Stanisław Wyspiański
| Stanisław Wyspiański | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Persoonsgegevens | ||||
| Volledige naam | Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański | |||
| Geboren | Krakau, 15 januari 1869 | |||
| Overleden | Krakau 28 november 1907 | |||
| Geboorteland |  Polen
| |||
| Nationaliteit | Poolse | |||
| Beroep(en) | Kunstschilder, Graficus, Dichter | |||
| Signatuur | 
| |||
| RKD-profiel | ||||
| (en) IMDb-profiel | ||||
| ||||
Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański (Krakau, 15 januari 1869 - aldaar, 28 november 1907) was een Poolse schilder, ontwerper van glas in loodramen, meubelmaker, toneelschrijver en dichter. Hij was lid van de nationalistische kunstenaarsgroepering Młoda Polska (Jong Polen, 1905-1918). Wyspianski is het meest bekend door zijn schilderijen. Hij heeft ook een aantal toneelstukken geschreven waarvan Wesele (Het huwelijk) uit 1901 zijn bekendste is. Daarnaast heeft hij sieraden ontworpen en gebrandschilderde ramen gemaakt.
Biografie
[bewerken | brontekst bewerken]In 1887 schreef Wyspiański zich in aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Jagiellonische Universiteit en de Academie voor Schone Kunsten Krakau. Tijdens zijn studie aan de universiteit volgde hij lezingen in kunst, geschiedenis en literatuur. Jan Matejko, de decaan van de Academie voor Schone Kunsten, herkende al snel het talent van Wyspiański en vroeg hem mee te doen aan de oprichting van een polychroom in de Mariacki-kerk. In de periode van 1890 tot 1894 ondernam hij diverse reizen naar Europese steden in o.a. Italië, Zwitserland, Duitsland en Frankrijk. Met name zijn verblijf in Frankrijk wordt beschouwd als een belangrijke bijdrage aan zijn artistieke ontwikkeling. Hij studeerde aan de particuliere Académie Colarossi en hij maakte kennis met Paul Gauguin.
In augustus 1894 keerde Wyspiański terug naar Krakau waar hij betrokken raakte bij het modernisme. Hij ontwierp en maakte diverse glas-in-loodramen voor de Franciscanenkerk in Krakau. In 1897 publiceerde hij zijn eerste toneelstuk, Legenda, waar hij nog niet direct veel erkenning voor kreeg. Zijn belangrijkste en populairste toneelstuk Wesele publiceerde hij in 1901, het is een kritische en sarcastische uiteenzetting van de Poolse samenleving in de 19e eeuw. Inspiratie voor het stuk kreeg hij op de bruiloft van zijn vriend en dichter Lucjan Rydel. Het toneelstuk werd in 1973 verfilmd door Andrzej Wajda.[1]
Wyspiański overleed in 1907 op 38-jarige leeftijd aan de gevolgen van syfilis.
Toneelstukken (selectie)
[bewerken | brontekst bewerken]- Warszawianka (1898)
- Klątwa (De vloek) (1899)
- Protesilas i Leodamia (1899)
- Meleager (1899)
- Legion (1900)
- Wesele (1901)
- Wyzwolenie (Bevrijding) (1903)
- Weimar 1829 (fragment, 1904)
- Noc listopadowa (November Night) (1904)
- Akropolis (1904)
- Skałka (1907)
- Powrót Odysa (Terugkeer van Odysseus) (1907)
- Zygmunt August (1907 - onvoltooid)
Galerij
[bewerken | brontekst bewerken]-
Een Parijse vrouw (1893) -
De mulchs (c. 1898) -
Moederschap (1902) -
Caritas (1905) -
Moederschap (1905)
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Stanisław Wyspiański op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ (en) Stanisław Wyspiański. Britannica. Geraadpleegd op 3 november 2019.