Stockholm
Stockholm er hovudstaden i Sverige og administrasjonssenter i Stockholms kommun. Byen ligg ved innsjøen Mälaren sitt utløp i Austersjøen i landskapa Uppland og Södermanland, Stockholms län. Stockholm vert utgjort av 14 øyar og holmar. Dei er bundne saman av i alt 53 bruer. Aust for byen tek skjergarden til. Dei sentrale bydelane har rundt 989 612 innbyggjarar.[3] I Stockholms län bur i alt 2 454 000 menneske.[3]
| Stockholm | |||
| by | |||
 | |||
|
|||
| Land |  Sverige
| ||
|---|---|---|---|
| Areal | 187,16 km² | ||
| Folketal | 984 748 (31. desember 2022)[1][2] | ||
| Grunnlagd | 1252 | ||
 Stockholm 59°19′46″N 18°04′07″E / 59.329444444444°N 18.068611111111°E | |||
| Wikimedia Commons: Stockholm | |||
Utstrekning
endre
Stockholm er den største tettstaden i landet både i areal og folketal, og den som strekkjer seg over flest kommunar. Tettstaden omfattar byen Stockholm og mesteparten av byen sin forstader. Sidan SCB sin definisjon av ein tettstad seier at avstanden mellom busetnad skal vere maksimalt 200 meter, fell einskilde relativt nærliggande område utanfor, og utgjer i staden eigne tettstader. Døme på dette er busetnaden i Lidingö og Hästhagen i Nacka.
Tettstaden har vekse fram gjennom lang tid ved at ny busetnad har kome til den eldre, og dessutan ved at tidlegare separate tettstader har vekse saman. Tettstaden Stockholm er ikkje det same som Storstockholm, som er eit større område.
Kommunefordeling
endreFolkesetnaden i tettstaden på nesten 1,6 millionar personar fordelar seg som følgjer (avrundeda tal) på dei elleve kommunane heilt eller delvis inngår i tettstaden:
| Kommune | Areal (km²) | Innbyggjartal (avrunda) | Område som inngår i tettstaden Stockholm |
|---|---|---|---|
| Botkyrka | 16,54 | 54 000 | Norra Botkyrka og Tullinge |
| Danderyd | 16,44 | 26 000 | Alle tettbygde område unntatt Enebyberg |
| Haninge | 21,81 | 45 000 | Handen, Brandbergen og Gudö-Vein delsö |
| Huddinge | 45,46 | 95 000 | Alle tettbygde område unntatt Vidja og Gladö kvarn |
| Järfälla | 24,96 | 66 000 | Alle tettbygde område |
| Nacka | 11,45 | 33 000 | Sicklaön |
| Sollentuna | 23,70 | 60 000 | Alle tettbygde område unntatt Sjöberg |
| Solna | 18,15 | 68 000 | heile kommunen |
| Stockholm | 172,05 | 848 000 | heile kommunen |
| Sundbyberg | 6,75 | 38 000 | heile kommunen |
| Tyresö | 17,95 | 39 000 | Bollmora og Trollbäcken |
Historie
endre
Namnet «Stockholm» vart nemnd skriftleg fyrste gong i 1252. Byen vart grunnlagd på den såkalla Stadsholmen av Birger Jarl mellom anna for å hindre framande krigsskip frå å rette åtak mot Sigtuna og andre byar ved Mälaren. Til vern av sjølve byen lét Birger Jarl byggje eit 25 meter høgt tårn som saman med ein 3,5 meter tjukk bymur danna Stockholm sitt forsvarsverk. Stockholm tok til å vekse i perioden 1260-1280. Handelen med tyske byar på austersjøkysten vart intensifisert; dette gjaldt særleg samkvemet med Lübeck. Handelen førte til innvandring av mellom anna finnar og tyske kjøpmenn, noko som påverka livet i Stockholm kulturelt, sosialt og språkleg. Ein reknar med, at tredje kvar innbyggjar på 1400-talet opphavleg kom frå Tyskland. Med seg tok dei tyske byggjeskikkar. Etter kvart begynte Stockholm til å likne på ein tysk småby. Med byen sin vokster vart planlegging naudsynt. I bylova frå 1350 vart gatene regulert; dei måtte minimum vere åtte alna (om lag 5 meter)breidde, slik at ein kunne passere òg til hest. I praksis vart det annleis: det smalaste smuget, Mårten Trotzigs gränd, måler berre 0,90 meter. Gatene som utvikla seg fekk ofte namn etter kva arbeidsfolk som budde der: Skomakargatan, Skräddargränd, Yxsmedsgränd o.s.b. På 1400-talet utvikla Stockholm seg til ein viktig handelsby med om lag 5-6000 innbyggjarar. Slaget ved Brunkeberg den 10. oktober 1471 og Stockholms blodbad den 8. november 1520 var to avgjerande hendingar for byen. Det viktigaste politiske og økonomiske sentrum i Sverige vart Stockholm på 1500-talet, etter at Gustav Vasa vart konge og Sverige hadde rive seg laus frå Kalmarunionen. På 1600-talet voks Sverige til ein stormakt i Nordeuropa, noko som førte til at byen sitt folketal seksdobla seg mellom 1610 og 1680. I 1634 vart Stockholm offisielt hovudstad i Sverige.
31. desember 2010 var folkesetnaden 1 372 565 med eit areal på 381,71 kvadratkilometer. Dette gjev ein folketettleik på 3596 innbyggjarar/km².
Tettstadsavgrensninger vert utført av SCB, Sveriges statistiske sentralbyrå, kvart femte år.
Øyar og holmar i Stockholm
endreFlyplassar
endreNærliggande flyplassar utanfor tettstaden som tener Stockholm:
- Arlanda i Sigtuna kommune
- Stockholm Skavsta Airport utanfor Nyköping i Södermanlands län
- Stockholm Västerås flyplass ved Västerås
Kollektivtrafik
endreKollektivtrafikken i Stockholm inngår som ein integrert del av AB Storstockholms Lokaltrafik.
Undergrunnsbanen
endre- For meir om dette emnet, sjå Stockholms tunnelbane.
Den einaste tunnelbanen i Stockholm (og Sverige) er ei stor og særs viktig kommunikasjonslei for innbyggjarane i Stockholm. Heile banen ligg innanfor tettstaden. Lengda på tunnelbanen i Stockholm er den 13. lengste i verda. Han er dermed den største i forhold til folkemengda i byen han tener. Han har 110 km sporlengd og 100 stasjonar, fordelt på tre linjer (grøn, raud og blå).
Verdt å sjå
endreUtdanning
endreIngen andre tettstader i Sverige har fleire studentar. Følgjande høgskular og universitet har verksemd i Stockholm:
- Handelshögskolan i Stockholm
- Konstfack
- Kungliga Konsthögskolan
- Kungliga Musikhögskolan, KMH
- Kungliga tekniska högskolan, KTH
- Lärarhögskolan, LHS
- Stockholms universitet, SU
- Teaterhögskolan i Stockholm
- Dramatiska institutet, DI
- Karolinska institutet, Solna
- Södertörns högskola, SH, Flemingsberg, Huddinge kommune
Styresmakter
endreBorgarmeister er Karin Wanngård (2018).
Tilnamn
endreStockholm har fleire tilnamn eller kjælenamn, t.d. «Eken», «Europas Pärla», «Fjollträsk», «Kungsbudane», «Mälardrottningen», «Noll-åtta», «Nordens Venezia», «Tjockhult», «Sveriges baksida» og «Z'Ha'Dum».
Kjelder
endre- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/folkmangd-och-befolkningsforandringar---helarsstatistik/folkmangd-topp-50/.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 https://www.citypopulation.de/en/sweden/cities/mun/.
- ↑ 3,0 3,1 «Folkmängd och befolkningsförändringar - Kvartal 3, 2023». Statistikmyndigheten.
Bakgrunnsstoff
endre
- Offisiell nettstad
- «Alt om Stockholm» Arkivert 2006-11-11 ved Wayback Machine.