Warschau

**Warschau**
Warszawa
Stad in Polen
	; (Details)
	;
Situering
Woiwodschap	Mazovië
District	zelfstandig stadsdistrict
Gemeente	miasto stołeczne Warszawa
Coördinaten	52° 13′ NB, 21° 2′ OL
Algemeen
Oppervlakte	517,24 km²
Inwoners ; (2021)	1.860.281 ; (3598 inw./km²)
Overig
Identificatiecode	14650
Website	https://warszawa19115.pl
Foto's
	Warschau collage
Portaal	Polen

Warschau (Pools: Warszawa) is de hoofdstad van Polen en met 1.860.281 inwoners (2021)^[2] tevens de grootste stad van het land. De Metropoolregio Warschau telt 3.5 miljoen inwoners. De stad ligt in het historische landsdeel Mazovië aan de Wisła, waarbij het centrum op de linkeroever ligt en het stadsdeel Praga op de rechter. Het is ook de hoofdstad van het woiwodschap Mazovië. De vlag van Warschau bestaat uit twee even hoge horizontale banen in de kleuren geel (boven) en rood. Historisch centrum van de stad staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De stad zelf wordt in de volksmond ook wel het "Parijs van het Oosten" genoemd, vooral vanwege haar architectuur en diversiteit.^[3]

Frontex, het Europees Grens- en kustwachtagentschap is gevestigd in Warschau.

BBP per inwoner van Warschau bedroeg in 2019 bijna €50.000, hoger dan in Berlijn, Utrecht of Wenen.^[bron?]

Geschiedenis

Warschau is niet de oudste stad van Polen, maar is wel een oude stad. Volgens een legende stamt de naam Warszawa af van twee geliefden, de visser Wars en het meisje Sawa, die de stad zouden hebben gesticht. Een andere variant op deze legende spreekt van twee broers. De eerste vermelding dateert van 1241. Aanvankelijk was het de hoofdstad van het vorstendom Mazovië, maar in 1596 verplaatste de Poolse koning zijn residentie van Kraków naar het centralere Warschau. Tijdens de Poolse delingen (1795-1918) maakte Warschau deel uit van het Russische rijk, enkele gebouwen herinneren nog aan die tijd. 7 november 1815 werd Alexander I van Rusland in Warschau verwelkomd als de nieuwe koning van Polen. Tijdens de Pools-Russische Oorlog (1919-1921) werd het Rode Leger tot staan gebracht voor de poorten van Warschau en tot de terugtocht gedwongen door het Poolse leger (met hulp van Franse adviseurs). Dit ging de geschiedenis in als het "Wonder aan de Weichsel" omdat de rest van Europa behoed zou zijn voor het bolsjewisme.

De Tweede Wereldoorlog verliep tragisch voor de stad: het omvangrijke joodse getto werd vernietigd na de joodse opstand in 1943, en de stad werd goeddeels verwoest tijdens en na de Opstand van Warschau van 1944. Elk jaar op 1 augustus om 17:00 herdenken de Warschauers het Uur 'W', het exacte moment waarop Operatie Storm in 1944 had moeten beginnen, een strategisch geplande opstand tegen de Duitse bezetters in de stad, dat zou leiden tot de Opstand van Warschau.^[4] Na afloop van de laatste opstand werden alle overgebleven inwoners de stad uit gedreven. De bevolking daalde van 1,3 miljoen in 1939 tot 420.000 in september 1945.

In de naoorlogse tijd is het oude centrum (Stare Miasto) echter in oude stijl herbouwd en de stad staat nu op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De nauwgezette restauratie ging de geschiedenis in als het "Wonder van Warschau".

Bestuurlijke indeling

Tot 1994 waren er 7 districten in Warschau: Śródmieście, Praga Północ, Praga Południe, Żoliborz, Wola, Ochota, Mokotów. Tussen 1994 en 2002 waren er 11 districten: Centrum, Białołęka, Targówek, Rembertów, Wawer, Wilanów, Ursynów, Włochy, Ursus, Bemowo, Bielany. Sinds 2002 bestaat Warschau uit de volgende 18 districten:

District	Inwoners	Gebied
Mokotów	225.571	35,4 km²
Praga Południe	182.588	22,4 km²
Ursynów	148.876	48,6 km²
Wola	137.692	19,26 km²
Bielany	133.778	32,3 km²
Śródmieście	126.143	15,57 km²
Targówek	123.214	24,37 km²
Bemowo	113.066	24,95 km²
Ochota	89.383	9,7 km²
Białołęka	89.234	73,04 km²
Praga Północ	71.675	11,4 km²
Wawer	69.898	79,71 km²
Ursus	50.355	9,35 km²
Żoliborz	48.060	8,5 km²
Włochy	39.690	28,63 km²
Rembertów	23.320	19,30 km²
Wesoła	22.757	22,6 km²
Wilanów	19.146	36,73 km²
Totaal	1.714.446	521,81 km²

Bezienswaardigheden

Het hart van de oude stad Stare Miasto is de Rynek Starego Miasta, het oude marktplein, omgeven door kleurige huizen, die tussen 1949 en 1963 minutieus herbouwd werden onder leiding van een Russische architect. Ook andere straten en een deel van de oude omwalling (met het bastion Barbakan) werden hersteld.

Aan de rand van de oude stad bevindt zich het Slotplein (Plac Zamkowy) met het Koninklijk Paleis (17e-eeuws, herbouwd) en de aan koning Sigismund III Wasa gewijde gedenkzuil (Zygmunt-zuil). Sigismund was de koning van Polen die Warschau boven Krakau als hoofdstad verkoos, omdat het dichter bij Zweden lag.

Tot de grootste curiositeiten die in Warschau te zien zijn, behoren twee schilderijen van de Hollandse kunstschilder Rembrandt van Rijn (Geleerde aan een lessenaar en Jonge vrouw in een schilderijlijst) die voor het grote publiek in het Koninklijk Kasteel permanent worden tentoongesteld.

Bij dit plein begint de Koninklijke Route, bestaande uit de belangrijke boulevards Krakowskie Przedmiescie en Nowy Świat, die uiteindelijk naar de voormalige koninklijke buitenverblijven Wilanów leiden. Langs de route ligt ook het oudste en mooiste stadspark van Warschau, Łazienki-park.

Ten noorden van de oude stad ligt Nowe Miasto (de nieuwe stad) met gebouwen uit de 17e eeuw.

Ten westen van de oude binnenstad is na de Tweede Wereldoorlog een nieuw centrum verrezen. Dit gebied kenmerkt zich door hoge, modernistische gebouwen en brede straten; vaak met vrijliggende trambanen. Dit gebied is gebouwd rond het Paleis van Cultuur en Wetenschap, (Pools: Pałac Kultury i Nauki), een kolossaal bouwwerk in stalinistische stijl, gebouwd tussen 1952 en 1955 en een geschenk van Stalin aan de stad. Dit gebouw, naast het Centraal Station, is voor publiek toegankelijk, en biedt vanaf de hoogste verdieping uitzicht over de stad. De inwoners van Warschau hebben gemengde gevoelens bij het paleis, door de zeer gevoelige historische verbintenis met de voormalige Sovjet-Unie. Grapjes die wel worden gemaakt over het paleis zijn bijvoorbeeld: "Warschau is het mooist bekeken vanaf het Paleis van Cultuur en Wetenschappen: dan zie je het paleis zelf namelijk niet" en het wordt spottend ook weleens Peking genoemd. (Naar de afkorting PKiN.)

Sinds de val van het communisme in 1989 heeft Warschau zich in rap tempo getransformeerd. Moderne wolkenkrabbers domineren nu de skyline van Warschau, waar voorheen alleen het Paleis voor Cultuur en Wetenschappen opviel.

Kerken

Johanneskathedraal, een van de oudste kerken van de stad
Jezuïetenkerk, tegenover de Johanneskathedraal, met een maniëristische façade
Sint-Annakerk, in de buurt van het Slotplein, met een neoclassicistische façade
Heilig-Kruiskerk, tegenover de universiteit, in barokke stijl
Alexanderkerk, oorspronkelijk uit 1818, herbouwd na de Tweede Wereldoorlog
Evangelisch-Augsburgse Kerk van de Heilige Drie-eenheid, een centraalbouw uit 1777, herbouwd na de Tweede Wereldoorlog
Sint-Martinuskerk is een kerk gebouwd voor de augustijnen, stammend uit de 15e eeuw en verbouwd in de 17e en 18e eeuw
Carolus Barromeuskerk, ontworpen door Domenico Merlini, is een achttiende-eeuwse kerk die toegang geeft tot de katholieke Powązkibegraafplaats.
Sint-Jacekkerk, een 17e-eeuwse renaissance- en barokkerk, ontworpen door Tielman van Gameren en bekostigd door Koning Sigismund III van Polen en gebouwd voor de dominicanenorde. Deze kerk ligt schuin tegenover de 18e-eeuwse Heilige-Geestkerk
Heilige-Geestkerk, een barokke kerk uit de 18e eeuw in de wijk Nieuwe stad, schuin tegenover de 17e-eeuwse kerk van de dominicanen Sint-Jacekkerk (Warschau) gelegen.
Sint-Franciscuskerk is een barokke kerk uit de 17e eeuw in de wijk Nieuwe stad het is een kerk van de franciscanen.
Mariakerk is een gotische kerk in de Nieuwe stad. Het is de oudste kerk in dit stadsdeel en een voorbeeld van baksteengotiek.
Mariakoninginkathedraal is een 17e-eeuwse barokke kathedraal in de Nieuwe stad.
Kapucijnenkerk is een 17e-eeuwse kerk, die gesticht werd door Jan III Sobieski in 1683 uit dankbaarheid voor de overwinning bij de Slag om Wenen. De kerk werd geïnspireerd door architect Izydor Affaita op de ontwerpen van Tielman van Gameren.
Sint-Bennokerk een 17e-eeuwse kerk in de Nieuwe stad
Johannes de Deokerk is een 18e-eeuwse kerk in de "Nieuwe stad"

Paleizen

Koninklijk Kasteel
Królikarnia ("Konijnenstal")
Łazienkipaleis
Paleis onder het blikken dak (Pałac pod Blachą)
Potockipaleis
Raczyńskipaleis
Sapiehapaleis
Wilanówpaleis

Parken en Tuinen

Saksische Tuinen of Saksisch Park, een 18e-eeuws park gelegen nabij het toekomstige en historische Saksisch Paleis
Krasińskituin of Krasiński Park, gelegen nabij het Krasińskipaleis
Łazienki Park gelegen nabij het Łazienkipaleis. In grotere context maakt de Botanische Tuin (Warschau) en het negentiende-eeuwse Astronomisch observatorium hier ook onderdeel van uit.
Dierentuin van Warschau

Overige

Cultuur

Musea

Nationaal Museum^[5]
Museum van de Poolse geschiedenis
Muzeum Wojska Polskiego (Museum Poolse leger)
Museum voor Moderne Kunst (MSN)
Zamek Królewski (Koninklijk Kasteel)
Nationale Kunstgalerie Zacheta
Museum van de Opstand van Warschau
POLIN, Museum voor de Geschiedenis van de Poolse Joden
Czapski-paleis met het museum van de kunstacademie en de Salon Chopin
Museum Frédéric Chopin
Museum van Warschau
Neonmuseum
Wetenschappelijk Centrum Copernicus

Economie

Winkelen

De meeste winkels zijn in de Oude Stad, langs de Ulica Krakowskie Przedmieście en de Ulica Nowy Świat. De belangrijkste winkelstraten van Warschau zijn de Chmielna en de Nowy Świat. Aan de straat Marszałkowska, tegenover het cultuurpaleis, zijn grote warenhuizen.

Ulica Chmielna en Złote Tarasy zijn winkelcentra. Andere winkelcentra liggen in de voorsteden zoals Arkadia en Galeria Mokotów, ze zijn tot tien uur ’s avonds open.

Markt is onder andere de Plac Defilad de Jarmark Europa, de grootste bazaar van Europa, in een sportstadion, Bazar Na Kole en Bazar Różyckiego. Op de rechteroever van de Wisła, vlak bij de Poniatowskibrug is ook markt.

Iedere zondag is er een antiekmarkt in Kolo, aan de westkant van de stad.

Onderwijs

In Warschau is onder andere de Academie voor Schone Kunsten in Warschau, de Universiteit van Warschau en de Technische Universiteit Warschau.

Sport

Warschau heeft twee voetbalclubs, Legia Warschau en Polonia Warschau. Legia is de populairste en grootste club van de stad. Zij wonnen 14 keer de landstitel en zijn daarmee sinds 2020 mede recordhouder. Legia speelt in het Wojska Polskiegostadion, en komen uit in de Ekstraklasa. Polonia Warschau werd 2 keer landskampioen (de laatste keer in 2000). Door financiële problemen speelt Polonia Warschau al een aantal jaren niet meer op het hoogste niveau.

In juni 2012 werd in het Nationaal Stadion een deel van het programma van het EK voetbal 2012 afgewerkt.

In Warschau bevindt zich de onoverdekte ijsbaan Tor Stegny. Met deze ijsbaan was Warschau gastheer van het WK afstanden van 1997. Tevens werd er in 1992 en 2015 geschaatst om de wereldtitels bij de junioren. In 2003 werd het WK shorttrack in Warschau georganiseerd.

Verkeer en vervoer

De primaire luchthaven is Warschau Frédéric Chopin. De stad beschikt ook over een in 2012 geopend alternatief vliegveld voor low-cost maatschappijen; Luchthaven Warschau Modlin.

De stad ligt aan de Poolse A2 snelweg, deel van de Europese weg 30 en aan verschillende expreswegen (onder andere de S7 en S8).

Warschau beschikt sinds 1995 over een metro. Ook is er vervoer per tram.

Het belangrijkste spoorwegstation is Station Warszawa Centralna. Andere stations zijn:

Klimaat

Warschau ligt op de grens tussen zeeklimaat en landklimaat. Door de opwarming van de Aarde is de classificatie aan het wijzigen van Dfb naar Cfb, volgens het systeem van Köppen. Dit gebeurt bij een gemiddelde temperatuur boven −3 °C in de koudste maand.

Weergemiddelden voor Warschau
Maand	jan	feb	mrt	apr	mei	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec	Jaar
Gemiddeld maximum (°C)	0,4	1,9	6,8	13,1	19,3	21,9	23,6	23,4	17,9	12,3	5,5	1,9	12,3
Gemiddeld minimum (°C)	−4,8	−4,0	−1,0	3,1	8,1	11,3	12,9	12,3	8,6	4,4	0,3	−2,8	4,0

Neerslag (mm)	22,1	22,0	28,1	34,8	50,7	71,3	73,2	59,0	49,0	38,2	36,6	34,6	519,6
Bron: WMO: [1] (1971-2000)

Stedenbanden

Berlijn (Duitsland), sinds 1991
Buenos Aires (Argentinië), sinds 1992
Bursa (Turkije)
Den Haag (Nederland), sinds 1990
Düsseldorf (Duitsland)
Madrid (Spanje)
Moskou (Rusland), sinds 1993 tot 2022 (beëindigd door de Gemeenteraad van Warschau)
Parijs (Frankrijk), sinds 1999
Seoel (Zuid-Korea), sinds 1996
Sint-Petersburg (Rusland), sinds 1997
Tel Aviv (Israël)
Toronto (Canada)