Milano
| Milano | |||
| by | |||
 Katedralen i Milano («Duomo di Milano»).
Foto: Steffen Schmitz | |||
|
|||
| Land |  Italia
| ||
|---|---|---|---|
| Region | Lombardia | ||
| Provins | Milano | ||
| Del av | Milan metropolitan area | ||
| Høgd | 120 m | ||
| Areal | 181,67 km² | ||
| Folketal | 1 354 196 (1. januar 2023)[1] | ||
| Grunnlagd | Om lag 600 fvt. | ||
| Postnummer | 20100, 20121–20162 | ||
| Retningsnummer | 02 | ||
 Milano 45°28′01″N 9°11′24″E / 45.466944444444°N 9.19°E | |||
| Wikimedia Commons: Milan | |||
Milano (it. Milano [miˈlano], lokal lombardisk dialekt (milanesisk): Milan [miˈlɑ̃ː], som òg vert nytta på fleire andre språk) er ein by i Nord-Italia og hovudstad i både regionen Lombardia og provinsen Milano. Kommunen har 1,3 millionar innbyggjarar, medan det samanhengande byområdet har nesten 3,9 mill. Storbyområdet rundt Milano har 7,4 millionar innbyggjarar, det meste i Italia.
Milano vert rekna som ein av motehovudstadane i verda.[2] Byen er kjend for dei mange motehusa og butikkane (som langs via Montenapoleone) og Galleria Vittorio Emanuele i Piazza Duomo (som ein hevdar er det eldste kjøpesenteret i verda). Byen var vertsby for Verdsutstillinga i 1906 og har søkt om å få vere vertskap i 2015.
Elva Olona renn gjennom Milano.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Ein går ut frå at Milano vart grunnlagt av keltarane i Nord-Italia omkring år 600 fvt., og rundt 222 fvt. underlagt romarane, som gav byen namnet Mediolanum. I det fjerde hundreåret etter vår tidsrekning var byen hovudstad i Vest-Romarriket ei kort tid.
Etter den austgotiske og lombardiske perioden fekk byen på nytt betydning i det 11. hundreåret og leidde uavhengigheitskampen til dei nord-italienske byane mot det tysk-romerske riket. Milano var ein av få byar i Europa som ikkje vart ramma av Svartedauen. I renessansen vart Milano styrt av dei rike familiane Visconti og Sforza, som hadde kunstnarar som Leonardo da Vinci og Donato Bramante i teneste for seg. Etter å ha forsøkt å leggje under seg resten av Nord-Italia i det 15. hundreåret, vart Milano erobra av Frankrike, og deretter av Spania, i tidleg i det 16. hundreåret. På 1700-talet kom Milano under Austerrike.
Napoleon erobra byen i 1796, og gjorde Milano til hovudstad for Den cisalpinske republikken. Etter Napoleon sitt nederlag, gav Wienerkongressen i 1815 Milano og heile Lombardia igjen til Austerrike. Den austerrikske feltmarskalken Radetzky slo kraftig ned femdagarsopprøret i 1848.
Etter Austerrike sitt nederlag mot Sardinia-Piemonte og Frankrike sine styrkar ved Slaget ved Solferino, hamna Lombardia og Milano huset Sardinia-Piemonte under Viktor Emmanuel II i 1859.
Etter første verdskrigen vart Fasci di combattimento (Squadristi) («fascistane») grunnlagt i Milano i 1919. I 1922 la Benito Mussolini ut frå Milano på marsjen sin mot Roma.
Under andre verdskrigen vart Milano sterkt øydelagt av alliert bombing. Byen er derfor i dag svært moderne og framstår som lite italiensk i utsjånaden.
Anna
[endre | endre wikiteksten]Milano er heimbyen til to store fotballag, AC Milan og Inter Milan.
Byen er hovudkvarter for fleire større motebedrifter.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://demo.istat.it/?l=it.
- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 30. juni 2007, henta 28. desember 2007
