543	bokmål	Listeregionen
1014	Vennesla	Vennesla		000000000000384.0000000000384	nøytral	Kristiansandregionen
1017	Songdalen	Nodeland		000000000000216.0000000000216	nøytral	Kristiansandregionen
1018	Søgne	Tangvall		000000000000151.0000000000151	bokmål	Kristiansandregionen
1021	Marnardal	Heddeland		000000000000395.0000000000395	nøytral	Lindesnesregionen
1026	Åseral	Kyrkjebygd		000000000000888.0000000000888	nynorsk	Lindesnesregionen
1027	Audnedal	Konsmo		000000000000251.0000000000251	nøytral	Lindesnesregionen
1029	Lindesnes	Vigeland		000000000000317.0000000000317	Bokmål	Lindesnesregionen
1032	Lyngdal	Aleen		000000000000391.0000000000391	bokmål	Listeregionen
1034	Hægebostad	Tingvatn		000000000000462.0000000000462	nøytral	Listeregionen
1037	Kvinesdal	Liknes		000000000000963.0000000000963	nøytral	Listeregionen
1046	Sirdal	Tonstad		000000000001555.00000000001 555	nøytral	Listeregionen
Totalt	Vest-Agder	Kristiansand	'	000000000007276.00000000007 276	nøytral	Vest-Agder

Kjende personar frå Vest-Agder

• Kronprinsesse Mette-Marit av Noreg

Kjelder

• Om Vest-Agder - Vest-Agder fylkeskommune Arkivert 2012-05-15 ved Wayback Machine. Vitja 4. august 2010
• «Vest-Agder» i Store norske leksikon, snl.no.
• «Vest-Agder – klima» i Store norske leksikon, snl.no.

Bakgrunnsstoff

• Vest-Agder fylkeskommune
• Fylkesmannnen i Vest-Agder
• Kulturnett Vest-Agder Arkivert 2009-02-08 ved Wayback Machine.
• Vest-Agder-museet - Samskipnad av sju kulturhistoriske museum i Vest-Agder