Volksverhalen uit kleurrijk Nederland

Volksverhalen uit kleurrijk Nederland is een serie van verzamelbundels met sprookjes en andere volksverhalen die in Nederland bekend zijn.

Er zijn verschillende uitgaven in de reeks, met elk een eigen thema. De verhalen komen uit de Chinese, Joodse, Nederlandse, Indiase, Turkse, Surinaamse, Marokkaanse en Indonesische verteltraditie. De serie kwam tot stand met medewerking van Het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum en Het Project Bouwstenen voor Intercultureel Onderwijs van de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Leiden.

Feesten

Verhalen, gebruiken en rituelen rondom feesten.

Twee krijgers, Qianlong Set; China, ca. 1780
Karagöz en Hacivat, een schimmenspel uit Turkije
Gathotkaca als wayangpop in Indonesië
Het konijn, Ferdinand Loyen du Puigaudeau

Chinese verteltraditie

Alhoewel sinds het begin van de twintigste eeuw dezelfde kalender als in Nederland gebruikt wordt, worden feestdagen bepaald door de oorspronkelijke kalender. Veel feesten vinden plaats op de vijftiende dag van de maand, het is dan volle maan. Het einde van het nieuwjaarsfeest (Lantaarnfeest) wordt ook op de vijftiende gevierd. In China wordt de traditionele Chinese kalender (een maankalender) gebruikt, met maanden van 29 of 30 dagen.

Een tweede groep feesten werd gevormd door Dubbel Drie (vervangen door Klaar en Helder), Dubbel Vijf, Dubbel Zeven (Qixifeest) en Dubbel Negen. Elk feest heeft zijn eigen oorsprong en gebruiken, maar het is vooral een gelegenheid voor alle familieleden om bij elkaar te komen.

Er horen bijzondere lekkernijen bij enkele feesten, zoals bij het Winterfeest. Iedere wijk, buurt, dorp of stad heeft een eigen jaarlijks feest op de geboortedag van de plaatselijke beschermgod. Dit wordt gevierd met een processie, kermis en toneelopvoering. Zie ook feestdagen in de Volksrepubliek China en Taiwan.

Joodse verteltraditie

Het Joodse jaar kent veel feesten, enkele worden al in de Pentateuch genoemd. De feesten worden gekarakteriseerd door een vrolijke stemming en feestelijke maaltijden (uitgezonderd de Grote Verzoendag), speciale gebeden (en in de tijd dat de Tempel nog bestond offers in plaats van gebeden) en speciale gebruiken. Zie ook de Joodse kalender en lijst van joodse feest- en gedenkdagen.

Het Joodse volk heeft twee literaturen geschapen, de Hebreeuwse en Jiddische. Het Jiddisch ontstond in de Middeleeuwen in Duitsland en werd gevormd uit Middelhoogduitse dialecten en Romaanse en Hebreeuws-Aramese elementen. In de 14e en 15e eeuw werd het meegenomen naar de Slavische landen tijdens de vlucht voor de laatste kruistochten en de Zwarte Dood. Het Jiddisch kreeg daar zijn definitieve vorm.

Nieuwjaar - Rosj Hasjana
- Het wonderbaarlijke licht
Grote Verzoendag - Jom Kippoer
- Heimelijke gaven
Het Lotenfeest - Poeriem
- Geld voor de armen
Het Paasfeest - Pesach
- Disgenoten
De Sabbat - Sjabbat
- Vrede

Nederlandse verteltraditie

Tot in de tijd van Karel de Grote (ca. 800) werden er grote jaarmarkten en kermissen gehouden. Er werden dan rechtszaken afgewikkeld en er werd feestgevierd rond deze gebeurtenis. Ook bestonden er plaatselijke en minder belangrijke feesten.

Tijdens en na de kerstening werden de feesten geconcentreerd rond belangrijke vieringen in het kerkelijk jaar. Zie ook verplichte feestdag. Gebruiken van voor-christelijke oorsprong werden hier in opgenomen. Er kwamen nog naamdagen van heiligen bij. De feesten zijn nu een bonte mengeling van gebruiken en gewoonten uit verschillende tijden en plaatsen. Zie ook feestdagen in Nederland.

Sint Maarten
- Maarten en Sint Maarten
Sint Nicolaas of Sinterklaasfeest
- De Sint
- Sinterklaasgedicht
Kerstmis
- Het kerstfeest van Jetje
Oud- en Nieuwjaar
Driekoningen
Carnaval
Palmpasen
- Palmpasen voor Joezoef
Goede Vrijdag
Pasen
Hemelvaartsdag
Pinksteren
Koninginnedag
1 april
Dodenherdenking en Bevrijdingsdag

Indiase verteltraditie

De kaste van brahmanen zorgt ervoor dat de cultuur en religie vanaf de oudheid tot heden door een zekere continuïteit gekenmerkt wordt. Alleen zij hebben het recht op kennis en overdracht van eeuwenoude geschriften.

Naast de brahmaanse traditie kent India een rijke mondelinge volkstraditie, voor iedereen toegankelijk. Er zijn opvallende verschillen te vinden in verschillende streken. Er bestaat grote tolerantie tussen de brahmaanse en volkstradities.

Turkse verteltraditie

De Trojanen, Efesiërs, Pergamonezen, Tales, Anaxagoras, Herakleitos en koning Midas leefden op de grond die nu Turkije heet, de veelkleurigheid komt tot uitdrukking in de feesten. Zie ook islamitische kalender.

Feesten van de islam
- De maand Muharram
- Het verhaal van Noach
- Een recept voor asure
- De maand Rabîü-l-Awwal
- De geboorte van Mohammed
- De maand Ramadan
- Ramadan zoals die vroeger in Istanbul werd gevierd
- Zomaar een dag in de Ramadan
- De maand Savval
- Seker Bayram bij ons thuis
- Recept voor helwa
- De maand Zilhicce
- De beproeving van Abraham
Feesten die hun oorsprong vinden in de klassieke oudheid
- Hidrellez
- De keerzijde van het vuur
Feesten die in de recente geschiedenis zijn ontstaan
- Het kinderfeest (23 april)
- Het Jeugd- en Sportfeest (19 mei)
- Het Overwinningsfeest (30 augustus)
- De verdrietige fluit

Surinaamse verteltraditie

Suriname was tot 1975 een Nederlandse kolonie. De feesten van verschillende bevolkingsgroepen die niet christelijk zijn, werden (officieel) niet gevierd. Javanen en Hindoestanen konden echter niet verplicht worden te werken op feestdagen van hun geloof.

Op 1 juli wordt gevierd dat koning Willem III in 1863 de slaven (de oorspronkelijke bewoners (Indianen) en slaven uit Afrika) vrij maakte. Velen hadden zichzelf al bevrijd (bijvoorbeeld de Marrons). Er werden echter vele contractarbeiders naar Suriname gebracht, zo kwamen ook bijvoorbeeld Chinezen en Hindoestanen in het land. Pas sinds 1970 werden enkele niet-christelijke feesten feestdagen voor heel Suriname.

Tot in de ochtend!
Niet iets van één dag
Het hele land juichte: Hoerééé!
P.S. (recepten)
Feest in mijn district
De nacht van de Winti
Het feest van de wespenproef

Marokkaanse verteltraditie

De dagen waarop de feesten van de islam worden gevierd, zijn in tegenstelling tot de Europees-christelijke kalender elk jaar anders. De moslims volgen een maankalender. Een maanjaar duurt 354 of 355 dagen. Zie ook de islamitische kalender en lijst van Marokkaanse vakantiedagen.

Marokko kent ook feesten ter ere van bepaalde heiligen. Rond het graf van maraboet wordt de moussem georganiseerd. Ook zijn er een groot aantal nationale feestdagen, zoals het feest van de onafhankelijkheid, de verjaardag van de koning. Er zijn ook familiefeesten rond geboorte en huwelijk. Een veelgebruikt onderdeel is een maaltijd met vlees. Er zijn nauwelijks verhalen rond feesten te vinden in Marokko.

Achoera
- Een onmogelijke opgave
De Moeloed
- De haan van Moeloed
De Aïd-el-Kebir
- Het verhaal van Abraham
Het bruiloftsfeest in Marokko
De ramadan en de Aid-es-Seghir
El Hadjoeza
- Het feest van de drie tolba
Landbouwfeesten

Indonesische verteltraditie

Het wayangspel is bekend, verhalen rond helden als Arjuna en Gathotkaca zijn een lichtend voorbeeld in het schimmenspel. Verhalen uit de Indonesische mythologie worden verteld bij feesten en rituelen rond geboorte, besnijdenis, huwelijk, dood, oogst, heil van een persoon of dorp of de herdenking van voorouders of stichters van dorpen of dynastieën (zie ook voorouderverering).

Slametan (een volksfeest met rituele maaltijden) bevat een offer aan de voorouders, geesten of goden (sajèn), vaak is er een nachtenlange wayangvoorstelling aan verbonden. Zie ook gelegenheid voor wayang.

Het huwelijksfeest
- Het huwelijk van Arjuna
Labuhan, het feest van de koningin van de Zuidzee
- Hoe Sénapati de koning van Java werd
De dans van Barong en Rangda
- Calon Arang

Draken en andere vreemde wezens

Verhalen over draken en andere vreemde wezens; deze verzameling bevat de volgende verhalen.

List en bedrog

Verhalen over eerlijkheid, gastvrijheid, list en bedrog, deze verzameling bevat de volgende verhalen;

Dieren

Dierenverhalen, deze verzameling bevat de volgende verhalen;

De vriendschap van de ekster en de slang
De regenworm en de kikker
Het hert en de tijger
De aap die een maïskolf plukte
Het verhaal van de vleermuis
De kat, de tijger en de muis
De krekel
Xue Wei
Zhang Feng
Cui Tao
Noach
Daniël
De vogel Milcham
De vos en de wezel
De gouden vogel
De verstandige en eerlijke ezels
De vrome koe
Het ondankbare hert
De vos en de vissen
De paarden die dachten dat ze engelen waren
De prins die de taal der dieren leerde
Van de jongen met de arend
Het meisje en haar vriend de slang
De hond met de kaas in zijn bek
De dieren in het rovershuis
Er is geen dankbaarheid op deze wereld
Van een haantje en een hennetje
Van het winterkoninkje
Van een oude visser en zijn vrouw
Haas en egel
De haas die nooit geraakt werd
De biggetjes van grootmoeder
Het zeepaard van Volendam
Haring en bot
De voorspelling
Cantecleers aanklacht over Reinaart
Garuda
Hanuman
De aap en de schildpad
De reiger en de krab
Muizen en olifanten
De vos en zijn vrouw
Spiegelgevecht
De jakhals en de patrijs
De papegaai
Vos en Beer
De kraai met een doorn in zijn pootje
De reiziger en de slang
De vrouw en de vos
De beste
De slimste
Meester Superspin Anansi vindt een lekker baantje!
Twee moeders
De opschepper
De beloning
Met open mond
Lesgeld
Blinde woede
Wedden dat...
Lessen in lenen 1
Lessen in lenen 2
Anansi berijdt Tijger
Een half dorp voor twee kippen
De rots en de specht
De rat en de kat
De vlieg en de vlo
De uil van Moulay Slimane
De roman van de jakhals
- De jakhals en de geit
- De jakhals en de haan
- De school van de jakhals
- In de moestuin
- De staart van de jakhals
- Een kwestie van leeftijd
- In de vleeskruik
Het sprookje van de leeuwin en haar welpje
Waarom de ezel een witte neus heeft
De geit Boernia
De kat op pelgrimstocht
De drie kamelen
De list van de Parkietenkoning
Kantjil, de krokodil en de tijger
De pelikaan en de vissen
Het buideldier en de wind
Garuda en de slangen