Måltrast

Måltrast
Måltrast
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Utbreiingsområde for måltrast. Gult - hekkeområde, grønt - heile året, blått - overvintringsområde
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Sporvefuglar Passeriformes
Familie:	Trastefamilien Turdidae
Slekt:	Turdus
Art:	Måltrast T. philomelos
Vitskapleg namn
Turdus philomelos Brehm, 1831

Ei(n) måltrast eller ei(n) måltrost (Turdus philomelos) er ei fugleart trastefamilien, Turdidae, i den biologiske ordenen av sporvefuglar, Passeriformes. Han har det naturlege leveområdet i tempererte og boreale soner i vestlege og sentrale Palearktis. Europeiske fuglar overvintrar ved Middelhavet. På midten av 1800-talet vart han introdusert som ein framand art i søraustlege Australia og på New Zealand.

Rundt i Noreg har mange lokale namn vore brukt på denne trasten, til dømes gaptrast i Sør-Trøndelag og gulveng i Vest-Agder.

Skildring

Utsjånad

Måltrasten er ein liten og kompakt medlem av slekta Turdus. Nominatforma T. p. philomelos er 20-23,5 cm lang og har eit vengespenn på 33-36 cm. Kjønna er like. På oversida er fuglen lyst brun og på undersida gulkvit eller brungul, bleikare på buken, med mørke flekkar. Undersida av vengane er grå og vengedekkfjørene på undersida varmt rustgule. Nebben er gulaktig og beina og føtene er rosa. Ungfuglane liknar dei vaksne, men har gulbrune eller oransje render på stjert- og vengedekkfjørene.

Læte

Måltrasten her eit kort, skarpt «tsip»-læte, på trekk høyrest eit høgt tynt «siip», som liknar på raudvengtrasten, men er kortare. Varsellæta er eit eksplosivt smatrande «tix-itix-itix...». Songen kan likne svarttrasten sin, men er sett saman av korte motiv som vert oppattekne fleire gongar. Songen, som vert framført frå tre eller andre høge plassar, er ein høg klar framføring av musikalske frasar som vert tekne opp att to til fire gongar.

Utbreiing

Måltrasten hekkar gjennom det meste av Europa, men manglar på Island og i områda nærast Middelhavet, og er vidare utbreidd i eit belte gjennom Russland og Sibir aust til Bajkal. Fuglen hekkar dessutan i det nordlege Tyrkia, i Kaukasus og det nordlege Iran. Arten er også innført og etablert i Australia og New Zealand. Innanfor dette området er arten delt i to til fire underartar.

Førekomst i Noreg

Fuglen hekkar over det meste av landet nord til Finnmark. Han går opp i bjørkebeltet, og er funnen hekkande i over 1000 m høgde. På Vestlandet er det lite måltrast ytst på kysten. I Nord-Noreg er fuglen relativt vanleg nord til midtre Troms. Lengre nord meir sparsamt forekomande, og i ytre Finnmark hekkar måltrasten ikkje.

Måltrasten er vanleg i barskogane, og trivst godt også i blandingsskog. Han hekkar også i rein lauvskog, og på Vestlandet kan han vere nesten like vanleg her som i barskog. Fuglane likar best skog med velutvikla undervegetasjon i form av busker eller små tre. Unggran er sterkt ettertrakta som reirtre. På Vestlandet er arten også funnen hekkande i nesten trelause område med kraftige einerbusker. Totalt hekkar 500 000 til 1 000 000 par i Noreg. Flest finst i granskog og i blandingsskog med innslag av gran. I desse områda er måltrasten ein av dei dominerande artane. I rein lauvskog og i furuskog er der færre fuglar, og i fjellbjørkeskogen kan det vere langt mellom para. På Vestlandet og i Nord-Noreg har fuglen vore i framgang gjennom det tjuande hundreåret, noko som dels har samanheng med granplanting.

Hekking

Måltrasten er territoriell, men ein god del av næringa finn han utanfor territoriet. Fuglen sit helst i toppen av ei gran eller eit anna høgt tre og syng, og songen høyrest for det meste tidleg om morgonen og om kvelden, sjeldan midt på dagen. Fuglen syng mest intens tidleg i hekkesesongen og kan vere nesten taus seint i sesongen.

Reira vert plasserte i graner med tett greinverk, men reiret kan også ligge i ei furu eller av og til i eit lauvtre. På Vestlandet ligg reiret ofte i ei einerbusk.

Egga vert oftast lagde i mai, rugetida er om lag 12 dagar og etter enda om lag to veker er ungane flygedyktige. I blant legg paret to kull, det andre kullet vert lagt i juni eller juli.

Føde

Fuglane et mykje sniglar, mark og bær, i tillegg til mykje anna.

Trekktilhøve

Måltrasten flyg sørvestover om hausten, frå september til byrjinga av november. Dei flyg via dei britiske øyane til overvintringsområda i Spania og Portugal, nokre flyg til det nordvestlege Afrika. Nokre få individ kan overvintre langs kysten av Sør-Noreg. Fuglane kjem attende til Noreg frå slutten av mars og framover til mai. Til Sør-Varanger kjem dei midt i mai.

Galleri

• 
  Bilete frå Biosphärenreservat Flusslandschaft Elbe i Tyskland
• 
  Måltrast tar til flukt, bilete frå Kent i England
• 
  Måltrastegg
• Film

Kjelder

• Norsk fugleatlas, 1994.
• «Taltrast» frå Wikipedia på svensk

Referansar

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Måltrast