Plein 1944

Plein 1944 (kortweg Plein '44 genoemd) is een plein en busstation in het stadscentrum van Nijmegen.

Geschiedenis

De oorsprong ligt in het bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944, toen Amerikaanse vliegtuigen een groot deel van de Nijmeegse binnenstad bombardeerden. Bij de latere plannen voor de wederopbouw werd onder meer besloten om een nieuw plein aan te leggen, dat een recreatieve functie moest krijgen.^[1]

Voorheen liep de huidige Houtstraat ook over het terrein net als de verdwenen Oude Varkensmarkt en liep de ook verdwenen Zeigelbaan aan de zuidgrens van het terrein. In 1947 koos de Nijmeegse gemeenteraad, na twee plannen afgewezen te hebben, voor een wederopbouwplan van B. Fokkinga waarbij het oude stratenpatroon vervangen werd door een rechte verbinding tussen het station en de Grote Markt en ook gericht was op het autogebruik. Daarbij werd een centrumplein gecreëerd dat moest dienen voor winkels en recreatie. De werkzaamheden vonden plaats tussen 1950 en 1955.

In 1950 schreef de gemeenteraad een prijsvraag uit voor een naam voor het nieuwe plein. G.N. Zijlstra wint de wedstrijd met de naam Koning Hendrikplein, naar Hendrik VII die Nijmegen in 1230 stadsrechten verleende. Tweede werd Henny J.C. Friebel met de naam Plein 1944. Op 18 oktober 1950 besloot de gemeenteraad tot de naam Koning Hendrikplein. Op 27 december 1950 werd de naam echter al gewijzigd in Plein 1944. Naast een verwijzing naar het bombardement is deze naam ook een verwijzing naar het jaar van bevrijding van de stad in de Tweede Wereldoorlog. In 1951 werd er ook het oorlogsmonument Twee soldaten, vervaardigd door Jac Maris, op het plein onthuld.

Het plein diende al snel als parkeerplaats. Na een verbouwing begin jaren 80 werd het plein gekenmerkt door betonnen blokken en betonnen wanden. Sinds het verdwijnen van de parkeerfunctie werd het ervaren als een kaal en leeg plein ("leeggelopen zwembad"), dat enkel diende voor evenementen als de kermis, de Vierdaagsefeesten, een wekelijkse boekenmarkt, carnaval en de kerstmarkt. De bedoeling van de verbouwing was dat het een ontmoetingsplaats voor de bevolking zou worden; de meeste mensen liepen echter langs de randen waar de winkels waren. Het plein kreeg geen verblijfsfunctie. Er werd geregeld een poging gedaan om het plein op te knappen maar de beleving van het plein veranderde niet.

Busstation

Bij de aanleg van het plein werd aan de westelijke zijde een busstation aangelegd, dat door middel van bebouwing afgescheiden was van het plein zelf maar er wel deel van uitmaakt. Het is een statisch perronbusstation. Het busstation kreeg een overkapping, die in 1994 gesloopt werd na een gerechtelijke procedure van een aan het plein gelegen Chinees restaurant, dat daardoor beperkt uitzicht had. Het busstation bestaat uit vier busperrons (A tot en met D) en twee haltes (E en F) aan zijstraat Doddendaal. Het busstation ligt centraal in het stadscentrum en wordt door veel stads- en streeklijnen aangedaan.

Park'44

In 2003 startte de Nijmeegse kunstenaar Jac. Splinter een actie Park '44 genaamd, om het kale plein op te fleuren. In juni 2003 lag enkele dagen een grasmat op het betonnen plein. Een vervolg vanuit de gemeente kreeg de actie niet direct. In mei 2005 werd, in afwachting van de verbouwing van het plein, wederom een grasmat aangelegd die tot april 2010 bleef liggen. Hierdoor nam het recreatief gebruik van het park toe.

Vernieuwing: van een plein voor iedereen tot nieuwbouwproject

In 2002 kwam de gemeenteraad met een plan om het plein op termijn grootschalig aan te pakken. Er werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven die resulteerde in plannen van acht projectontwikkelaars waarvan er door de gemeente twee geselecteerd werden. Hierover werd in 2004, gelijktijdig met de Europese parlementsverkiezingen een referendum gehouden, waarbij 23.000 mensen hun voorkeur voor een van de plannen uitspraken. Met een tweederdemeerderheid kreeg het plan Een plein voor iedereen van Soeters Van Eldonk Ponec Architecten, Buro Lubbers en ING Real Estate de voorkeur boven het plan Het Bastion van de Spaanse architect Joan Busquets. In april 2010 is begonnen met de werkzaamheden voor het aangepaste plan. Het plan behelst een vervanging van een groot deel van het plein door nieuwbouw. In 2013 tot voltooiing gekomen appartementencomplexen en een parkeergarage hebben het plein teruggebracht tot ontmoetingsplaats voor buurtbewoners en passanten van beperkte omvang. De functie van centrumplein binnen de stad Nijmegen is hiermee vervallen al zijn centrale evenementen als de kermis en podia tijdens de Vierdaagsefeesten wel teruggekeerd op het plein. In 2014 werd op het plein een replica van het in 2009 verwijderde oorlogsmonument Twee soldaten van Jac. Maris geplaatst.^[2]