duim

Nederlands

[1] duim

Uitspraak

• Geluid:  duim    (hulp, bestand)
• IPA: / dœym / (1 lettergreep); /dœy̯m/

Woordafbreking

• duim

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘voorste vinger’ voor het eerst aangetroffen in 1240

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	duim	duimen
verkleinwoord	duimpje	duimpjes

Zelfstandig naamwoord

de duim m

1. (anatomie) eerste, kortste en dikste vinger, gelegen naast de wijsvinger, met twee geledingen, die zowel naast als tegenover de andere vingers geplaatst kan worden

   ▸ Iets later zag ik gelukkig twee duimen de lucht in gaan om aan te geven dat alles goed was.

2. (eenheid), (verouderd) oude lengtemaat. De exacte lengte is streek-afhankelijk; bijvoorbeeld, de Engelse duim is 2.54 cm (inch), de Amsterdamse duim is 2.573 cm
3. haakspijker.
4. scharnierhaak.

Hyponiemen

• dodemansduim, domansduim, linkerduim, onderduims, rechterduim, skiduim

Afgeleide begrippen

   

duimbreed duimdik duimeling duimen duimendik duimendraaien duimgreep duimkruid duimplectrum duimschroef duimslipper duimspijker duimstok duimzuigen duimzuiger

Verwante begrippen

eenheden van lengte (afstand) in het Nederlands (nld)
yoctometer • zeptometer • attometer • femtometer • picometer • nanometer • micrometer • millimeter • centimeter • decimeter • meter • decameter • hectometer • kilometer • megameter • gigameter • terameter • petameter • exameter • zettameter • yottameter
parsec • kiloparsec • megaparsec • gigaparsec astronomische eenheid (AE) • lichtjaar • lichtminuut • lichtseconde • lichtuur • mijl • zeemijl buiten gebruik: duim • el • roede • uur gaans • voet

Uitdrukkingen en gezegden

• iemand onder de duim houden

over iemand de baas zijn

∗ Ze waren de onbetwiste heerseressen van de barakken en hielden zonder problemen een twintigtal kerels onder de duim, hoe naar liefde snakkend die zich ook konden gedragen na meerdere maanden in de bergen.

• iets op zijn duimpje weten

iets heel goed weten

• iets uit zijn duim zuigen

iets verzinnen

• de duimschroeven aanleggen

iemand met heel erg onder druk zetten

• dat ligt er duimsendik bovenop

dat is heel duidelijk

• vingers en duimen aflikken

iets heel lekker vinden

• duim opsteken

gebaar van iemand langs de kant van de weg als teken dat hij met iemand wil meereizen

•  Deze Casa de Luna kon ik blijkbaar niet overslaan, dus verliet ik de trail alweer en stak mijn duim op in de hoop een lift te krijgen.  

Vertalingen

    1. eerste, kortste en dikste vinger   

Baskisch: hazlodi (eu) Bretons: biz-meud (br) m, meud (br) m Bulgaars: палец (bg) m Catalaans: polze (ca) m Deens: tommelfinger (da), tommeltot (da) Duits: Daumen (de) m Engels: thumb (en) Esperanto: polekso (eo), dikfingro (eo) Fins: peukalo (fi) m Frans: pouce (fr) m Fries: tomme (fy) g, tûme (fy) g Indonesisch: ibu jari (id)

Interlingua: pollice (ia) Italiaans: pollice (it) m Japans: 親指 (おやゆび, oyayubi) (ja) Koreaans: 엄지 (ko) (eomji), 엄지손가락 (ko) (eomjisongarak) Latijn: pollex (la) m pitjantjatjara: maṟa mama Pools: kciuk (pl) m Portugees: dedo polegar (pt) m, polegar (pt) m Roemeens: deget mare (ro) o Sloveens: palec (sl) m Slowaaks: palec (sk) m Spaans: pulgar (es) m Turks: başparmak (tr)

    2. lengtemaat   

Bretons: meutad (br) m Bulgaars: инч (bg) m Chinees: 英寸 (zh) Duits: Zoll (de) o Engels: inch (en) Fins: tuuma (fi) Frans: pouce (fr) m

Fries: tomme (fy) g, tûme (fy) g Italiaans: pollice (it) m Japans: インチ (ja) Pools: cal (pl) m Roemeens: țol (ro) m Russisch: дюйм (ru) m Spaans: pulgada (es)

    3. haakspijker   

Fries: tomheak (fy) g

    4. scharnierhaak   

Fries: harre (fy) g, hang (fy) g, hinge (fy) g

Werkwoord

vervoeging van
duimen

duim

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duimen
   

   • Ik duim. 

2. gebiedende wijs van duimen
   

   • Duim! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duimen
   

   • Duim je? 

Gangbaarheid

• Het woord duim staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "duim" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.