luiden

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  luiden    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈlœydə(n) / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈlœʏ̯dən/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈlœːdən/

Woordafbreking

• lui·den

Woordherkomst en -opbouw

• [A]: afgeleid van luid met het achtervoegsel -en
• [B]: alleen meervoud, erfwoord via Middelnederlands lude van Oudnederlands liude, in de betekenis van ‘mensen’ aangetroffen vanaf de tweede helft van de 8e eeuw
• [C]: afgeleid van  luide ww  met de uitgang -en

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
luiden	luidde	geluid
zwak -d	volledig

Werkwoord

[A] luiden

1. overgankelijk doen klinken, gewoonlijk van een bel

   • Deze klok wordt zelden geluid. 

2. inergatief het weerklinken van het geluid van een klok

   • De kerkklokken luidden toen er een dijkdoorbraak dreigde. 

3. als inhoud hebben

   • Het bericht luidde eenvoudigweg: "hij is dood"; details ontbraken. 

Hyponiemen

• beluiden, inluiden, klokkenluiden, overluiden, uitluiden, verluiden

Afgeleide begrippen

• geluid, luider, luidhals, luidheid, luidklok, luidop, luidruchtig, luidspreker

Uitdrukkingen en gezegden

• [1]: de noodklok luiden

Vertalingen

    1. doen klinken, gewoonlijk van een bel   

Duits: läuten (de) Engels: ring (en) Frans: sonner (fr)

Oudnoords: hljóða Spaans: sonar (es), tañer (es)

    2. het weerklinken van het geluid van een klok   

Duits: klingen (de)

    de noodklok luiden   

Duits: Alarm schlagen

[B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	-*	luiden
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] de luiden mv

1. (verouderd) groep mensen

Synoniemen

• mensen, lieden

Opmerkingen

• Als enkelvoud kan vaak wel "man", "kerel" of "mens" worden gebruikt.

Werkwoord

vervoeging van
luien

luiden

1. meervoud verleden tijd van luien
   

   • Wij luiden. 
     
   • Jullie luiden. 
     
   • Zij luiden. 

Gangbaarheid

• Het woord luiden staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "luiden" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.