Hopp til innhald

Samfundspartiet

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
(Omdirigert frå Nytt Norge)
Samfundspartiet
LandNoreg
GrunnleggjararBertram Dybwad Brochmann
Grunnlagt1933
IdeologiKristen korporatisme, antirasisme, antikommunisme Sjå dette på Wikidata
Politisk posisjonhøgresida
SlagordRiv ned alle gjerder som skiller menneskene og hindrer dem fra å opleve og erkjenne våre dype fellesinteresser innenfor vårt felles samfund. Frem med helhetsfølelsen og totalitetsbevisstheten. Ned med partipolitikken og klassekampen. Frem med det frie levende samfund.[1]

Samfundspartiet var tidlegare namn på eit politisk parti i Noreg. Partiet henta tankar frå kristendom, korporativisme, teknokrati, sosialpsykologi, økologi og samfunnsøkonomi, og kan vanskeleg plasserast på nokon høgre-venstre-skala.[2] Partiet vart organisert kring forfattaren Bertram Dybwad Brochmann.

Framvekst i krisetid

[endre | endre wikiteksten]

Partiet voks fram på 1930-talet mykje som resultat av den økonomiske krisa i mellomkrigstida, og vart grunnlagt i 1933.[3] Samfundspartiet hadde få formelle strukturar. Slik fekk Brochmann stort spelerom. Han vart overraskande innvald på Stortinget frå Bergen i 1933, og fekk merksemd ved i krisetidene å nekta å ta imot løn for å sitja på Stortinget. Samfundspartiet, ved Brochmanns vararepresentant Gjert E. Bonde, var det einaste partiet som røysta mot Steriliseringslova i 1934. Lova opna for sterilisering av personar med «mangelfullt utviklede sjelsevner», og lova vart særleg nytta ved sterilisering av romanifolk og tatarar.

Ved valet i 1936 vart ikkje Brochmann stortingsrepresentant. Trass i dette vart partiet representert gjennom Sigurd Haakon Jacobsen, innvald frå Nordland fylke. Då okkupasjonen av Noreg under den andre verdskrigen kom i 1940, valde partiet å oppløysa seg sjølv. Sjølv om Brochmann tok avstand frå Vidkun Quisling meinte han at Hitler sin økonomiske politikk var fornuftig. Slike synspunkt vart offentleg gjeve uttrykk for, mellom anna i ei radiotale. Brochmann og fleire av partikameratane vart dømde i landssvikoppgjeret etter krigen. Ved stortingsvalet i 1945 stilte krefter i partiet til val som «Nytt Norge» i Bergen og landkrinsane i Sør-Trøndelag. Nytt Norge vart ikkje representert på Stortinget, men fekk representantar i bystyret i Bergen ved vala i 1945 og 1947.[4]

Oppslutning ved Stortingsval

[endre | endre wikiteksten]

Samfundspartiet stilte til val ved tre stortingsval i tida 1933-49, og oppnådde følgjande resultat:

  • 1933: 1,5 %; 1 stortingsrepresentant frå Bergen
  • 1936: 3,1 %; 1 stortingsrepresentant frå Nordland
  • 1945: partiet stilte ikkje lister
  • 1949: 0,7 %; partiet vart ikkje representert på Stortinget

Nytt Norge fekk i 1945 0,12 % av røystene på landsbasis. I dei to valkrinsane dei stilte var resultata:

Ingen stad fekk Samfundspartiet større oppslutning enn i Velfjord kommune i Nordland.[5]

  • 1933: 0,2 %
  • 1936: 42,0 %
  • 1945: partiet stilte ikkje liste; valdeltakinga i kommunen sokk til 40,7%, mot 70,0 % ved valet i 1936
  • 1949: 40,2 %

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2014071706069; side(r): 5.
  2. http://www.nlh.no/ios/Seminar/2000/s-03-24.html Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine. Henimot nullpris! Foredrag om Samfundspartiet sin økonomiske politikk
  3. «Om Bertram D. Brochmann i Norsk Biografisk Leksikon», web.archive.org, arkivert frå originalen 21. februar 2006, henta 30. september 2021 
  4. Anders Bjarne Fossen & Tore Grønlie: Bergen bys historie, bd IV (Bergen, 1985)
  5. Arnold Forbergskog: «Velfjord - det politiske 'anderledeslandet'» i Årbok for Helgeland 2007 ISBN 978-82-90148-67-1

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]