Schwa

Denne artikkelen handlar om eit fonetisk omgrep. For schwa i hebraisk, sjå sjevá.

Schwa er eit omgrep innan fonetikk for ein trykklett, redusert vokallyd klassifisert som ein sentral midtre vokal, det vil seia uttalt med tunga plassert midt i munnen. Ein uttaler schwa med avslappa tunge og lepper, og blir ofte rekna som uspesifisert for trekka høg, låg, fremre/bakre og rund. I det internasjonale fonetiske alfabetet blir schwa skrive som ein e snurra opp ned, ə. Namnet «schwa» kjem frå hebraisk sjevá, ein nøytral eller stum vokal.

Schwa er opningslyden i engelsk «again».

Schwa er den første vokalen i denne franske uttalen av «petit déjeuner».

Ein tydelegare uttale av «petit» kan føra til at schwa får ein eigen kvalitet.

Schwa er den vanlegaste vokallyden i engelsk, og finst til dømes som førstevokal i «again», midtvokal av «photograph» og sluttvokal i «mother». Mange andre vokalar blir reduserte til schwa når dei er i ei trykksvak staving. På norsk finn me ofte schwa i siste stavinga av hannkjønnsord i bestemt form, som «mannen», uttalt /manən/, og i nokre uttalar i slutten av infinitvsformer av verb, som «bite». I nokre høve kan schwa-lyden bli vidare redusert og forsvinna heilt, som når «mannen» får uttalen /man.n/. Schwa og schwa-reduksjon er utbreidd i fransk, der ordet «petit» kan uttalast anten /pəti/ eller redusert, som /pti/. Om ein legg trykk på stavinga som har ein schwa, til dømes ved svært tydeleg uttale eller i song, vil vokalen få ein annan vokalkvalitet enn schwa. Eit ord som «petit» får då uttalen /pøti/.

Kjelder

«schwa» i Store norske leksikon, snl.no.

Svein Lie, «Noen fonologiske regler i norsk med utgangspunkt i hedalsmål» (PDF), Norsk Lingvistisk Tidsskrift (1/19 83)

Douglas C. Walker, «4.5 Schwa», French sound structure, Volume 1

Sylvia Chalker; Edmund Weiner, red. (1998), «schwa», The Oxford Dictionary of English Grammar, Oxford University Press

Tom McArthur, red. (1998), «SCHWA», Concise Oxford Companion to the English Language, Oxford University Press