Riesa

**Riesa**
Stad in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Saksen
Landkreis	Meißen
Coördinaten	51° 18′ NB, 13° 18′ OL
Algemeen
Oppervlakte	58,91 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	29.256 ; (497 inw./km²)
Hoogte	109 m
Burgemeester	Marco Müller (CDU)
Overig
Postcodes	01587, 01589, 01591, 01863
Netnummer	03525
Kenteken	MEI (alternatief: GRH, RG, RIE)
Stad	10 stadsdelen
Gemeentenr.	14 6 27 230
Website	www.riesa.de
Locatie van Riesa in Meißen
Portaal	Duitsland

Riesa is een gemeente en plaats in de Duitse deelstaat Saksen, gelegen aan de Elbe in de Landkreis Meißen. De gemeente telt 29.256 inwoners.^[1]

Sedert 1994 heeft Riesa de status van Große Kreisstadt.

Stadsindeling

Riesa bestaat uit 10 stadsdelen (Stadtteile):

Böhlen
Canitz
Gostewitz
Jahnishausen
Leutewitz
Mautitz
Nickritz
Oelsitz
Pochra
Riesa (kernstad) met de stadswijken (Ortsteile):
- Stadscentrum
- Göhlis
- Gröba, incl. het landgoed Oberreußen; door de staalfabrieken van de eigenlijke stad gescheiden; aan de Döllnitz, ten noorden van het stadscentrum
- Mergendorf
- Merzdorf
- Pausitz
- Poppitz
- Schwarzroda
- Weida.

Geografie, infrastructuur

De binnenhaven van Riesa
Verkeersbrug over de Elbe
Spoorbrug over de Elbe
Fietsbrug Schlossbrücke
Station
Trajectkaart spoorlijn Leipzig-Dresden (1902; situering sedertdien niet fundamenteel gewijzigd)
Verkeerstoren vliegveld Riesa-Göhlis

Riesa ligt aan de zuidwestelijke oever van de Elbe. Aan de noordwestelijke rand van de stad mondt een 45 km lang, onbevaarbaar zijriviertje in de Elbe uit, de Döllnitz. Ook de beek Jahna mondt bij Riesa uit in de Elbe. In Riesa is aan de Elbe een binnenhaven met faciliteiten voor containeroverslag aanwezig. Sedert 1197 vaart een veerpont over de Elbe naar Promnitz^[2], gemeente Zeithain. Het veer vervoert alleen voetgangers en fietsers.

De stad Riesa ligt minstens 20 km verwijderd van Autobahnaansluitingen. Wel lopen er enkele Bundesstraßen door of nabij de stad:

Te Riesa begint de Bundesstraße 182, die in noordwestelijke richting naar Torgau loopt.
Door de stad loopt de B169, noordoostwaarts naar Glaubitz en Elsterwerda, en zuidwestwaarts naar Döbeln en Chemnitz. Bij Döbeln, 20 km van Riesa vandaan, bevindt zich afrit 34 van de Autobahn A 14.
Op 6 km ten zuid-zuidwesten van Riesa ligt het dorpje Seerhausen, gemeente Stauchitz. Hier kruist de B169 de belangrijke B6, die westwaarts naar Leipzig en zuidoostwaarts naar Meißen en verderop naar Dresden leidt.
De B98 takt 5 km ten oosten van Riesa, bij Glaubitz, af van de B169.

Bij Riesa liggen verscheidene bruggen over de Elbe. Historisch bijzonder is de fietsbrug Schlossbrücke over de Döllnitz, bij Gröba, aan de noordkant van de stad. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog hadden soldaten van de Wehrmacht deze opgeblazen, om de opmars der Geallieerden te vertragen. In 2004 werd een collecte onder de burgers en bedrijven van Riesa gehouden, waarmee genoeg geld werd ingezameld om deze historische oeververbinding te herstellen; deze maakt sinds haar voltooiing in 2011 deel uit van de langeafstands-fietsroute Elberadweg.

De stad heeft een station (met een apart goederenstation en een uitgestrekt emplacement) aan één van de oudste spoorlijnen van Duitsland, de spoorlijn Leipzig - Dresden. Station Riesa ligt 66 km ten oosten van station Leipzig Hauptbahnhof en 50 km ten noordwesten van Station Dresden-Neustadt. Van station Riesa loopt ook een 65 km lange spoorlijn zuidwestwaarts naar Chemnitz Hauptbahnhof^[3]. Het 33 km lange goederenspoorlijntje zuidwaarts naar Nossen is in 2008 gesloten; alleen op het 11 km lange baanvak tussen Ziegenhain^[4] en Nossen is nog treinverkeer mogelijk. In 2020 zijn plannen gepresenteerd, om het stationscomplex ingrijpend te moderniseren. Deze werken staan voor het jaar 2028 in de planning. Riesa beschikt over enige stads- en streekbuslijnen.

Riesa heeft twee kleine vliegvelden:

Op 3 à 4 km ten westen van Riesa ligt het vliegveldje Riesa-Canitz, met alleen een graspiste voor de zweefvliegsport.
Op 4 à 5 km ten oosten van Riesa ligt het vliegveldje Riesa-Göhlis, met eveneens een graspiste voor de zweefvliegsport, maar ook een 1.000 meter lange geasfalteerde start- en landingsbaan, voor kleine zaken- en hobbyvliegtuigen en helikopters. Dit veld heeft IATA-code IES en ICAO-code EDAU. De geografische coördinaten van dit veld luiden: 51 graden, 17 minuten en 35 seconden noorderbreedte; 13 graden, 21 minuten en 26 seconden oosterlengte. Het veld ligt 98 meter boven zeeniveau. Vliegveld Riesa-Göhlis heeft een restaurant, een verkeerstoren, een hangar en een taxibaan, die door een openbare verkeersweg van de runway zijn gescheiden. Deze gelijkvloerse kruising is met verkeerslichten beveiligd, een in Europa weinig voorkomende situatie.

Ten zuiden van Riesa ligt een door lössbodems zeer vruchtbaar, licht heuvelachtig landbouwgebied met de naam Lommatzscher Pflege. Een uitvloeisel van de intense landbouwactiviteit hier is de grote watervervuiling van de beek Jahna.

Naburige gemeentes

In het noordwesten: Strehla en verderop Torgau
In het noorden: Zeithain
In het noordoosten: Glaubitz
In het oosten: Nünchritz en verderop Großenhain
In het zuidoosten: Hirschstein en verderop Meißen
In het zuiden: Stauchitz en verderop o.a. Nossen
In het westen: Liebschützberg en Oschatz.

Economie

Staalfabriek Feralpi, Riesa^[5]

De stad is vooral bekend door de staalindustrie, en ten dele als uitvloeisel daarvan (de staalfabriek was in de DDR-tijd zeer actief om haar arbeiders in hun vrije tijd aan het sporten te krijgen), als sportstad met vele sportieve evenementen.

De staalindustrie is in de 21e eeuw beperkt tot het bedrijf ESF, een filiaal van het Italiaanse staalconcern Feralpi. Goodyear heeft in de stad een fabriek van autobanden voor vrachtauto's. Neways Electronics exploiteert een softwarebedrijf te Riesa. Alle drie deze ondernemingen hadden in 2021 500 of meer personeelsleden. Verder is Riesa zetel van een fabriek van typisch Duitse noedels, die naar de stad is genoemd. Deze fabriek heeft een reus als logo. Daarnaast is te Riesa nog een groot aantal, ook industriële, ondernemingen gevestigd, die men als midden- en kleinbedrijf, van niet meer dan regionale betekenis, kan kwalificeren.

Een belangrijke werkgever in de stad is ook het plaatselijke ziekenhuis met de naam Elblandklinikum (500 medewerkers, 320 bedden).

Geschiedenis

Haven aan de Elbe en fabrieken te Riesa, ansichtkaart uit 1910
Gedenkplaquette slachtoffers van de Holocaust
Bevolkingsontwikkeling van Riesa in vergelijking met Großenhain

Volgens een in de 18e eeuw verzonnen verhaal zou Riesa door een reus zijn gesticht. In werkelijkheid is de stad ontstaan bij een middeleeuws klooster nabij een Slavische nederzetting bij een riviermonding. De naam (oudste schriftelijke vermelding in 1119) stamt van de Sorbische aanduiding riezowe voor een dal bij een riviermonding. Riesa ontwikkelde zich tot een marktdorp, later vlek, met een kleine binnenhaven aan de Elbe. Nabij de plaats lag een klooster, dat bij de Reformatie in 1554 ophield te bestaan; het klooster werd toen tot kasteel verbouwd, en in 1874 nogmaals, tot stadhuis. In 1623 (voor korte tijd) en in 1859 verkreeg de plaats stadsrechten.

In 1839 verkreeg Riesa een aansluiting op het spoorwegnet met een spoorbrug over de Elbe, wat gevolgd werd door de vestiging van fabrieken in uiteenlopende branches. In 1843 werd een hamermolen gebouwd, het begin van grootschalige ijzer- en staalindustrie. Vanaf 1858 was Riesa ook een garnizoensstad met een kazerne voor cavalerietroepen. De militaire functie van de stad eindigde na de Duitse hereniging, in 1990, toen een daar vanaf circa 1949 gelegerde Russische tankdivisie van het Rode Leger Duitsland verliet.

Gedurende de periode van het Derde Rijk zijn ook in en om Riesa joden en krijgsgevangenen het slachtoffer van gruwelijke vervolging en dwangarbeid geworden. Diverse gedenktekens herinneren hier nog aan.

De staalindustrie was vooral in de periode 1949 - 1990, toen Riesa in de DDR lag, zeer belangrijk. De fabriek had toen op een gegeven moment 13.000 arbeiders in dienst. Dezen moesten in nieuwe woonwijken gehuisvest worden, en het bevolkingscijfer bereikte in 1981 een recordhoogte van bijna 52.000 mensen. Na de Duitse hereniging nam het belang van de industrie, die naar Westerse maatstaven in het algemeen niet lonend was, enorm af, en mensen trokken weg om elders emplooi te zoeken. Dit verklaart, waarom het aantal inwoners van Riesa daalde tot beneden de 30.000.

In 1999 werd de zeer grote multifunctionele sport- en evenementenhal SachsenARENA geopend.

Bezienswaardigheden en cultuur

Cultuur e.d.

Het Stadtmuseum is gevestigd in het Haus am Poppitzer Platz, een in 1894 als artilleriekazerne gesticht gebouw. Het is gewijd aan o.a. de geschiedenis van de stad.
Slot Jahnishausen in het stadsdeel Jahnishausen. Van dit kasteel is met name het kasteelpark, met vele oude bomen, bezienswaardig.
Slot Gröba, fraai gelegen barok landhuis; in het park bij het kasteel staan verscheidene fraaie, in het begin van de 18e eeuw geplante bomen. In het kasteel is o.a. een verzorgingstehuis, een restaurant en een jongerencentrum gevestigd. Op een vertrek na, waar van tijd tot tijd kunstexposities worden gehouden, niet van binnen te bezichtigen.
Klein, het gehele jaar geopend, dierenpark, met Europese diersoorten, in de tuin van het voormalige klooster, achter het stadhuis. Ten noorden hiervan bevindt zich het stadspark, dat aan de zuidoever van de Elbe ligt.
De evenementenhal SachsenARENA wordt voor grote sport- en muziekevenementen gebruikt, en heeft een capaciteit van 9.000 toeschouwers. De naam van de hal wordt sedertdien af en toe gewijzigd, vanwege vernoemingen naar sponsorende bedrijven en organisaties. In 2024 draagt het gebouw de naam WT Energiesysteme Arena. Recente evenementen in de hal waren o.a. stand-upcomedy-shows, grote darttoernooien, vlooienmarkten, concerten, handbaltoernooien enz.

Kerkgebouwen

Evangelisch-lutherse voormalige kloosterkerk St. Maria (Klosterkirche Sankt Marien), gotisch, dichtbij het stadhuis: voorheen onderdeel van een benedictijner nonnenklooster; gebouwd in 1244; de toren dateert van 1745; binnen is een fraai, altaarstuk van houtsnijwerk uit 1609 aanwezig.
Evangelisch-lutherse Trinitatiskerk (1895-1897) in neoromaanse stijl, met 75 m hoge toren en binnen een monumentaal kerkorgel
Evangelisch-lutherse kerk (1734) van Riesa-Gröba, in barokstijl
Evangelisch-lutherse kerk (1774) van Riesa-Pausitz, in barokstijl

Overige bezienswaardigheden

Stadhuis, ontstaan door verbouwing van een oud kasteel, dat op zijn beurt in de middeleeuwen ontstond door verbouwing van een benedictijner klooster.
Zunftbaum (Gildeboom, 2004), sculptuur met 35 bladeren, die ieder het symbool van een ander, in het verleden in een gilde georganiseerd ambacht vertonen.
Volkssterrenwacht aan de Kreuzstraße, na de Wende gemoderniseerd, na afspraak per telefoon of e-mail toegankelijk; de volkssterrenwacht houdt regelmatig ook voor leken geschikte lezingen e.d. over astronomie.
Grootste ijzeren standbeeld van Europa (hoogte: 25 meter) Elbquelle van de hand van Jörg Immendorff
Noedelmuseum Teigwaren Riesa
Vanuit, of via, de haven van Riesa kan men over de Elbe riviercruises maken.
Door de binnenstad rijdt op werkdagen de toeristische, blauwwitte, op een treintje gelijkende Stahl-Max, die technisch gezien een elektrische autobus is.

Afbeeldingen

Kloosterkerk St. Maria
Interieur van deze kerk
Trinitatiskerk anno 1897 (foto 2008)
Kerk van Riesa-Gröba
Kerk van Riesa-Pausitz
Stalen sculptuur Elbquelle (Jörg Immendorff, 1999)
Landhuis Schloss Gröba
Kasteel Jahnishausen
17e-eeuwse kerk, Jahnishausen
Monumentaal kantoor- en woonpand Volkshaus (1930; stijl: Nieuwe Bouwen)
Winkelstraat in het centrum
Noedelmuseum Nudelcenter
De SachsenARENA in 2020
Overdekt zwembad Schwimmhalle Riesa

Partnersteden

Riesa is een partnerstad van:^[6]

Villerupt in Lotharingen, (Frankrijk), oudste partnerschap, sinds 6 oktober 1961
Mannheim in Baden-Württemberg, sinds 29 juni 1988
Rotherham in South Yorkshire (Verenigd Koninkrijk), sinds 11 mei 1998
Suzhou in de Volksrepubliek China, sinds 16 augustus 1999
Sandy in Utah (VS), sinds 3 oktober 2002
Głogów in Neder-Silezië (Polen), sinds 1 oktober 2005
Lonato del Garda, (Italië), sinds 22 mei 2012

Bekende personen met een link naar de gemeente

Geboren te Riesa

Bernhard Krüger (geb. 26 november 1904; overl. 3 januari 1989 te Hamburg), SS-officier, betrokken bij de grote vals-geldoperatie Operatie Bernhard in 1941
Wolfgang Arnold (geb. 3 oktober 1915; overl. 22 september 1993 te Hamburg), befaamd toxicoloog
Benno Werth (geb. 4 april 1929; overl. 31 januari 2015 te Aken), schilder, maar vooral beeldhouwer; tevens professor aan de afdeling kunsteducatie van de Vakhogeschool te Aken; bekend vanwege de creatie van sculpturen in kerkgebouwen en in openbare ruimtes; exposeerde enige malen in Nederland (2002-2004) en België (1966). In het Stadtmuseum van Riesa is een zaal aan zijn oeuvre gewijd.
Ulrich Wolf (geb. 2 januari 1933; overl. 4 januari 2017 te Freiburg im Breisgau), deskundige in de menselijke genetica, in 1965 één der ontdekkers van het syndroom van Wolf-Hirschhorn
Monika Zehrt (1952), sprintster
Heiko Peschke (1963), voetballer
Ulf Kirsten (1965), voetballer en trainer
Kerstin Thiele (1986), judoka
Benjamin Kirsten (1987), voetbalkeeper, zoon van Ulf Kirsten
Maximilian Arnold (1994), voetballer

Overigen

Harald Czudaj (1963), ex-bobsleepiloot, behaalde olympisch goud in 1994, inwoner van Riesa

Externe links (Duitstalig)

www.riesa.de/sehen Website gemeente Riesa over de bezienswaardigheden van de stad (kerken, musea, parken, kunstwerken in de openbare ruimte etc.)
www.stadtmuseum-riesa.de Website Stadtmuseum Riesa
www.tierpark-riesa.de Website dierenpark Riesa
www.teigwaren-riesa.de/events-erlebnisse/nudelcenter Website Noedelcentrum

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (de) Bevölkerung des Freistaates Sachsen nach Gemeinden am 31. Dezember 2020
↑ Dit dorp is ook naar de veerverbinding genoemd: prom is Sorbisch voor veerpont.
↑ Aldaar kan men op de trein naar Berlijn overstappen.
↑ Een gehucht onder Ketzerbachtal, gemeente Nossen.
↑ Op de achtergrond is de Döllnitz, de Schlossbrücke bij haar uitmonding in de Elbe, en kasteel Gröba te herkennen.
↑ (de) Partnerstädte von Riesa, riesa.de

Zie de categorie Riesa van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Riesa op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

[inw_statistiek-1] (de) Bevölkerung des Freistaates Sachsen nach Gemeinden am 31. Dezember 2020

[2] Dit dorp is ook naar de veerverbinding genoemd: prom is Sorbisch voor veerpont.

[3] Aldaar kan men op de trein naar Berlijn overstappen.

[4] Een gehucht onder Ketzerbachtal, gemeente Nossen.

[5] Op de achtergrond is de Döllnitz, de Schlossbrücke bij haar uitmonding in de Elbe, en kasteel Gröba te herkennen.

[6] (de) Partnerstädte von Riesa, riesa.de

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]