Portaal:Romeinse Rijk/Uitgelicht

ga naar maand
januari - februari - maart - april - mei - juni - juli - augustus - september - oktober - november - december

Maand	het uitgelicht artikel	het uitgelicht artikel (onderwerp)
januari	Reconstructie van het Kanaal van Corbulo in Leidschendam Het Kanaal van Corbulo (Latijn: Fossa Corbulonis) is een rond 50 n.Chr. gegraven Romeins kanaal in Zuid-Holland dat de mondingen van de Maas en de Rijn in de Hollandse delta met elkaar verbond. Delen van het kanaal bleven in gebruik tot ongeveer 270. Ondanks een succesvolle expeditie in het jaar 47 tegen de Frisii ten noorden van de monding van de Rijn, die onder leiding stond van de Romeinse generaal Gnaius Domitius Corbulo, de naamgever van het kanaal, besloot de Romeinse keizer Claudius I dat de Rijn de grens (Limes) van het Romeinse Rijk zou worden. Het leger trok zich daarop terug achter de Rijn. Om een snelle aanvoer van troepen en materieel via de Maas naar de Rijn mogelijk te maken, en om zijn manschappen bezig te houden, heeft Corbulo vervolgens het 23 Romeinse mijlen (ca. 31 km) lange verbindingskanaal laten graven. De legionairs maakten mogelijk deel uit van de legioenen Legio V Alaudae en Legio XV Primigenia. Waarschijnlijk hebben de soldaten echter slechts enkele kilometers hoeven te graven, dit omdat ze bestaande watergangen, waaronder de Gantel, met elkaar verbonden. De exacte loop van het kanaal is onbekend, maar er zijn aanwijzingen dat het een Romeinse legerplaats bij Naaldwijk met het castellum Matilo (in de nu bebouwde Room- of Meerburgerpolder bij Leiden) verbond. Het kanaal diende oorspronkelijk om schepen van de Romeinse militaire vloot Classis Germanica tussen de Maas en de Rijn te kunnen laten varen zonder de gevaarlijke Noordzee te hoeven trotseren. Lees verder	Kanaal van Corbulo
februari	Het Romeinse theater van Volterra Een Romeins Theater (Latijn: Theatrum) is een gebouw uit de oudheid, bedoeld voor publiek vermaak zoals theatervoorstellingen. Het Romeinse theater is geëvolueerd uit het Griekse theater. De Romeinen veroverden in de laatste 2 eeuwen v.Chr. de Griekse landen en namen vervolgens veel van hun cultuur over. Zo ook het theater, waarvoor de Grieken al sinds de 5e eeuw v.Chr. stenen gebouwen oprichten. De Romeinse theaters zijn gebaseerd op het oudere Griekse model en vertonen dus veel overeenkomsten. Beide theaters hebben een min of meer halfronde tribune waarvoor een podium staat. De Romeinen bouwden overal in het rijk theaters. Een groot aantal hiervan zijn geheel of gedeeltelijk bewaard gebleven. Vaak worden deze theaters tot op heden nog gebruikt voor voorstellingen. Van andere theaters zijn alleen de fundamenten opgegraven. De best bewaarde Romeinse theaters staan in Aspendos (Turkije), Bosra (Syrië) en Orange (Frankrijk). Van de drie theaters in Rome is alleen het Theater van Marcellus deels bewaard gebleven. Lees verder	Nog geen...
maart	Opgravingen van Forum Hadriani Forum Hadriani was de noordelijkste Romeinse stad op het Europese vasteland. De stad was gelegen op de plaats van het tegenwoordige Voorburg (gemeente Leidschendam-Voorburg). Het is na Noviomagus (Nijmegen) de oudste stad van Nederland. Forum Hadriani was oorspronkelijk een nederzetting van de Germaanse stam der Cananefaten, die in het westelijk kustgebied van Germania Inferior woonden. Zij hadden hun dorp langs de Corbulogracht gebouwd. Deze waterweg was rond 47 n. Chr. door de Romeinse generaal Corbulo aangelegd, en vormde een belangrijke economische verbinding tussen de Rijn en de Maas. De Cananefaten waren bondgenoten van de Romeinen en leverden onder meer soldaten voor de hulptroepen van de legioenen. In 121 en 122 maakte keizer Hadrianus een grote rondtocht langs de noordwestelijke grenzen van het Rijk, hierbij deed hij ook de Cananefaatse nederzetting aan. Tijdens dit bezoek verleende de keizer hen marktrechten en gaf het dorp zijn naam, Forum Hadriani (Markt van Hadrianus). De nederzetting werd hierop geheel herbouwd volgens Romeins ontwerp. Waarschijnlijk kreeg Forum Hadriani tijdens het bewind van Antoninus Pius, rond het jaar 150 stadsrechten en werd een Municipium. De officiële naam werd toen Municipium Aelium Cananefatium (Aelius was de familienaam van Hadrianus) afgekort tot MAC. Lees verder	Nog geen...
april	De Tempel van Concordia was een tempel op het Forum Romanum in het oude Rome. De tempel was gewijd aan Concordia, de Romeinse godin van de eendracht. Volgens de overlevering werd de eerste Tempel van Concordia beloofd door Marcus Furius Camillus in de jaren 360 v.Chr., tijdens een langdurig conflict tussen de patriciërs en de plebejers. Na invoering van de Leges Liciniae Sextiae was er een einde gekomen aan de onrust. De wet zorgde voor een evenwichtiger verdeling van de politieke macht. Als symbool van de hernieuwde eendracht tussen adel en burgerij werd vervolgens de Tempel van Concordia opgericht. Het is niet zeker of de tempel destijds echt gebouwd is. In 121 v.Chr. brak een grote opstand uit in Rome onder leiding van Gaius Gracchus, die streed voor meer rechten voor het gewone volk. Lucius Opimius was de consul van dat jaar en sloeg de opstand bloedig neer. Gracchus en zijn directe medestanders waren onder de slachtoffers. Hierna stelde de consul een tribunaal in, dat nog eens 3000 aanhangers van Gracchus ter dood veroordeelde. Toen de orde in de stad was hersteld herbouwde Opimius de Tempel van de Eendracht. Ter ere van zijn triomftocht in 7 v.Chr., liet de Tiberius de Tempel van Concordia geheel herbouwen. Hij financierde dit met de oorlogsbuit van zijn Germaanse campagne in 8 v.Chr. De tempel werd pas in 12 n.Chr. ingewijd in naam van Tiberius en zijn overleden broer Drusus. Vanaf deze tijd werd in de tempel Concordia Augusta vereerd, wat stond voor de "door Augustus verkregen eendracht in het Romeinse Rijk", de "Eendracht binnen de keizerlijke familie" of de "Verheven eendracht". De tempel is zeker tot het eind van de oudheid blijven staan en waarschijnlijk in de 8e eeuw ten tijde van Paus Adrianus I ingestort. Lees verder	Nero (keizer)
mei	Het Pantheon is een Romeinse tempel in Rome, die oorspronkelijk in 27 v.Chr. door Marcus Vipsanius Agrippa werd gebouwd. Na door brand te zijn verwoest werd de tempel in zijn huidige ronde vorm door keizer Hadrianus herbouwd in het jaar 126 ingewijd. Hij liet echter wel de naam van de oorspronkelijke bouwheer op de gevel plaatsen. Het Pantheon was gewijd aan alle goden; het Pantheon. De uitzonderlijke ronde constructie met zijn betonnen koepel bleek bijzonder robuust, want het heiligdom overleefde aardbevingen, overstromingen en de val en teloorgang van het Romeinse Rijk. Het werd daarbij geholpen door de Byzantijnse keizer Phocas, die het gebouw in 609 schonk aan Paus Bonifatius IV, die er de rooms-katholieke kerk van de Heilige Maria en de Martelaren van maakte. Vanaf de Renaissance werd het Pantheon gebruikt als begraafplaats voor vooraanstaande Italianen, van wie Rafaël Santi en Victor Emmanuel II de bekendste zijn. Ondanks dat het Pantheon in de middeleeuwen werd beroofd van zijn bronzen dakpannen en later nog van de versiering van het pediment is het nog steeds het best bewaard gebleven antieke gebouw in Rome en een van de belangrijkste toeristische attracties. Lees verder	Nog geen...
juni	Standbeeld van Ambiorix in Tongeren. Ambiorix was ten tijde van Julius Caesars verovering van Gallië samen met Catuvolcus koning van de Gallische stam de Eburonen, die in een gebied in het tegenwoordige België en gedeeltelijk in Nederland leefden. Hij werd vanaf de 19e eeuw een Belgische historische held vanwege zijn verzet tegen de Romeinse bezetters, zoals beschreven staat in Caesars "Commentarii de bello Gallico". Toen in 57 v.Chr. Julius Caesar Gallië veroverde vielen zijn troepen ook Belgica binnen. (Het gebied bestreek ongeveer het huidige België en een stuk van Nederland tot aan de Rijn). Belgica werd toen bewoond door verschillende stammen die regelmatig oorlog tegen elkaar voerden. De stam der Eburonen werd geregeerd door Ambiorix en Catuvolcus, die de macht deelden als koning. In 54 v.Chr. moest Caesar zijn troepen dringend opnieuw van bevoorrading voorzien en verplichtte hij de bevolking van de streken die hij en zijn troepen veroverden een deel van hun oogst aan zijn leger af te staan. Omdat de oogst dat jaar te mager was geweest waren de Eburonen hiertoe niet bereid. Caesar liet daarop zijn soldaten kampen bouwen nabij de dorpen en gaf de kampleiders elk de opdracht het bestuur over de plaatselijke stammen over te nemen en zo de noodzakelijke voedselvoorraden in beslag te nemen. Ambiorix en zijn Eburonen waren echter niet van plan zich hierbij zomaar neer te leggen. Alhoewel Caesar Ambiorix had vrijgesteld van de betalingen sloot Ambiorix zich in de winter van 54 voor Christus aan bij Catuvolcus om een opstand te leiden tegen de plaatselijke Romeinse troepen. Op een dag vielen Ambiorix en enkele van zijn mannen een groepje Romeinen aan die buiten hun kamp in de buurt van de Keutenberg hout waren gaan sprokkelen en moordden het merendeel van hen uit. De overlevende legionairs vluchtten terug naar hun kamp waarna Ambiorix de achtervolging inzette. Omdat de overmacht echter te groot bleek, besloot hij het kamp niet aan te vallen maar met de Romeinen te praten. De Eburonenkoning legde uit dat hij geen problemen had met hen en zelfs blij was met hun komst omdat zijn stam zo geen last had van andere stammen in de streek. Lees verder	Nog geen...
juli	Pompeii is waarschijnlijk in de 7e eeuw v.Chr. ontstaan toen Osken zich vestigden op een verhoging in het landschap langs de rivier de Sarno. In de 6e eeuw stond het stadje onder Etruskische invloed. Na de zeeslag bij Cumae (474 v.Chr.), toen de Etrusken werden verslagen, kwam de stad in de invloedssfeer van de Samnieten. In de 3e eeuw v.Chr. kreeg Pompeii de status van bondgenoot van de Romeinen, maar was nog niet Romeins. In de jaren 91-89 v.Chr. deed het mee aan de Bondgenotenoorlog tegen Rome, waarbij het samen met Stabiae en Herculaneum werd verslagen door de Romeinse dictator Sulla. Daarna maakte deze de stad in 80 v.Chr. tot een Romeinse colonia met de officiële naam Colonia Veneria Cornelia Pompeianorum. De naam Veneria verwees naar Venus, de beschermgodin van de stad, en Cornelia was ontleend aan de familienaam van Sulla. In de Romeinse tijd was het een bloeiende stad met ca. 12.000 inwoners (andere schattingen lopen uiteen van 6.400 tot 30.000). In 59 n.Chr. vonden er hevige rellen plaats in het amfitheater tussen inwoners van Pompeii en het naburige Nuceria, waarbij vele doden vielen. Het was voor keizer Nero aanleiding de gladiatorenspelen voor tien jaar te verbieden. Het voorval is beschreven door Tacitus (Annalen, XIV, 17). In 62 (volgens Tacitus) of 63 n.Chr. (volgens Seneca) werd Pompeii door een aardbeving grotendeels verwoest. Op 24 augustus 79 n.Chr. ten tijde van keizer Titus volgde de fatale uitbarsting van de Vesuvius, die Pompeii bedekte met een vier meter dikke laag vulkanische as en brokstukken (lapilli). De uitbarsting werd door Plinius de Jongere beschreven in een brief, waarin hij Pompeii overigens niet noemde. Resten van Pompeii werden voor het eerst teruggevonden bij de aanleg van het Sarnokanaal in 1863-1600. In 1748 werden opgravingen gedaan onder supervisie van Karel van Bourbon, de koning van Napels. De eerste serieuze opgravingen begonnen in 1860 onder leiding van de archeoloog Giuseppe Fiorelli. Hij was ook degene die het procedé bedacht om gipsafgietsels van de slachtoffers te maken. Inmiddels is Pompeii voor 4/5 deel opgegraven.	Ostia Antica
augustus	De Tempel van Jupiter Optimus Maximus was de belangrijkste en een van de grootste tempels in het oude Rome. De tempel was gebouwd op de Capitolijn en werd daarom ook wel Tempel van Jupiter Capitolinus genoemd. In de tempel waren drie aparte cellae: in de centrale cella werd Jupiter vereerd en aan weerszijden daarvan waren twee kleinere cellae voor Juno en Minerva. Deze drie heiligdommen vormden zo de Capitolijnse drie-eenheid. Voor de trap van de tempel stond het grote Altaar van Jupiter (ara Iovis), waar de offerandes gehouden werden. De Tempel voor Jupiter was het eindpunt voor de zegevierende generaals die een triomftocht mochten houden en het was de plaats waar de profetische Sibyllijnse boeken werden bewaard.	Nog geen...
september	Het Flavisch Amfitheater beter bekend als het Colosseum, gebouwd in de 1e eeuw na Chr. te Rome, was het grootste amfitheater in het Romeinse Rijk. Het Colosseum werd gebouwd door de zogenaamde Flavische keizers. De bouw werd begonnen onder de heerschappij van Vespasianus in 72 en gefinancierd uit de krijgsbuit van de plundering van Jeruzalem in 70. Na de voltooiing in 80 werd het ingewijd door Titus. De spelen bij de opening duurden 100 dagen. De dichter Martialis wijdde er een bundeltje van 33 epigrammen aan. Titus' opvolger Domitianus voegde nog een verdieping toe, benevens een aantal gangen en vertrekken onder de arena, die nu zichtbaar zijn. Het werd gebouwd op de plaats waar het stagnum, een kunstmatig meer, lag van Nero's Domus Aurea. De Flavische keizers probeerden de herinnering aan de gehate Nero uit te wissen en de gunst van het volk terug te winnen. De bouw van het Colosseum juist op de plek van het meertje, dat men had weten droog te leggen, paste in dat streven. Bovendien spaarde de keuze voor deze locatie veel grondverzet, aangezien het immense bouwwerk enorme fundamenten vereiste. Het meer besloeg maar liefst vijf voetbalvelden en werd drooggelegd aan de hand van kanalen die naar de rivier de Tiber liepen (net onder Rome). Vespasianus' amfitheater was het beroemdste in de Romeinse wereld. Het werd bekend als Amphitheatrum Flavium - afgeleid van Flavius, de familienaam van Vespasianus, Titus en Domitianus. Tegenwoordig is het theater beter bekend als Colosseum. Waarschijnlijk ontleende het zijn huidige naam aan het ruim 35 meter hoge beeld, de Colossus van Nero, dat naast het amfitheater stond, en niet op de afmetingen van het gebouw, wat men ook vaak beweert.	Nog geen...
oktober	In de Slag bij Pharsalus stonden twee Romeinse legers in een burgeroorlog tegenover elkaar in Pharsalus, in Thessalië, noord-Griekenland. Het leger van de populares, onder leiding van Julius Caesar versloeg het optimates-leger van Pompeius Magnus tijdens een veldslag op 9 augustus 48 v.Chr.. Pompeius' leger was beduidend sterker dan dat van Caesar: 45.000 infanteristen en 7000 ruiters tegenover de respectievelijk 22.000 en 1000 van Caesar. Pompeius leger steunde met de linkerflank op de rivier. In het midden stond Scipio met zijn troepen. Maar zijn voornaamste troef, zijn veel sterkere ruiterij, had Pompeius links geplaatst, samen met de boogschutters en slingeraars. Ondanks dat Caesar zwakker was deed hij de eerste zet. Maar zijn veteranen stopten voor de vijandelijke linies en lieten zich niet tot een gevecht verleiden. Daarop stuurde Pompeius zijn cavalerie naar voren om Caesar in de flank te pakken, direct gevolgd door de boogschutters en slingeraars. Toen Caesars ruiterij zich onder dit geweld begon terug te trekken en Pompeius' cavalerie zich wendde om Caesars linie in de flank te treffen, stuurde deze de vijf elite cohorten naar voren. De ruiterij sloeg op de vlucht en vertrappelde daarbij het achteropkomende voetvolk. Daarop keerde Caesar zich tegen de blootliggende linkerflank van Pompeius. Caesar gaf een tweede geniale bevel, dat hij ook aan de vijand meedeelde: elke Romein in het leger van Pompeius zou worden gespaard als hij geen tegenstand bood. Ook dit lukte: de meeste legionairs boden geen weerstand. Caesar beweerde dat 15.000 vijandelijke soldaten werden gedood, waaronder 6000 Romeinen. Hij zelf had slechts 1200 man verloren.	Nog geen...
november	De Tempel van Antoninus en Faustina (Latijn:Templum Antonini et Faustinae) is een antieke tempel op het Forum Romanum in Rome. De tempel werd aan de Via Sacra gebouwd door keizer Antoninus Pius ter ere van zijn vergoddelijkte vrouw Faustina de Oudere, die in 140 of 141 was overleden. Een inscriptie op het hoofdgestel herinnerde hieraan: DIVAE FAUSTINAE EX S.C. (Aan de vergoddelijkte Faustina, bij decreet van de senaat) Dit was een van de weinige bouwwerken van Antoninus in Rome. Hij brak daarmee met de traditie van zijn voorgangers Domitianus, Trajanus en Hadrianus, die de stad met enorme bouwprojecten hadden verfraaid. Nadat Antoninus zelf stierf in 161 werd de tempel ook aan hem gewijd. Boven de eerste inscriptie op het hoofdgestel werd een tweede bijgeplaatst: DIVO ANTONINO ET (Aan de vergoddelijkte Antoninus en..) In de zevende of achtste eeuw werd in de cella van de tempel een kerk gebouwd die werd gewijd aan San Lorenzo in Miranda, de heilige Laurentius, van wie gedacht werd dat hij op deze plaats ter dood was veroordeeld. De tempel verkeerde destijds nog in een goede staat en is door zijn nieuwe functie bewaard gebleven.	Nog geen...
december	Marcus Tullius Cicero Marcus Tullius Cicero (Arpinum, 3 januari 106 v.Chr. – Formiae, 7 december 43 v.Chr.) was een Romeins redenaar, politicus, advocaat en filosoof. Zijn leven viel samen met de val van de Romeinse Republiek en de gebeurtenissen die daaraan vooraf gingen. Zelf speelde hij bij veel van de politieke gebeurtenissen in deze tijd een grote rol. Cicero's schrijven schenkt een belangrijk historisch inzicht in deze periode. In 63 v.Chr. werd Cicero consul. Zijn enige significante verworvenheid tijdens zijn ambtstermijn was het verijdelen van een complot, dat tot doel had de Romeinse Republiek ten val te brengen, opgezet door Lucius Sergius Catilina, de tegenstander van Cicero in de verkiezing tot Consul. Hij kondigt een staat van beleg af (senatus consultum de re publica defendenda) en laat een handvol samenzweerders executeren. Hij ontvangt hiervoor de eretitel "Pater Patriae", maar leeft de jaren daarop in angst voor vervolging wegens het zonder proces ter dood veroordelen van Romeinse burgers. Na een politieke turbulente periode combineren in 60 v.Chr. Julius Caesar, Pompeius en Crassus hun krachten om de Romeinse politiek over te nemen, het zogenaamde eerste triumviraat (driemanschap). Het drietal probeert Cicero over te halen zich bij hen te voegen, maar na een periode van aarzeling besluit deze dat zijn loyaliteit aan de Senaat en het Republikeinse ideaal sterker is. Lees verder: Marcus Tullius Cicero	Nog geen...